جواد محمدزاده، پیشکسوت تئاتر، که عمری را صرف هنر‌های نمایشی کرده است می‌گوید که مسئولان برای اداره شرایط کرونایی یا نمی‌خواهند کاری انجام دهند و یا توان و اراده‌ای برای انجام آن ندارند. او باور دارد در همه کشور‌هایی که موفق شده‌اند کرونا را کنترل کنند و آمار ابتلا و مرگ‌و‌میرشان پایین آمده به این دلیل است که هزینه صرف کرده‌اند او با اشاره به ضرب المثل «زر بر سر فولاد نهی، نرم شود» می‌گوید: آن کشور‌ها معجزه نکرده‌اند؛ آن‌ها با پول آسیب‌هایی که کرونا به جامعه‌شان وارد کرده را مهار کرده‌اند. مشاغل آسیب دیده همانند تئاتر را نیز از حمایت خود محروم نکرده‌اند. این‌طور بوده که هم کرونا را در جامعه‌شان به کنترل درآورده‌اند و هم مشاغل برای بعد از دوران کرونا وجود دارند و از بین نرفته‌اند.

این بازیگر تئاتر تأکید می‌کند باید کار هنر‌های نمایشی به اهلش سپرده شود، در غیر این صورت کمک و نجات تئاتر ممکن نیست: مسئولان اگر دغدغه تئاتر را دارند باید کار را به کاردان بسپارند. بگذارند خود هنرمندان تئاتر برای این هنر تصمیم بگیرند. مسئولان دلسوز از آن‌ها حمایت و پشتیبانی کنند. باید اجازه دهند هنرمندان کارشان را انجام دهند و آن‌ها فقط نقش نظارتی را بر عهده بگیرند.

برگزاری نشستی قاطع و صریح برای تعیین‌تکلیف هنر‌های نمایشی در میان دستگاه‌های مدیریت فرهنگی و هنری، همانند اداره ارشاد، حوزه هنری و ... درخواست محمدزاده است و می‌گوید: مسئولان فرهنگی، هنری کنار هم بنشینند، یک روز، دو روز، یک هفته، هر قدر که به زمان نیاز دارند و با خودشان کنار بیایند و ببینند کدامشان به تئاتر کمک می‌کنند و کدامشان برای این هنر مفید نیستند.

امین رضایی، هنرمند جوان تئاتر، از معدود کارگردانانی است که توانسته در روز‌های ویژه کرونایی نمایشی را روی صحنه ببرد. رضایی از حمایت‌های انجام نشده دلش پر است و نگران بقای تئاتر است. او فکر می‌کند اگر الان مسئولان به حمایت از تئاتر و هنرمندانش که به سختی معیشتشان را می‌گذرانند نشتابند، شاید بعد‌ها هنر و هنرمند تئاتر دیگر وجود نداشته باشد که بتواند از زیرساخت‌های تئاتری استفاده کند.

نمایش «کشته‌شده»، اثری بود که چندی پیش او در پردیس تئاتر مستقل روی صحنه برد. رضایی به دلیل رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و شیوه‌نامه‌های بهداشتی اجازه داشته تنها پنجاه درصد از سالن تئاتر را بلیت‌فروشی کند. او می‌گوید خیال می‌کردم از اجرای نمایشم حمایت می‌شود، اما این اتفاق نیفتاد: مدیریت شهری قرار بود با تخصیص اعتبار از هنر‌های نمایشی و هنر‌های دیگر از این نمایش حمایت مالی کند. اما شکل این حمایت به گونه‌ای محسوس نبود. در طول اجرا، اجازه داشتیم بلیت نیمی از صندلی‌های سالن را بفروشیم، که تقریبا هر شب اجرا تمام بلیت‌ها فروخته می‌شد. مدیریت شهری قصد داشت در قالب ارائه بلیت رایگان به کارکنانش از نمایش‌ها حمایت کند. بلیت‌ها را از ما می‌خرید و آن را رایگان در اختیار کارکنانش می‌گذاشت.

