سرای عزیزاله‌اف، بهشت ارزان‌قیمت‌ها

تا همین سده‌های اخیر، دورتادور حرم مطهر و حلقه بازارهایش، پر بوده از «کاروانسرا»؛ بنا‌هایی بزرگ با حیاط مرکزی و حجره‌های فراوان، محل رفت‌وآمد کاروان‌ها و اسب و استرها. با نو شدن شهر، «سرا» ها، جای کاروا‌ن‌سرا‌ها را گرفته‌اند، تیمچه‌هایی کوچک و بزرگ که بازار‌هایی را در خودشان جا داده‌اند.

سرای عزیزاله‌اف، احتمالا بازمانده نسل اول همین سرا‌ها در مشهد است و حالا خودش هم، با همه معاصر بودنش، حسابی تاریخی است. مثل سرای ازبک‌ها که حالا البته تنها نامی از آن باقی مانده است. سرای عزیزاله‌اف، اما این شانس را داشته که در کوچه عباسقلی‌خان در محدوده پایین‌خیابان، نزدیک حرم مطهر باشد و بنایش با همه فخامت تاریخی‌اش باقی بماند.

سرا، یک حیاط مرکزی نه‌چندان بزرگ دارد و این، در شهری که عمده روز‌های سال، آفتاب داغ دارد، طبیعی است. حیاط کوچک‌تری هم در شرق بنا هست که می‌شود آن را حیاط اندرونی سرا دانست. سرای اندرونی، در کوچکی هم به کوچه دارد که ورودی فرعی بناست. سرای عزیزاله‌اف، سه‌طبقه است و به سنت معماری قدیم مشهد، طبقه اول آن، پایین‌تر از سطح کوچه است.

ورودی سرا یک هشتی آجرچینی است و با یکی دو پله و سطح شیبدار، به حیاط سرا می‌رسد؛ و یک کتیبه کاشی که سال ساخت بنا و نام معمار آن است. سرا را «حاج‌غلام‌حسین سالم مشهدی» در ۱۳۴۸ قمری ساخته برای عزیراله‌اف که از تجار یهودی بوده است از جمع «جهود» ها، درست ۱۰۲‌سال پیش. دورتادور سرا، در همه سه‌طبقه، پر است از حجره‌های کوچک و بزرگ. سرای عزیزاله‌اف، یک بازار تمام‌عیار است. یک تیمچه تاریخی. حجره‌های سرا، پیشه‌های فراوانی را به خودشان دیده‌اند. 

احتمالا در نخستین سال‌های پس از احداث، حجره‌های دوطبقه اول و دوم سرا، در اختیار نخ‌فروش‌ها، پشم‌ریس‌ها و قالی‌فروش‌ها بوده و حجره‌های طبقه سوم، دفتر تجار صاحب‌نام مشهدی. بعد‌ها با گذر روز‌ها و روزگارها، پیشه‌های مختلفی به سرا آمده‌اند و رفته‌اند، پارچه‌فروش‌ها، مسگرها، سماورفروش‌ها و...

حالا چندین دهه است که حجره‌های سرای عزیزاله‌اف، در اختیار فروشنده‌هایی است که لباس‌های دست دوم خارجی می‌فروشند. بازار مشتری‌های خودش را دارد. سرا، بازار مورد علاقه آنهایی است که دنبال لباس‌ها و کفش‌های ارزان‌قیمت برند می‌گردند. سرای عزیزاله‌اف، مدت‌هاست بهشت برند‌های ارزان‌قیمت است.