برایتان پیش آمده‌است که عجله داشته باشید و بخواهید کاری را انجام بدهید ولی به خاطر نداشتن تمرکز به جای یک بار چندبار آن کار را تکرار کنید و به نتیجه دل خواه هم نرسید؟ مشابه این رفتار را در روز‌ها و شب‌های امتحانات هم تجربه کرده ایم. وقتی مطلبی را ۱۰ بار می‌خواندیم، آخرش هم توی مغزمان فرو نمی‌رفت.
برخی افراد این رفتار را در موقعیت‌های خاص تجربه می‌کنند، برخی هم از همان بچگی آراسته به این ویژگی هستند. منظورمان کسانی هستند که ما معمولا آن‌ها را با صفت حواس پرتی می‌شناسیم و تصور خود این افراد هم از خودشان همین ویژگی است، درحالی که حواس جمعی یک ویژگی ژنتیکی نیست و کاملا به شرایط محیطی و کنترل‌های درونی افراد بستگی دارد. اگر شما هم مشکل حواس پرتی دارید و از این بابت رنج می‌برید، توصیه می‌کنیم حتما گزارش امروز را دراین باره که چکیده‌ای از گفت وگوی ما با دکتر علی‌کاظمی دلوئی، روان شناس است، بخوانید.
اجازه بدهید پیش از صحبت درباره هرچیزی، باهم به یک تعریف یکسان از تمرکزکردن برسیم. وقتی می‌گوییم تمرکز داشتن، منظورمان توانایی فرد در معطوف کردن همه توجه و حواسش بر روی موضوع یا مطلبی خاص است. رفتاری ارادی و توجهی انتخابی و پایدار که زمان طولانی ادامه می‌یابد و توجه فرد را از محیط اطرافش حذف می‌کند. باید دقت داشته باشیم که این رفتار تابع همه حواس پنجگانه آدمی است و نیاز به آمادگی‌های روان شناختی دارد، برای همین می‌گوییم که تمرکز داشتن مهارتی اکتسابی است. می‌توان با تمرین به آن دست یافت و تقویتش کرد.
تمرین تمرکز کردن، کار سختی نیست ولی پیش از آن باید موانعی را حذف کنید که سبب می‌شود تمرکز شما ازبین برود. برای این منظور باید فهرستی از این موانع تهیه و پیش از انجام هرکار مهمی که نیاز به تمرکز دارد، آن‌ها را یکی یکی حذف کنید. در ادامه برای نمونه به برخی از این موانع اشاره گذرایی داریم.
وقتی شما خسته باشید، قدرت تمرکزتان هم کم می‌شود، پس کار‌هایی را که نیاز به تمرکز زیادی دارند در این وقت‌ها انجام ندهید. درغیر این صورت مجبور هستید زمان زیادی را صرف آن کار کنید.
تصور کنید قرار است بنشینید و یک مقاله علمی بنویسید. میزی هم که می‌خواهید پشت آن بنشینید، ارتفاع بسیار کم یا زیادی دارد و برای نوشتن اذیت هستید. در این شرایط تمرکز روی کار واقعا غیرممکن است.
انجام بسیاری از کار‌های ظریف یا فکری نیاز به آرامش و سکوت دارد و درشرایطی که محیط از این نظر فراهم نباشد، امکان داشتن تمرکز بسیار ضعیف است و معمولا هم کاری از پیش نمی‌رود.
داشتن استرس و اضطراب نه تنها قدرت تمرکز را از شما می‌گیرد بلکه انجام کارهایتان را هم با زمان و سختی زیادی پیش می‌برد، بنابراین پیش از انجام کار‌های مهم سعی کنید، اضطرابتان را ازبین ببرید یا دست کم کمترش کنید.