به نظر رضایی این نوع از حمایت آسیبش برای تئاتر بیشتر از فایده‌اش است: اولا که خانواده‌ها این ذهنیت را پیدا می‌کنند که تماشای تئاتر مجانی است و بابت آن نیازی نیست پولی بپردازند. این بدترین نوع فرهنگ‌سازی است. از طرف دیگر شهرداری اگر می‌خواهد از نمایش من نوعی حمایت کند باید به گونه‌ای عمل کند که برای گروه نمایش مفید باشد. نمایشی که ما اجرا کردیم، همانند بسیاری از اجرا‌ها در مشهد خودبه‌خود همه بلیت صندلی‌های مجاز را می‌فروخت، ما برای حمایت شهرداری نیاز داشتیم بخش‌های دیگر را مورد حمایت خود قرار دهد. خرید بلیت صندلی‌هایی که خودمان می‌توانیم آن‌ها را بفروشیم حمایت نیست. شهرداری اگر می‌خواهد کمک کند باید به نوعی این کمک را ترتیب دهد که به حیات تئاتر منجر شود. این شکل از حمایت اگر محقق شود تنها در زمانی اتفاق می‌افتد که اجرایی روی صحنه برود، در این شرایط که هیچ اجرایی وجود ندارد شهرداری چطور می‌خواهد از هنرمندان تئاتر که به سختی روزگار می‌گذرانند حمایت کند؟

به باور رضایی، هنر‌های نمایشی بیشتر از هر چیزی از هنرمندانی ضربه خورده است که مطالبه‌گر نیستند: هنرمندان تئاتر هرگز کنار هم نبوده‌اند و از هم پشتیبانی نکرده‌اند. هنگامی که اتفاقی برای فرد یا گروهی رخ می‌دهد هنرمندان دیگر نسبت به آن بی‌تفاوت هستند. هر رفتاری با ما هنرمندان می‌شود صدایمان در نمی‌آید. با هر شرایطی قانعیم. تا نتوانیم کنار هم بایستیم و حقوقمان را مطالبه کنیم اوضاع برای هنر‌های نمایشی همین است.

عبدا... برجسته، دیگر هنرمند تئاتر مشهدی، از نبود مدیریت در حمایت از هنر‌های نمایشی گله دارد. او می‌گوید سوء مدیریت در هنر‌های نمایشی به قدری زیاد است که نشان می‌دهد مسئولان فرهنگی و هنری کفایت مسئولیتشان را ندارند: هیچ کمکی نه از تهران و نه از استان برای این هنر اختصاص نیافته است. همان حمایت‌هایی هم که مدیریت شهری برای حمایت از گروه‌ها و آموزشگاه‌ها در نظر گرفته شکل قانون‌مندی ندارد.

برجسته می‌گوید که اهمیت سلامت برای هنرمندان درک شدنی است و تأکید دارد بیشترین جایی که اصول بهداشتی برای مقابله با کرونا رعایت می‌شود، آموزشگاه‌های هنری و تماشاخانه هاست: همه مشاغل دارند فعالیتشان را ادامه می‌دهند، فقط آموزشگاه‌ها و تماشاخانه‌ها تعطیلی‌شان جدی پیگیری می‌شود.

به گفته او با تمهیداتی می‌شد فعالیت‌های هنری را مدیریت کرد تا آسیب‌ها به هنرمندان هنر‌های نمایشی کاهش یابد: می‌شد با تشکیل کمیته بهداشتی در استان، نظارت‌های بهداشتی بر سالن‌های تئاتر و آموزشگاه‌های هنری را افزایش داد و به مخاطبان و مردم اطمینان داد خطر این حوزه از خطری که در سایر مشاغل وجود دارد بیشتر نیست. این بخش نیازمند برنامه‌ریزی بود که متأسفانه مسئولان به آن توجه نکردند.

