تمدن اسلامی در تعریفی مبنایی، تلاش جامعه برای رسیدن به خواسته‌ها از طریق داشته‌ها و برپایه دین است. تمدن اسلامی مؤلفه‌هایی دارد که در صدر آن استخراج مبانی تمدن سازی از متون دینی به شکلی است که جامعه پذیرای آن باشد.
نیاز‌ها و داشته‌ها در این ساختار در بخش دوم و سوم قرار می‌گیرند و حل مسئله در چارچوب اینکه چگونه می‌توانیم براساس علم و دین به خواسته هایمان برسیم، مؤلفه چهارم است. شایسته سالاری به معنای هدایت جامعه به وسیله شایسته‌ترین فرد، تلاش و سخت کوشی، همچنین نظارت و ارزیابی عمومی به عنوان مؤلفه‌هایی مهم بخش‌های دیگر این پازل را تشکیل می‌دهند.
من معتقدم که در همه این مؤلفه‌ها علم نقشی پررنگ دارد و در هیچ کجای آن نشانی از تقلید نمی‌بینم. ما شاهد بودیم که در انقلاب اسلامی، مفاهیمی مانند خودکفایی، مبتنی بر اندیشه تمدن ساز است و چنین تعابیری جز در پهنه تمدن سازی جواب نمی‌دهد.
نخستین بار حضرت امام (ره) در زمان قطعنامه ۵۹۸ به صراحت فرمودند: «من از جوانان می‌خواهم که خود را برای مبارزه علمی و عملی به منظور تحقق اهداف انقلاب آماده کنند.» بی‌شک در این نوع مبارزه روح جست وجو و کشف واقعیت‌ها از طریق تولید علم محقق می‌شود و این همان نهضت نرم افزاری است که نشان می‌دهد مراحل تمدن‌سازی جز با تولید فکر و اندیشه جلو نمی‌رود.
امام (ره) در دهه ۶۰ می‌فرمایند: «امید من به شما دبستانی‌هاست.» درحالی که ایشان این را هم گفته بودند که «اساس استقلال کشور در دانشگاه است.» به این معنی که از نظر امام (ره) دانشگاه مستقل را این نسل ایجاد خواهد کرد، زیرا بنیان گذار انقلاب اسلامی در آن زمان به صراحت گفته بود که «دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه ممکن است استادانی داشته باشند که ذهن طلبه و دانشجو را از اهداف و مسیر انقلاب ناامید کنند.»
این نکته‌ای جدی است. تعبیر امام (ره) درباره دانش آموزان، در دوره رهبری رهبر معظم انقلاب، با تأکید ایشان درباره دانشجویان و مؤسسات آموزشی ادامه یافت.
یعنی امام (ره) در آینه حکمت می‌دید که آن دبستانی‌های دهه ۶۰ در آینده با تولید علم و فکر و اندیشه، جامعه را به سوی تمدن سازی سوق می‌دهند. حالا جامعه این بار را بر دوش طلاب و دانشجویان گذاشته است و توقعی که از آنان می‌رود، از استادان نیست.
همین طور که شاهد بودیم، حتی در فضای همه گیری کرونا، رهبر معظم انقلاب دیدار با نخبگان را تعطیل نکردند.
پس بدون شک امروز نخبگان به عنوان بخشی از جامعه که به سمت نوآوری، خلاقیت و تولید علم گرایش دارند، اگر در چارچوب نگاه رهبر معظم انقلاب که همان اندیشه امام (ره) است، پیش بروند، دقیقا مسیری را طی می‌کنند که به تمدن سازی منجر می‌شود.
برگرفته از سخنرانی دکتر کوشکی در نشست تخصصی مبنا