تاریخ شفاف شهر مشهد از دوره صفویه آغاز می‌شود و تاریخ پیشین آن، با نام توس و نیشابور گره خورده است. توس سرچشمه اصلی‌ترین رودخانه منطقه خراسان، یعنی کشف‌رود، به‌حساب می‌آمد و به همین دلیل محل سکونت اقوام آریایی بود و در متون تاریخی و اسطوره‌ای، از این شهر و رود آن به‌وفور نام برده شده است.
در زمان حمله اعراب به ایران، مشهد بخشی از ولایت توس به‌حساب می‌آمد و آبادی‌هایی مانند تابران و نوغان نیز در این ولایت قرار داشتند. پس از اینکه قوم مغول به ایران حمله‌ور شدند، ۱۲هزار نفر در توس قتل‌عام شدند و از تابران که منطقه‌ای پرآوازه و پررونق در ولایت توس بود، فقط ویرانه‌ای باقی ماند. پس از آن مردم به‌ناچار به روستاهای کوچک کوچ کردند و در چنین وضعی جمعیت و وسعت مشهد افزایش یافت. تابران توس دیگر رنگ حیات را به خود ندید و در دوره صفوی دیگر نشانی از این شهر باقی نمانده بود.
در متون تاریخی آمده است که هنگام حمله اعراب به ایران، یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی، به خراسان و توس می‌گریزد تا از مرزبان خود کمک بخواهد. کنارنگ اما یزدگرد را به بهانه‌های مختلف ازجمله افزایش احتمال حمله اعراب راهی مرو می‌کند و درنهایت یزدگرد سوم در مرو کشته می‌شود. بعدها کنارنگیان اعراب را به‌شرط بقایشان، در فتح نیشابور یاری کردند و تا پایان دوره امویان و چیرگی ابومسلم خراسانی بر این خطه، نفوذ خود را حفظ کردند.
در دوره‌های امویان و عباسیان، والی توس را حکومت مرکزی برمی‌گزید، اما به‌واسطه بی‌کفایتی آنان، شورش‌های زیادی در خراسان رخ می‌داد. تا آنجا که هارون‌الرشید برای سرکوب اعتراضات و برقراری نظم راهی خراسان شد. او پس از برکناری والی این شهر، ساکن باغ حمیدبن‌قحطبه شد و یک‌سال بعد بر اثر بیماری مرد.
مأمون جانشین هارون شد و برای مهار اعتراضاتی که در عراق و بر علیه او شکل گرفته بود، علی‌‌بن‌موسی‌الرضا(ع) را به‌عنوان جانشین خود معرفی کرد تا حمایت شیعیان را جذب کند. در سفری که مأمون با امام‌رضا(ع) از مبدأ مرو به مقصد بغداد داشت، ایشان را در محله نوغان شهر توس به شهادت رساند و از آن به بعد، این منطقه مشهدالرضا(ع) به‌معنی محل شهادت امام‌رضا(ع) نام گرفت.
در دوره صفویه به‌واسطه وجود محل دفن امام‌هشتم(ع) شیعیان در مشهد، توجه‌ها به آن جلب شد و رشد و توسعه یافت. درهم آمیخته‌شدن عوامل سیاسی و تاریخی با عوامل مذهبی موجب شد مشهد پس از دوره صفویان به یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران تبدیل شود. پس از دوره صفویه، نادرشاه افشار پایتخت ایران را از اصفهان به مشهد تغییر داد و توانست با استفاده از موقعیت خراسان، به اهداف سیاسی خود دست یابد و مرز را تا هند و ترکستان گسترش دهد.
با روی‌کارآمدن قاجاریه، خراسان تجزیه شد و در آن زمان مشهد در بسیاری از اعتراضات کشوری علیه بی‌کفایتی قاجاریه پیشرو بود. مهم‌ترین واقعه معاصر سیاسی این شهر نیز ۲۱تیر۱۳۱۴ رخ داد؛ زمانی که مردم در صحن مسجد گوهرشاد علیه سیاست‌های رضاشاه دست به تحصن زدند و رضاشاه دستور قتل‌عام مردم در این مسجد را صادر کرد.
در تاریخ این شهر شخصیت‌های برجسته‌ای همچون خواجه نظام‌الملک (۴۰۸ تا ۴۸۵قمری)، محمد غزالی (۴۵۰ تا ۵۰۵قمری)، احمد غزالی (۴۵۴ تا ۵۲۰قمری)، اسدی توسی (متوفی ۴۶۵قمری) و شیخ توسی (۳۸۵ تا ۴۶۰قمری) حضور دارند.
تاریخ مشهد
| شهرآرانیوز 
مقاومت در برابر دشمن ابعاد گوناگونی دارد و تنها به «جنگ سخت» خلاصه نمی‌شود. نگاهی انداختیم به تجربه مبارزاتی ۱۱۵ سال قبل مشهد در تقابل با زیاده‌خواهی استعمارگران.
کد خبر: ۳۴۰۸۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۰۳
به بهانه اتفاقات روز‌های اخیر و پیروزی‌های چشمگیر سپاه ایران در تقابل با دشمن صهیونیستی نگاهی انداختیم به تاریخ کارخانه‌ای در دوره صفویه که در مشهد سلاح جنگی تولید می‌کرد.