انجام کار‌ها برای رفع تکلیف، ایرادی است که این هنرمند تئاتر از آن به عنوان عامل اصلی تمام مشکلات پیش آمده یاد می‌کند و می‌گوید: آن‌قدر همه چیز فکر نشده اتفاق می‌افتد که بهت‌آور است. برای نمونه در این شرایط بحرانی فراخوان جشنواره استانی تئاتر منتشر شده در حالی که به موضوعات و محور‌های جشنواره از جمله مهم‌ترین اتفاق قرن، کرونا، توجهی نشده است. همان فراخوان پارسال را با تغییر تاریخ دوباره منتشر کرده‌اند. وقتی سالن‌های تئاتر تعطیل شده است چطور می‌توان جشنواره تئاتر برگزار کرد؟ صرف اینکه مرکز، فراخوان را ابلاغ کرده، مسئولان در استان هم آن را بدون هیچ توجهی منتشر می‌کنند.

برجسته پیشنهاد می‌کند بودجه‌ای که قرار بود خرج جشنواره تئاتر استان شود را صرف حمایت از هنرمندانی کنند که با مشقت زندگی‌شان را سپری می‌کنند.

 

یکی دیگر از هنرمندانی که با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی موفق شده یکی از آثارش را به اجرا برساند جواد رحیم‌زاده، بازیگر، نویسنده و کارگردان تئاتر، است. او می‌گوید: به دلیل اینکه مخاطب با تئاتر فاصله گرفته بود مجبور بودیم اجرا کنیم. کارمان داشت از بین می‌رفت. مخاطب که تازه با تئاتر آشتی کرده بود را داریم از دست می‌دهیم. نمی‌شود دست روی دست گذاشت و منتظر حمایت از سوی مسئولان ماند. او می‌گوید که اعضای گروهش با همه خطرات احتمالی که آن‌ها را تهدید می‌کرد حاضر شدند نمایششان را اجرا کنند، چون در سالن‌ها و تماشاخانه‌ها، شیوه‌نامه‌های بهداشتی رعایت می‌شود، خطر شیوع ویروس به حداقل می‌رسد. از طرف دیگر حیات بازیگران، نویسندگان، کارگردانان و دیگر عوامل تئاتر به اجراست و ما اگر اجرا نکنیم همه چیزمان از بین می‌رود. نمایش رحیم‌زاده در همان چند روزی که روی صحنه رفته بود با استقبال مخاطبان روبه‌رو شد، اما او هنوز نتوانسته از حمایت‌های مالی بهره ببرد و منتظر است تا تعطیلی‌های اجباری کرونایی رفع شود. می‌گوید: اداره ارشاد گروه ما را برای دریافت حمایت مالی به مدیریت شهری معرفی کرده، اما هنوز حمایتی صورت نگرفته است. درواقع تنها نامه‌نگاری‌ها انجام شد، ولی هنوز حمایت مالی محقق نشده است. این هنرمند باسابقه تعجب خود را از اینکه سینما‌ها و سالن‌های تئاتر تعطیل هستند ابراز می‌کند و می‌گوید: مراکز فرهنگی و هنری تعطیل شدند در حالی که کافی‌شاپ‌ها، رستوران‌ها، سفره‌خانه‌ها و ... باز هستند. مردم در تعطیلات به ییلاقات مشهد می‌روند و نگران هیچ چیزی نیستند. به گونه‌ای برخورد می‌شود که انگار سینما‌ها و تماشاخانه‌ها محل شیوع ویروس کرونا هستند باید تکلیف روشن شود. اگر قرار است کرونا را ریشه‌کن کنیم باید همه دست به دست هم دهیم. تعطیل کردن بخشی از فعالیت‌های جامعه در مقابل فعالیت بخش دیگر بی‌فایده است.

