شاید برایتان سؤال باشد که چرا از صدهزار بیت رودکی برای ما چیزی نزدیک به هزار بیت مانده یا چرا از سی جلد «تاریخ بیهقی» تقریبا هفت جلد آن باقی است. چرا قدیم‌ترین نسخه خطی «تاریخ بیهقی» از قرن دهم است یا قدیم‌ترین نسخه‌های دیوان عنصری و فرخی و منوچهری متعلق به آخر قرن دهم اند.
پاسخ این همه بازمی گردد به چند عامل فرهنگی که یکی از آن‌ها تداوم برپایی کتابخانه است. کتابخانه‌های ایران یا متعلق به خانقاه‌ها بوده اند یا مساجد و حرم ها؛ کتابخانه‌های شخصی مانند کتابخانه سید رضی و سید بن طاووس و صدرالدین قونوی و فرهادمیرزای معتمدالدوله هم داشته ایم. اما بیشترین کتاب‌ها در اختیار حکام و پادشاهانی بوده که به کتاب علاقه‌مند بوده اند یا به داشتن آن مباهات می‌کرده اند.
از کتاب دوست‌ترین حاکمان و شاهان ایران می‌توان به خواجه رشید الدین فضل ا... همدانی، شاهرخ و بایسنغر و ابراهیم سلطان و اسکندر سلطان تیموری، شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی و ابراهیم میرزا و بهرام میرزای صفوی، و ناصر الدین شاه قاجار اشاره کرد. مُهر‌ها و رسم خزانه‌های این افراد بر کتاب‌ها خود حکایتگر اهمیتی است که ایشان به کتاب می‌داده اند.
شاه عباس صفوی بسیاری از کتاب‌هایی را که به او اهدا شده بود یا از کتابخانه‌های پدرانش به او ارث رسیده بود، دو دسته کرده است؛ دسته‌ای قرآن هاست که با وقف نامه‌ای به قلم شیخ بهایی به آستان قدس رضوی اهدا شده و دسته‌ای دیگر نسخه‌های دیوان‌ها و کتب طبی و نجومی و ریاضی است که خود او وقف کتابخانه آستانه شیخ صفی الدین اردبیلی کرده است. بر بالای بسیاری از اوراق کتب این کتابخانه، مُهر مدوری است به مضمون «وقف آستانه صَفیه صفویه».
سرگذشت این کتابخانه بسیار غم انگیز است، به نحوی که می‌توان آن را ازجمله بزرگ‌ترین آسیب‌های فرهنگ ایرانی در طول تاریخ خود دانست. این کتابخانه در حملات عثمانی‌ها بار‌ها تاراج شده است. امروز، بسیاری از کتاب‌های این کتابخانه را در دو کتابخانه کاخ توپقاپوسرای و مجموعه حکیم اغلو در استانبول می‌بینیم.
اما این کتابخانه یک بار دیگر هم در دوره قاجار به تاراج رفته است: زمانی که روس‌ها به ایران هجوم آوردند، بسیاری از اشیای عتیقه و کتب این کتابخانه را غارت کردند. این بخش از کتاب‌ها امروز در کتابخانه سالتیکوف شچدرین روسیه در سن پترزبورگ است. بقیه آنچه را تا دوره پهلوی باقی مانده بود هم به موزه ملی ایران در تهران منتقل کردند، و به این صورت پرونده نفیس‌ترین و عظیم‌ترین مجموعه سلطنتی نسخه‌های خطی ایران بسته شد!
اما میراث زبان فارسی فقط به دست بشر غارت نشده، بلکه گاه خورده شده است! بله، این میراث هنوز هم در هند درحال خورده شدن است؛ در کتابخانه‌هایی که وضع بسیار بدی دارند و همیشه در معرض حشرات کتاب دوست و موش‌ها و سایر جانوران هستند.ای بسا بخشی از اشعار رودکی یا قسمتی از «تاریخ بیهقی» که خود را نفس زنان تا امروز رسانده اند، اکنون در دهان موشی قرار دارند و ما نسبت به آن‌ها بی اعتناییم!