وقت‌هایی که عجله داریم، معمولا کار‌ها را خراب‌تر می‌کنیم. این موضوع به نداشتن تمرکز در ما برمی گردد که میزان استرس را بالا می‌برد؛ بنابراین یا تأخیر در انجام یک کار را بپذیرید یا به طور کامل بی خیال انجام آن کار شوید.
حتما تعجب می‌کنید، ولی واقعیت دارد. فراهم نبودن شرایط جسمی هم روی انجام درست کار ما تأثیر منفی دارد، برای نمونه تشنگی و گرسنگی یا سرما و گرمای زیاد می‌تواند قدرت تمرکز ما را کاهش دهد.
داشتن اعتیاد به گوشی و فضای مجازی درکنار همه آسیب‌هایی که دارد، عامل مهمی در حواس پرتی‌های ما هم محسوب می‌شود و اجازه نمی‌دهد، درست تمرکز کنیم.
گفتیم که تمرکز داشتن امری اکتسابی است و می‌توان آن را با تمرین تقویت کرد. برای این منظور هم نمی‌توان برای همه یک نسخه یکسان پیچید، چون هر فردی ممکن است از راه خاصی به نتیجه دل خواهش برسد ولی به طور کلی چند راهکار عمومی وجود دارد که توصیه می‌کنیم آن‌ها را امتحان کنید.
کار‌های نیمه تمام همه ظرفیت ذهنمان را اشغال می‌کنند و نمی‌گذارند تمرکز داشته باشیم؛ بنابراین پیش از انجام هرکاری، این کار‌های ناقص و ناتمام را به پایان برسانید.
داشتن یک برنامه واضح و همچنین مدون در انجام کار‌ها بسیار اهمیت دارد و کمک می‌کند شما در یک مسیر ثابت حرکت کنید و ذهنتان برروی یک هدف خاص تمرکز کند.
پرت و پلا بودن اطلاعات سبب می‌شود تا مغز دچار چالش شود و نتواند تمرکز کند. همچنین باید نقش‌ها و مسئولیت‌هایی را که دارید برای خودتان شفاف کنید تا ذهنتان مدام این طرف و آن طرف نچرخد.
استفاده از روش‌های علمی مؤثر مانند ذهن آگاهی و آرام سازی می‌تواند کمک کند تا جسم، ذهن و روان شما به سمت یک موضوع خاص متمرکز شود.
ورزش هرچه باشد می‌تواند به آرام سازی ذهن شما و تندرستی تان کمک کند. با این همه، برخی از ورزش‌ها مانند یوگا و مدیتیشن در آب، اختصاصی برروی آرام سازی ذهن و تقویت قدرت تمرکز شما تأثیر می‌گذارند.
گوش کردن به آهنگ‌های مورد علاقه تان به ویژه نوع بی کلام آن که سوگیری معنایی ندارند و خنثی هستند، یعنی نه غمگین هستند و نه شاد، مانند موسیقی‌های طبیعت، تمرینی هستند برای تقویت تمرکز بیشتر در شما.
این روز‌ها تأثیر موادغذایی بر عملکرد مغز برکسی پوشیده نیست، ازاین رو خیلی مهم است که از یک رژیم غذایی خوب پیروی کنیم، برای نمونه مصرف غذا‌هایی با قند زیاد یا هضم سخت به ضعف در تمرکز منجر خواهدشد، در حالی که انتخاب غذا‌هایی با قند متعادل و مغذی با افزایش سطح تمرکز و حفظ بلندمدت آن همراه است.
گاهی وجود مشکلاتی مانند افسردگی‌های عمیق، اضطراب فراگیر، بی خوابی، اختلال بیش فعالی و نقص توجه سبب ناتوانی فرد در تمرکز می‌شود. در چنین موقعیت‌هایی باید با مراجعه به روان شناس به صورت ریشه‌ای مسئله تمرکز خود را برطرف کرد. درصورتی که مشکل جسمی هم وجود داشته باشد، کمک گرفتن از یک متخصص روان پزشک مؤثرتر خواهد بود.