تاریخ شفاف شهر مشهد از دوره صفویه آغاز میشود و تاریخ پیشین آن، با نام توس و نیشابور گره خورده است. توس سرچشمه اصلیترین رودخانه منطقه خراسان، یعنی کشفرود، بهحساب میآمد و به همین دلیل محل سکونت اقوام آریایی بود و در متون تاریخی و اسطورهای، از این شهر و رود آن بهوفور نام برده شده است.
در زمان حمله اعراب به ایران، مشهد بخشی از ولایت توس بهحساب میآمد و آبادیهایی مانند تابران و نوغان نیز در این ولایت قرار داشتند. پس از اینکه قوم مغول به ایران حملهور شدند، ۱۲هزار نفر در توس قتلعام شدند و از تابران که منطقهای پرآوازه و پررونق در ولایت توس بود، فقط ویرانهای باقی ماند. پس از آن مردم بهناچار به روستاهای کوچک کوچ کردند و در چنین وضعی جمعیت و وسعت مشهد افزایش یافت. تابران توس دیگر رنگ حیات را به خود ندید و در دوره صفوی دیگر نشانی از این شهر باقی نمانده بود.
در متون تاریخی آمده است که هنگام حمله اعراب به ایران، یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی، به خراسان و توس میگریزد تا از مرزبان خود کمک بخواهد. کنارنگ اما یزدگرد را به بهانههای مختلف ازجمله افزایش احتمال حمله اعراب راهی مرو میکند و درنهایت یزدگرد سوم در مرو کشته میشود. بعدها کنارنگیان اعراب را بهشرط بقایشان، در فتح نیشابور یاری کردند و تا پایان دوره امویان و چیرگی ابومسلم خراسانی بر این خطه، نفوذ خود را حفظ کردند.
در دورههای امویان و عباسیان، والی توس را حکومت مرکزی برمیگزید، اما بهواسطه بیکفایتی آنان، شورشهای زیادی در خراسان رخ میداد. تا آنجا که هارونالرشید برای سرکوب اعتراضات و برقراری نظم راهی خراسان شد. او پس از برکناری والی این شهر، ساکن باغ حمیدبنقحطبه شد و یکسال بعد بر اثر بیماری مرد.
مأمون جانشین هارون شد و برای مهار اعتراضاتی که در عراق و بر علیه او شکل گرفته بود، علیبنموسیالرضا(ع) را بهعنوان جانشین خود معرفی کرد تا حمایت شیعیان را جذب کند. در سفری که مأمون با امامرضا(ع) از مبدأ مرو به مقصد بغداد داشت، ایشان را در محله نوغان شهر توس به شهادت رساند و از آن به بعد، این منطقه مشهدالرضا(ع) بهمعنی محل شهادت امامرضا(ع) نام گرفت.
در دوره صفویه بهواسطه وجود محل دفن امامهشتم(ع) شیعیان در مشهد، توجهها به آن جلب شد و رشد و توسعه یافت. درهم آمیختهشدن عوامل سیاسی و تاریخی با عوامل مذهبی موجب شد مشهد پس از دوره صفویان به یکی از مهمترین شهرهای ایران تبدیل شود. پس از دوره صفویه، نادرشاه افشار پایتخت ایران را از اصفهان به مشهد تغییر داد و توانست با استفاده از موقعیت خراسان، به اهداف سیاسی خود دست یابد و مرز را تا هند و ترکستان گسترش دهد.
با رویکارآمدن قاجاریه، خراسان تجزیه شد و در آن زمان مشهد در بسیاری از اعتراضات کشوری علیه بیکفایتی قاجاریه پیشرو بود. مهمترین واقعه معاصر سیاسی این شهر نیز ۲۱تیر۱۳۱۴ رخ داد؛ زمانی که مردم در صحن مسجد گوهرشاد علیه سیاستهای رضاشاه دست به تحصن زدند و رضاشاه دستور قتلعام مردم در این مسجد را صادر کرد.
در تاریخ این شهر شخصیتهای برجستهای همچون خواجه نظامالملک (۴۰۸ تا ۴۸۵قمری)، محمد غزالی (۴۵۰ تا ۵۰۵قمری)، احمد غزالی (۴۵۴ تا ۵۲۰قمری)، اسدی توسی (متوفی ۴۶۵قمری) و شیخ توسی (۳۸۵ تا ۴۶۰قمری) حضور دارند.
تاریخ مشهد
| شهرآرانیوز 
سال ۱۲۹۰خورشیدی دولت ایران برای اصلاح امور مالی کشور یک مستشار آمریکایی به نام مورگان شوستر را به استخدام خود درمیآورد. این موضوع سبب ناخرسندی حکومت تزاری روس و حکومت پادشاهی انگلستان میشود.
کد خبر: ۳۸۰۵۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۱۰/۰۱
تغییرات فرهنگی در ایران عصر پهلوی اول، سریع و سطحی بود. تورج اتابکی، استاد تاریخ اجتماعی دانشگاه لیدن هلند، از این تغییرات با عنوان «تجدد آمرانه» یاد میکند.
کد خبر: ۳۸۰۲۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۳۰
ایران سرزمین زرخیزی است، اما طلاخیز نیست؛ یعنی معادن طلای چندانی ندارد و بههمیندلیل، کمبود این فلز گرانبها در تاریخ آن بهشدت محسوس است.
کد خبر: ۳۷۹۷۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۷
یکی از شاهدان عینی حادثه ۲۳ آذر میگوید: سرهنگ زانو زد، سلاح را مستقیم به سمتش گرفت و فریاد زد: «سید نیا جلو!»، اما آیت الله خامنهای چنان با صلابت قدم برداشت که سربازها سرشان را پایین انداختند و راه باز شد.
