محمد عنبرسوز | شهرآرانیوز - یکی از مهم‌ترین پروژه‌های تاریخ سینمای ایران که با اهداف کلان طراحی و تولید شد، «محمد رسول‌ا... (ص)» به کارگردانی مجید مجیدی بود که روند تولید آن نزدیک به هشت سال طول کشید و در سال ۹۴ به شکلی گسترده در سینما‌های کشور اکران شد.
به مناسبت سالروز ولادت حضرت محمد (ص) مروری داریم بر این پروژه بزرگ که ادامه آن هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و امید می‌رود که فراموش نکردن این طرح بزرگ، ادای دین سینمای ایران به پیامبر اسلام (ص) باشد. فراموش نکردن ادامه این فیلم و رساندنش به اهداف مورد نظر و راهبردی می‌تواند سینمای ایران را صاحب یک پروژه بزرگ دینی و ملی در سطح جهانی کند.
چند نسل مختلف از مردم جهان، زندگی پیامبر اسلام (ص) را با اثر مشهور «الرساله» که به «محمد رسول‌ا... (ص)» مشهور است، می‌شناسند. این فیلم محصول سال ۱۹۷۶ است که مصطفی عقاد ساخته و مورد توجه مخاطبان سینما در سراسر جهان هم قرار گرفته است، به لحاظ فرم سینمایی یکی از بهترین آثار سینمایی مرتبط با تاریخ اسلام به شمار می‌رود. روایت «الرساله» بیشتر حول شخصیت جناب حمزه عموی پیامبر (ص) می‌چرخد که این نقش را آنتونی کوئین به بهترین نحو ایفا کرده است.
با این حال، لزوم تولید یک اثر تازه و خوش‌ساخت درباره پیامبر اعظم (ص) از سوی سینمای ایران سال‌ها احساس می‌شد. اثری که هم فرصت پرداخت مفصل‌تر به وقایع را داشته باشد و هم به لحاظ جلوه‌های بصری، با توجه به پیشرفت‌های فناوری صنعت سینما در چند دهه اخیر، بتواند نمایش سرحال‌تری از وقایع دوران صدر اسلام ارائه دهد. در فیلم «محمد رسول‌ا... (ص)» که مجید مجیدی ساخته، به‌خوبی از فناوری روز سینمای جهان استفاده شده و نمونه چشمگیر این کاربرد در سکانس‌های حمله پرنده‌ها به لشکر ابرهه کاملا مشهود است.
علاوهبراین، ما پیامبر اسلام (ص) را نه فقط به عنوان یک شخصیت برجسته در تاریخ و پیام‌آور وحی، بلکه به‌مثابه یک الگوی تمام عیار اخلاقی و شخصیتی می‌شناسیم. نگاه مردم مسلمان ایران و حتی دیگر مسلمانان جهان به پیامبر اعظم (ص) از این نظر بسیار فراتر از جایگاه ممتاز ایشان در دین اسلام است و همین موضوع ایجاب می‌کرد که یک فیلم‌ساز تازه‌نفس با نگاهی متفاوت، موقعیت مناسبی به دست آورد تا روایتش از زندگی پیامبر (ص) را بر ویژگی‌های شخصیتی ایشان متمرکز کند و ابعاد کمتر مورد اشاره قرار گرفته از منش شخصیتی و اخلاقی حضرت محمد (ص) را مورد بازنمایی قرار دهد.
سینمای ایران با همین منطق و بر پایه دلایل متعدد دیگری که همگی تولید یک پروژه بزرگ و آبرومند درباره زندگی پیامبر اسلام (ص) را ایجاب می‌کردند، پروژه بزرگ فیلم «محمد رسول‌ا... (ص)» را طراحی کرد و ساختن نخستین قسمتش را به مجید مجیدی، فیلم‌ساز باسابقه و خوش‌نام ایرانی، سپرد.
درباره فیلم «محمد رسول‌ا...» («الرساله») مصطفی عقاد که هنوز پس از ۴۵ سال تازگی دارد
قرار گرفتن مجید مجیدی در جایگاه کارگردان فیلم سینمایی «محمد رسول‌ا... (ص)» یکی از بهترین انتخاب‌های مجموعه سینمای ایران در سال‌های اخیر بود. مجیدی فیلم‌ساز خوش‌نامی است که در کارنامه خود آثار تحسین شده زیادی دارد. این فیلم‌ساز باسابقه از منظر گرایش‌های سیاسی و فرهنگی نیز مردی معتدل و آرام به شمار می‌رود که معمولا از حواشی به دور بوده. انتخاب هنرمندی با این خصوصیات برای کارگردانی پروژه ملی مهمی با این عظمت و درباره پیامبر رحمت (ص) بسیار هوشمندانه به نظر می‌رسید بالأخص که اغلب آثار مجیدی سرشار از مضامین معنوی و اخلاقی هستند و از این نظر تولید فیلم درباره حضرت محمد (ص) از سوی چنین فیلم‌سازی یک انتخاب سازگار و منطقی است.
با این حال، مجیدی در سال‌های متمادی فعالیتش در سینما، اغلب فیلم‌های کم‌هزینه و بی‌ادعا ساخته که چندان بر استفاده از ستاره‌های سینما متکی نبوده‌اند. این رویکرد فیلم‌سازی مجیدی چندان تناسبی با فیلم پرستاره و بزرگی مثل «محمد رسول‌ا... (ص)» نداشت، اما او به هر ترتیب توانست برای سینمای ایران آبروداری کند و اثر خوش‌ساختی را روی پرده ببرد.