کد خبر: ۳۳۹۸۷۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۲۹
حکایت پاسداری از میهن در فرهنگ ایرانی، حکایت قرن‌ها شرافت و پایمردی برای حفظ سرزمینی است که اجدادمان جان بر سر پاسداری از آن گذاشتند.
کد خبر: ۳۳۸۸۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۲۵
در تقویم ماه‌های میلادی، نیمه خرداد را روز جهانی دوچرخه نام‌گذاری کرده‌اند؛ وسیله‌ای که در دوره قاجار توسط کارکنان سفارت انگلیس به ایران آمد.
کد خبر: ۳۳۷۱۲۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۱۸
سرای عزیزاله‌اف، تاریخ سده اخیر مشهد را در خودش جا داده است.
کد خبر: ۳۳۷۱۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۱۸
برای بررسی قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ باید به پیش‌زمینه‌های آن نگاه کرد، از جمله اتفاقاتی که سال قبل و ماه‌های ابتدایی سال ۱۳۴۲ در شهرهای مختلف کشور روی دادند.
کد خبر: ۳۳۶۴۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۱۳
ظاهراً نام «پاچنار» در ایران، یک نام رایج و عام است. درخت چنار به‌عنوان یک درخت تناور با کارایی عمرانی که البته گاه عمر چندصدساله پیدا می‌کند، همیشه نماد خوبی برای نشانه‌گذاری بوده است.
کد خبر: ۳۳۶۲۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۱۲
وقتی سخن از یک کوچه می‌شود، اغلب افراد مسیری مستقیم را با عرض بسیار کمتر از یک خیابان در ذهن مجسم می‌کنند. اما این قاعده کلی، استثنائاتی هم دارد.
کد خبر: ۳۳۴۹۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۰۵
قصد داریم به تاریخچه یکی از مزارع قدیمی بپردازیم که روزگاری، از مراکز عمده تولید چغندر در مشهد بود؛ مزرعه‌ای که تاریخی طولانی دارد و نشان آن را می‌توان در اسناد مربوط به دوره صفویه نیز یافت.
کد خبر: ۳۳۴۷۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۰۴
نخستین سرشماری دقیق و اصولی ایران در مشهد سال ۱۲۹۶ قمری رقم خورده است.
کد خبر: ۳۳۳۸۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۳۰
روایتی کوتاه درباره فروش قدیمی‌ترین میدان شهر مشهد که بعدها نخستین ساختمان بانک ملی در آن ساخته شد.
کد خبر: ۳۳۳۶۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۲۹
درباره یکی از کوچک‌ترین روستاهای اطراف مشهد که امروزه بخشی از شهر ماست ولی از یاد‌ها رفته است.
کد خبر: ۳۳۳۴۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۲۸
دیوار توس که در مقابل ۳ حمله خانمان‌برانداز از شهر محافظت کرد، حالا خودش نیازمند تیمار است.
کد خبر: ۳۳۳۰۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۲۷
درباره کوچه «شهید هاشمی‌نژاد ۳» که روزگاری مسیرش از میان اراضی سرسبز «میرزا‌جعفر سروقد» می‌گذشت.
کد خبر: ۳۳۲۴۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۲۳
منصور ضابطیان گفت: کتاب جدیدم در واقع یک نوع «سفر-سرگذشت‌نامه» است؛ یعنی شبیه سفرنامه‌های قبلی من نیست که صرفاً درباره‌ی سفر باشد. این‌بار، روایت تاریخی ستون فقرات کتاب را شکل می‌دهد. به‌واسطه‌ی آن روایت، سفر می‌کنم، می‌نویسم و به دنبال آدم‌ها و خاطره‌ها می‌گردم.
کد خبر: ۳۳۱۷۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۲۰
روایتی درباره کوچه‌ای در همسایگی میدان شهدای مشهد که این روز‌ها عنوان «شهید هاشمی‌نژاد۵» بر آن نشسته است.
کد خبر: ۳۳۰۹۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۶
درباره سیل‌های بزرگ مشهد و مسیر‌هایی که آب جاری آنها را از دل شهر عبور می‌داد.
کد خبر: ۳۳۰۴۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۴
مروری بر حضور کشتی‌گیران اعزامی به المپیک مونترآل در حرم مطهر رضوی که نخستین زیارت تیمی ملی‌پوشان است.
کد خبر: ۳۳۰۱۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۳
اطلاعات ما درباره فاطمه چندان گسترده نیست. می‌دانیم که او در دربار مادرِ خان بزرگ مغول، در مغولستان، حضور داشت و از آنجا برای حفظ مشهد و خراسان از هجمه مغولان، اقداماتی را سازمان‌دهی کرد.
کد خبر: ۳۲۹۴۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۰۹
کوچه «توحید ۴» که نامش بار‌ها براساس سنتی قدیمی انتخاب شده است. نام‌گذاری کوچه‌ها و گذر‌ها تا چندین دهه قبل تابع قانون مشخصی نبود.
کد خبر: ۳۲۹۳۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۰۸