کد خبر: ۳۷۹۶۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۶
در پاییز سال ۱۳۳۵ و در جریان اولین آمارگیری نفوس و مسکن کشوری در دوره پهلوی دوم اتفاقهای جالب و دردناکی برای مردم مشهد به وقوع پبوسته است.
کد خبر: ۳۷۹۰۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۴
در میان رجال دوره قاجاری که بهعنوان حاکم یا متولیباشی به مشهد آمدند، میرزاجعفرخانحسینی، ملقب به مشیرالدوله و «مهندسباشی»، یکی از کوتاهترین دورههای مسئولیتی را دارد؛ با اینحال، خدمات و اقدامات او درخشان است.
کد خبر: ۳۰۰۴۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۴
معمولا هر سال روزها که به آذر میرسد، آرامآرام رسانهها بهسراغ سوژههای مرتبط با روزهای انقلاب ۵۷ میروند و برای مناسبتهایی که در این دوسه ماهه و در آن سال اتفاق افتاده است، مینویسند و البته که بیشتر تکراری است و بعضا تبلیغاتی و باریبههرجهتی!
کد خبر: ۳۷۸۵۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۲
هجوم تیمورلنگ به ایران مصیبتبارتر از هجوم چنگیز بود. هنگامی که در نیمه دوم قرن هشتم، تیمور تصمیم به آغاز هجوم گرفت، ایران بهتازگی زیر بار ضربات سهمگین اجتماعی و سیاسی دوره چنگیزی کمر راست کرده و بازسازی زیرساختها آغاز شده بود.
کد خبر: ۳۷۸۳۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۰
نخستین خلبان ایرانی کلنل محمدتقیخانپسیان است که هنر این فن را در آلمان کسب میکند و پس از آمدن به ایران شروع به تربیت خلبانان ایرانی میکند، اما قصه ورود هواپیماهای مسافربری و تأسیس فرودگاهها در ایران روایت دیگری است.
کد خبر: ۳۷۷۷۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۷
گزارشی تاریخی و منحصربهفرد از جشنهای عمومی در مشهد ۱۹۳ سال پیش | نمایشهای خیابانی عصر فتحعلی شاه
خاطرات افسر انگلیسی، ستوان «آلکس بارنز» تصویری از مشهد در دوره سلطنت فتحعلی شاه قاجار را پیش روی مخاطب قرار میدهد؛ دورهای که از نظر مطالعات پیشینه این شهر، شواهد تاریخی گستردهای ندارد، به خصوص در حوزه مطالعات تاریخ اجتماعی.
کد خبر: ۳۲۰۱۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۵
خشکسالی شبیه باتلاقی است که از کمر و شانهمان گذشته و حالا به سر رسیده و اگر تدبیری اندیشیده نشود، همه ما را میبلعد. این خشکسالی، اما تنها خشکسالی دامنهدار و بزرگ ایران و دشت مشهد است؟
کد خبر: ۳۷۵۹۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۳
آدمها انگار، در نسلهای قبل، عشق و علاقه بیشتری به طبیعت اطراف شهر داشتهاند و هر وقت فرصتی میشده، باروبندیل را برمیداشتهاند و خودشان را به دل طبیعت میرساندهاند.
کد خبر: ۳۷۴۱۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۳۰
خیابان مشهد، چهارمین خیابانی بود که در ایران ساخته شد. بهظاهر پیش از این شهر، شهرهای هرات، قزوین و اصفهان صاحب خیابان شده بودند.
کد خبر: ۳۷۳۶۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۷
در دوره قاجار بهمحض ورود دوربین عکاسی به ایران و پیبردن دربار و هیئت حاکمه به اهمیت و جایگاه اسناد تصویری در نشان دادن وقایع و اتفاقات، عکاسان متعددی راهی خراسان و شهر مشهد شدند.
کد خبر: ۳۷۳۱۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۵
جنگ جهانی اول بیش از چهار سال بهطول انجامید و در اینمدت، ایران یکی از سختترین ادوار تاریخی خود را گذراند. حکومت عملا از هم پاشیده بود و هیچ سامانی در امور وجود نداشت.
کد خبر: ۳۷۱۹۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۰
عنوان دقیقترین سرشماری ایران در دوره قاجار به سرشماری خانهبهخانه زینالعابدینمیرزای قاجار در مشهد میرسد که تا پیش از این نوشتار اعتقاد بر این بوده است که در اوایل سال ۱۲۹۶ قمری (حدود ۱۲۵۷خورشیدی) پایان یافته است.
کد خبر: ۳۷۱۴۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۸
قرار است بهسراغ یکی از افراد منتسب به منطقه باباقدرت برویم که مدت کوتاهی در خلأ حاکمیت میان صفویه و افشاریه، بهعنوان یکی از صاحبان قدرت در مشهد شناخته میشد: محمد باباقدرتی، مشهور به «پهلوان حاجیمحمد باباقدرتی».
کد خبر: ۳۷۰۲۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۳
دکتر محمدباقر تعبدی یکی از پزشکان دهه سی و چهل مشهد بود که همزمان با طبابت، کار رسانهای هم میکرد.
کد خبر: ۳۶۹۸۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۱
شورش سالار یکی از مهمترین وقایع تاریخی شهر مشهد در عهد قاجار است؛ شورشی که با هدف تجزیه خراسان آغاز و نهایتا با تدبیر میرزاتقیخان امیرکبیر و البته سختی فراوان سرکوب شد.
کد خبر: ۳۶۹۳۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۰
مصلیها را در کنار شهرهای بزرگ نخست برای برپایی نماز عیدفطر، بعد برای برگزاری دیگرمراسم و گردهماییهای بزرگ میساختهاند، برای همین دارای فضای باز و بسیاروسیعی بودهاند
کد خبر: ۳۶۹۲۵۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۰۹