به سراغ محمدرضا محمدی معاون هنری سینمایی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌رویم و از او درباره اقداماتی که تا به امروز برای کمک به اصحاب فرهنگ و هنر انجام شده می‌پرسیم که می‌گوید: از اسفند سال گذشته که این مشکلات ایجاد شد، وزارتخانه هماهنگی‌هایی برای پرداخت وام کرونا به همه اصحاب فرهنگ و هنر انجام داد. براین اساس هرکس علاقه‌مند بود می‌توانست در سامانه کارا ثبت‌نام و از تسهیلات آن استفاده کند. سامانه دیگری که در نظر گرفته شد سامانه تحفه بود که بازهم همه اصحاب هنر می‌توانستند برای بهره‌گیری از تسهیلات در آن ثبت‌نام کنند.
به گفته او مبلغ این وام‌ها بین ۶ تا ۱۴ میلیون تومان متغیر و بازپرداخت هم با سود ۴ تا ۱۶ درصد درنظرگرفته شده است. یعنی هیچ‌کدام وام بلاعوض نیست.

محمدی با تأکید براینکه نحوه بازپرداخت وام‌ها براساس شرایط و ضوابط بانکی کشور است بیان می‌کند: در این مدت برخی از افرادی که از صندوق کارآفرینی وام گرفته بودند به دلیل تعطیلی فعالیت‌هایشان با مشکلاتی برای بازپرداخت وام رو‌به‌رو شدند از این‌رو ما مکاتباتی را انجام دادیم تا با توجه به شرایط موجود چندماهی پرداخت‌ها عقب بیفتد که هنوز نتیجه‌ای نگرفته‌ایم.

معاون هنری سینمایی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان درباره دیگر کمک‌های در نظر گرفته شده نیز توضیح می‌دهد: از چندماه گذشته فهرست‌های مختلفی را سازمان‌هایی، چون صندوق حمایت از هنرمندان و اداره کل نمایش از ما گرفتند. الان هم درحال انجام پیگیری‌های لازم هستند تا بتوانند به حوزه تئاتر کمک کنند.

محمدی یادآور می‌شود: کمک‌های بلاعوض به اهالی هنر باید با تصمیم دولت و وزارتخانه باشد، چون استان بضاعت مالی جداگانه‌ای برای کمک به حوزه‌های مختلف هنری ندارد.

او همچنین با اشاره به مصوبه شورای شهر مشهد برای کمک به اهالی فرهنگ و هنر بیان می‌کند: شورای شهر مبلغ ۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان در قالب خرید خدمت برای حمایت از هنرمندان در نظر گرفته است. یعنی اگر قرار است به تئاتری‌ها کمک شود ۳۰ درصد ظرفیت صندلی‌های سالن نمایش را می‌خرند و به خانواده‌های شهرداری می‌دهند. منتهی ما بعد از عید امسال به غیر از دو یا سه اجرا، نمایش دیگری نداشتیم که این مصوبه بخواهد شامل حالش شود.
محمدی در پاسخ به این سؤال که آیا حمایت شهرداری می‌تواند در قالب دیگری باشد یعنی به طور مثال این کمک به ۵۰ درصد ظرفیت خالی سالن‌ها اختصاص پیدا کند؟ می‌گوید: اگر قرار باشد این اتفاق رخ دهد باید مصوبه شورای شهر اصلاح شود یعنی به جای خرید خدمت، کمک مستقیم در نظر گرفته شود، اما شهرداری هم ضوابط و قوانین خودش را دارند.
معاون هنری سینمایی ارشاد با تأکید براینکه گروه‌های تئاتر نه اشتیاقی به اجرا دارند و نه جرئت دارند در شرایط همه‌گیری کرونا به صورت گروهی تمرین کنند یادآور می‌شود: ما فراخوان جشنواره تئاتر استانی را منتشر و اعلام کردیم که این رویداد به صورت غیرحضوری برگزار می‌شود با این حال من خیلی خوش‌بین نیستم که آثار زیادی به دبیرخانه برسد. نه تنها در استان ما در بیشتر استان‌ها وضعیت به همین صورت است.

