اینجا توس است، سرزمین اسطوره‌های هفت‌هزارساله، سرزمینی که راوی بزرگ این روایت‌های هفت‌هزارساله در آن آرمیده است. نام توس بیش و پیش از هر چیز با نام حکیم ابوالقاسم فردوسی گره خورده است. این نام اگرچه در گذشته به منطقه وسیع‌تری اطلاق می‌شد، اینک به منطقه‌ای که آرامگاه فردوسی و روستای پاژ که زادگاه فردوسی است اطلاق می‌شود و علاوه بر این دو، بنا‌های کهن دیگری همچون باره توس، آرامگاه امام محمد غزالی، بقعه هارونیه و... را در خود جای داده است. با این حال، نگین حلقه انگشتری توس همان آرامگاه فردوسی است که خود گنجینه‌ای معنوی و مادی از شمار گنجینه‌های ملی و فرهنگی به‌شمار می‌آید. مجموعه آرامگاه فردوسی با حدود ۶ هکتار مساحت دربردارنده باغ آرامگاه، بنای آرامگاه، موزه، حوض بزرگ و تندیس حکیم ابوالقاسم فردوسی ساخته زنده‌یاد استاد ابوالحسن صدیقی و آرامگاه جاودان‌یاد مهدی اخوان‌ثالث است. در جوار باغ آرامگاه نیز مقبره‌الشعرای توس قرار دارد که تنی چند از شاعران معاصر خراسان از جمله زنده‌یادان عماد خراسانی، احمد گلچین‌معانی، کمال خراسانی، ذبیح‌ا... صاحبکار، محمد قهرمان، علی باقرزاده‌بقا، غلامرضا شکوهی و... در آن آرمیده‌اند. در همین محوطه بزرگ باغ آرامگاه نیز، باز خود ساختمان آرامگاه فردوسی، همچون نام حکیم توس در فرهنگ ملی ایران، نگین انگشتری است؛ ساختمانی که با پایمردی‌ها و پیگیری‌های ملک‌الشعرا بهار به‌شکل ابتدایی نخست در سال ۱۳۱۳ ساخته شد و در جشن‌های بزرگ هزاره فردوسی گشایش یافت و بعد‌ها یعنی در سال ۱۳۴۷ به‌دست زنده‌یاد هوشنگ سیحون طراحی و بازسازی و بازگشایی شد. حکیم ابوالقاسم فردوسی که در حدود سال ۴۱۷ هجری‌قمری در زادگاه خویش درگذشته، در باغ شخصی خویش واقع در همین محل امروزی به‌خاک سپرده شده است و آرامگاهش از همان سال محل مراجعه و بزرگداشت مراجعه‌کنندگان و علاقه‌مندانش بوده است. طبق نقل‌های معروف در تذکره‌های فارسی، نظامی عروضی سمرقندی مؤلف کتاب «چهارمقاله» در قرن ششم هجری‌قمری از آرامگاه او بازدید کرده است و همچنین دولتشاه سمرقندی در کتاب «تذکره‌الشعرا» از محل آرامگاه او یاد کرده است و قاضی نورا... شوشتری نیز در کتاب «مجالس المؤمنین» گزارشی درباره دیدار خود از آرامگاه فردوسی و نیز مراجعه عموم علاقه‌مندان این شاعر بزرگ به آرامگاهش را در قرن دهم هجری‌قمری آورده است. در کتیبه بسیار زیبا و باشکوهی که در یکی از اضلاع بنای آرامگاه فردوسی قرار دارد، ۱۲ بیت از دیباچه شاهنامه آمده است. روی سنگ قبر حکیم نیز چنین نوشته شده است: «به‌نام خداوند جان و خرد. این مکان فرخنده آرامگاه استاد گویندگان فارسی‌زبان و سراینده داستان‌های ملی ایران، حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی است که سخنان او زنده‌کننده کشور ایران و مزار او در دل مردم این سرزمین جاویدان است. تاریخ تولد: ۳۲۹هجری‌قمری. تاریخ وفات: ۴۱۱هجری‌قمری. تاریخ بنای آرامگاه: ۱۳۵۳هجری‌قمری.» اگرچه همان‌طور که در سنگ قبر حکیم آمده، جایگاه حقیقی و جاودانه فردوسی در دل مردم ایران است و نیز تا زبان فارسی و فرهنگ ایرانی زنده باشد، فردوسی و میراث گران‌قدر او یعنی شاهنامه که حماسه ملی قوم بزرگ ایرانی است نیز زنده است، اما اهمیت آرامگاه فردوسی از منظری دیگر نیز درخور یادآوری است؛ از این منظر که این بنا و محیط اطراف آن در شهر توس یکی از داشته‌های مهم ایران امروز در عرصه میراث فرهنگی و معنوی به‌شمار می‌آید و باید همچون چشم‌های خویش از آن و دیگر اماکن مانند آن نگهداری کنیم.