سرای عزیزالله‌اف نام بلندمرتبه‌ترین بازار تاریخی مشهد است. این بازار سه‌طبقه در دوران پهلوی اول به سال۱۳۴۷قمری برابر با ۱۳۰۷خورشیدی به‌همت حاج غلام‌حسین سالم مشهدی به‌عنوان محلی برای تجارت و صادرات محصولات مختلف در کوچه موسوم به عباسقلی‌خان منشعب از خیابان نواب صفوی پایه‌گذاری شد.

سرای عزیزالله‌اف در طول عمر خود پستی‌وبلندی بسیاری دیده تا جایی که روزگاری مرکز عمده صادرات پشم و پوست مشهد بوده و روزگاری به‌عنوان مرکز فروش اجناس دست‌دوم در شهر معروف شده و اکنون نیز از مراکز عمده فروش لباس، کفش و لوازم صوتی مشهد است.

این بنا که در ۱۰مهر۱۳۸۰ به‌شماره۴۰۳۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده، با وجود تغییر گسترده صنوف فعال در آن و آسیب‌های مختلف ظاهری ناشی از گذشت زمان، همچنان اصالت خود را حفظ کرده است. معماری این سرا براساس پرونده ثبتی آن از نوع معماری درون‌گرا بوده و فضای آن به ۲بخش داخلی کوچک و بیرونی بزرگ تقسیم شده است. در بخش خارجی این سرا یک حیاط بزرگ و مرکزی ساخته شده است که دورتادور این حیاط حجره‌‌هایی برای فروش کالاهای مختلف قرار دارد. بخش داخلی سرا هم با حیاط کوچک و فرعی در شرق این بنا از سایر بخش‌ها جدا شده است. حیاط کوچک‌‌تر که آن‌هم دارای حجره‌هایی در ۳طبقه است، با دری به گذر مجاور ارتباط دارد.

نکته جالب این است که اگر از بیرون به سرای سه‌طبقه عزیزالله‌اف نگاه کنید، فقط ۲طبقه از آن به چشم می‌‌آید. دلیل این اتفاق عقب‌نشینی طبقات اول و دوم نسبت به طبقه همکف است. از طرفی در این سرا بالکن‌‌هایی وجود دارد که هر ۴جبهه‌ حیاط‌ را دور می‌زنند. همه فضاهای واقع در این ۲طبقه مدخلی رو به این حیاط‌‌ها دارند.

بدین ترتیب سرا از سطح کوچه در جایگاه پایین‌‌تری قرار گرفته است. ۴ردیف پله ارتباط طبقات اول و دوم سرای عزیزالله‌اف را در چهارگوشه‌ بالکن‌ها برقرار می‌‌کنند. در ۲طبقه بالایی، بالکن‌‌هایی مشرف به حیاط وجود دارد که در ۴وجه بنا واقع شده‌اند و در گوشه‌‌ها با راه‌پله به‌هم وصل می‌‌شوند. سقف فعلی حجره‌ها به‌شیوه‌ ضربی اجرا شده و دهانه‌های به‌نسبت وسیعی را پوشش داده است. همچنین بالکن‌های بنا روی تیرها و ستون‌های چوبی استوار شده‌‌اند و نرده‌های آن‌ها نیز به‌طورکامل چوبی هستند.

بیشتر پله‌های ارتباطی از آجر و برخی از آن‌‌ها از چوب ساخته شده‌اند. بیشتر درها و پنجره‌های زیبای این بنا چوبی است و تقسیمات متناسب و مشابه به یکدیگر دارند. همه این ویژگی‌ها کنار کف بنا که آجرفرش است و قرنیزهایی با نقوش آجرکاری مهری زیبا در سقف انتهایی بنا، گواه قدمت طولانی و هویت ارزشمند سرای تاریخی عزیزالله‌اف است.

لازم به ذکر است که از سال گذشته مرمت و بازسازی این سرا به‌همت شهرداری و میراث فرهنگی آغاز شده و اکنون مراحل پایانی بهسازی سرای کوچک درحال اجراست.
سرانجام اینکه برای رفتن به این بلندمرتبه‌ترین بازار قدیمی مشهد، به‌جز مسیر خیابان نواب صفوی، می‌توان از مسیر خیابان امام‌رضا(ع) و کوچه عیدگاه و البته از مسیر گذر باغ حسن‌خان هم اقدام کرد.