محمدی درباره محدودیت‌های جدید اعلام شده نیز توضیح می‌دهد: براساس تصمیم‌گیری‌های جدید سالن‌های نمایش از ۲۰ آبان تا ۲۰ آذر تا ساعت ۱۸ هر روز می‌توانند فعالیت کنند. اما کدام تئاتر قبل از ساعت ۱۸ اجرا می‌شود؟ این تصمیم یعنی عملا باز یک ماه سالن‌های نمایش ما بسته خواهد بود. در مورد آموزشگاه‌ها هم شرایط به همین صورت است. البته با توجه به وضعیت قرمز بسیاری از شهر‌ها این تصمیمات باید گرفته شود. اما جامعه هنری هم توقع دارد که در این شرایط دولت به آن‌ها کمک کند تا حداقل مایحتاج روزانه‌شان را بتوانند تأمین کنند.

او در پاسخ به اینکه آیا می‌شود بودجه برگزاری رویداد‌ها را به هنرمندان اختصاص داد می‌گوید: با توجه به مشکلات مالی دولت و تأکید بر مجازی برگزار شدن رویداد‌ها اعتبارات در نظر گرفته شده برای سازمان‌های مختلف بسیار کم شده است. از سوی دیگر این اعتبارات اگر به برگزاری جشنواره‌ها اختصاص پیدا کرده فقط باید برای آن هزینه و اسنادش به دستگاه‌های نظارتی تحویل داده شود. مگر اینکه بودجه را در اختیار استان قرار دهند و بگویند هرجا می‌توانید هزینه کنید که این اتفاق در تخصیص اعتبارات دستگاهی به‌ندرت رخ می‌دهد.

محمدی خاطرنشان می‌کند: من کم و بیش با اهالی هنر در ارتباط هستم، ولی هربار دیدن و ارتباط من با این دوستان چیزی جز شرمندگی برایم نمی‌گذارد. کاری هم از دستمان در استان برنمی‌آید که مستقل بخواهیم آن را انجام دهیم. اما بازهم ما پیگیر هستیم.

او همچنین از هنرمندان درخواست می‌کند تا اثر تولید کنند: بچه‌های تئاتر به ناچار باید به سمت تولید تله‌تئاتر و اجرای آنلاین بروند. اگر تله‌تئاتر تولید شود می‌توان با صداوسیما هم رایزنی کرد تا آن‌ها را پخش کند.
او همچنین از برگزاری نشستی برای هم‌اندیشی با اهالی تئاتر در هفته‌های آینده خبر می‌دهد تا بتوان این پیشنهاد‌ها را اجرایی کرد.

 

به سراغ صدرا یوسفی، معاون فرهنگی و هنری سازمان اجتماعی فرهنگی شهرداری مشهد می‌رویم تا توضیحات بیشتری درباره طرح حمایتی شهرداری از اهالی فرهنگ و هنر و تئاتری‌ها ارائه کند او می‌گوید: براساس تفاهم‌نامه ما با اداره‌کل فرهنگ و ارشاد استان و قرارداد‌هایی که با گروه‌های تئاتری امضا می‌شود، شهرداری ۳۰ درصد صندلی‌های سالن نمایش را خریداری می‌کند و مثلا سالنی ۱۰۰ نفر ظرفیت دارد که در کرونا باید میزبان ۵۰ نفر باشد. آنچه شهرداری خریداری می‌کند ۳۰ درصد از ۱۰۰ نفر است.

او در پاسخ به این سؤال که آیا کمک‌های شهرداری می‌تواند به جبران پنجاه درصد از سالن که در این دوران خالی است اختصاص یابد یا نه می‌گوید: براساس مصوبه شورای شهر ما باید بلیتی بخریم که فرد بتواند با استفاده از آن در سالن بنشیند و نمایش را نگاه کند. ما نمی‌توانیم بلیت صندلی‌های خالی را خریداری کنیم. در این شرایط باید بلیت را به چه کسی بدهیم؟

یوسفی با بیان اینکه کمک بلاعوض فرآیند دیگری دارد یادآور می‌شود: دغدغه اهالی تئاتر این بود که در دوران کرونا کسی کارشان را نمی‌بیند و سالن‌ها خالی است، از این‌رو ما هم تسهیلاتی برای خرید ۳۰ درصد صندلی‌های سالن نمایش درنظر گرفتیم.