یکی از بهترین اقدامات مجیدی برای تولید فیلم مهم پیامبر اسلام (ص) این بود که در مورد استخدام ستاره‌های سینما ریخت‌و‌پاش نکرد. در حالی که شاید به‌سادگی می‌توانست دستمزد مشهورترین هنرپیشه‌های ایرانی را تأمین و آن‌ها را برای حضور در این پروژه متقاعد کند. با این حال، «محمد رسول‌ا... (ص)» چندان ولخرج و نجومی نبود. در عوض، با انتخاب‌های مناسب، توانست کیفیت اجرایی درخوری برای خودش دست‌وپا کند.
مهدی پاکدل در نقش ابوطالب بازی درخوری را در این فیلم به نمایش گذاشت و علیرضا شجاع نوری که سابقه بازی در فیلم ماندگار «روز واقعه» را در کارنامه دارد، با «محمد رسول‌ا... (ص)» مجیدی، بازگشت باشکوهی به آثار دینی – تاریخی داشت. محسن تنابنده که بازیگر بسیار باانعطاف و خلاقی است، در نقش ساموئل، مخاطبان را ذوق‌زده کرد. در حالی که معصومیت و آرامش صورت مینا ساداتی تأثیر مهمی بر رنگ‌آمیزی نقش آمنه مادر پیامبر (ص) از سوی این بازیگر داشت.
علاوهبراین، طراحان پروژه پیامبر اعظم (ص) دست تهیه‌کننده را برای به‌کارگیری عوامل حرفه‌ای از سطح اول سینمای جهان بازگذاشتند که این موضوع هم توانست به جهانی شدن فیلم یاری رساند. حضور ویتوریو استورارو (فیلم‌بردار مطرح ایتالیایی) در این پروژه و ساخت موسیقی فیلم از سوی ا... رک‌ها رحمان (آهنگ‌ساز برجسته هندی) که هر دو نفر برنده جایزه اسکار شده‌اند، استاندارد بسیار بالایی به فیلم بخشیده بود و امید می‌رود که چنین سینماگران سرشناسی در نسخه‌های بعدی هم پای کار بیایند.
ساخت یک فیلم بزرگ در سطح ملی با شاخصه‌های بیگ پروداکشن اتفاق ویژه‌ای است که کمتر در تاریخ سینمای ایران سابقه دارد. مدیران کلان سینما، در زمان طراحی این پروژه، به درستی تصمیم گرفتند که یک شهرک سینمایی بزرگ با نام شهرک سینمایی پیامبر اعظم (ص) را در نزدیکی شهر قم بسازند تا در آینده نیز مورد استفاده دیگر آثار سینمایی و تلویزیونی قرار گیرد. آن‌ها امیدوار بودند که با این کار، موجی عظیم در ساخت آثاری با محوریت پیامبر اسلام (ص) به راه بیفتد.
شهرک سینمایی پیامبر اعظم (ص) حاوی لوکیشن‌هایی از شهر‌های مکه و مدینه در زمان پیامبر اسلام است که بنا‌های آن در مقیاس واقعی ساخته شده‌اند. با این حال، نه تن‌ها موجی از تولید آثار فاخر به راه نیفتاد که ادامه همین پروژه «محمد رسول‌ا... (ص)» هم به سرانجام مطلوب نرسید و فعلا در ابهام قرار گرفته است.
فیلمی که مجید مجیدی تولید و اکران کرد، به بخش تولد و کودکی پیامبر اسلام (ص) اختصاص داشت. در آن زمان گفته می‌شد که فیلم «محمد رسول‌ا... (ص)» قرار است یک سه‌گانه باشد که نسخه اول آن برش تولد و کودکی پیامبر (ص)، بخش دوم از کودکی تا بعثت و بخش سومش دوران پس از بعثت حضرت محمد (ص) را روایت می‌کند. ساخت قسمت‌های دوم و سوم این فیلم، اما فعلا در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته و خبری از ادامه این روند نیست.
در این مورد، اخبار روشنی از تصمیمات اتخاذ شده به گوش نمی‌رسد و حتی مشخص نشده که آیا خود مجید مجیدی قرار است کارگردانی نسخه‌های دوم و سوم را بر عهده بگیرد یا نه.
نکته مهمی که درباره نسخه‌های بعدی فیلم «محمد رسول‌ا... (ص)» باید مورد توجه قرار گیرد این است که اغلب وقایع مهم و دراماتیک مربوط به زندگی پیامبر اسلام (ص) به قسمت‌های دوم و سوم اختصاص دارند.
جنگ‌های پیامبر اسلام (ص)، دعوت به دین اسلام، فتح مکه، واقعه غدیر خم و ... طبیعتا محور‌های جذاب‌تری برای مخاطب هستند تا مرور دوران تولد پیامبر (ص) و مناسبات رایج در شبه جزیره عربستان در سال‌های ابتدایی تولد پیامبر (ص). با توجه به شرایط ویژه تولید چنین آثاری که هزینه زیادی می‌طلبند و به زمان زیادی نیاز دارند، امید می‌رود که با همت رئیس سازمان سینمایی و شخص وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، هرچه زودتر تکلیف ساخت نسخه‌های بعدی «محمد رسول‌ا... (ص)» روشن شود و ادامه این پروژه بزرگ ملی و دینی در دستور کار قرار گیرد.
در ادامه بخوانید
مروری بر تولیدات سینمایی با موضوع پیامبر اکرم (ص)