زهرا شریعتی | شهرآرانیوز؛ شهرداری مشهدمقدس در دو دهه گذشته و براساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته، نگاهی جدی به برقراری ارتباط و تعامل با شهر‌های مختلف جهان به‌ویژه کلانشهرها داشته و در این راستا با عضویت در نهاد‌های بین‌المللی مؤثر مانند انجمن کلان‌شهر‌های جهان (متروپلیس)، صندوق جهانی توسعه شهر‌ها و همچنین عقد خواهرخواندگی با تعدادی از شهر‌های بزرگ در کشور‌های مختلف، نقش مهمی را در دیپلماسی فعال شهری ایفا کرده است.
در این میان یکی از زمینه‌ها و بستر‌های مناسب برای تقویت نقش‌آفرینی مشهد در سطح بین‌الملل و حرکت به سمت تحقق جهان‌شهر، انجمن کلان‌شهر‌های جهان (متروپلیس) است که در سال۱۹۸۴ به ابتکار شهرداری پاریس بنیان‌گذاری شد و در سال۱۹۸۵ در مونترال کانادا آغازبه‌کار کرد و کلان‌شهر مشهد در سال ۱۹۹۳ میلادی به عضویت آن درآمد.
اهداف این سازمان ارتقای سطح زندگی شهروندان، حفظ محیط‌زیست، ایجاد تسهیلات جدید و گسترده، ارائه نوآوری فنی در توسعه شهری و خدمات ایجاد زندگی آرام همراه با عدالت اجتماعی، کارایی اقتصادی و پایداری محیط‌زیست اعلام شده است.
سازمان متروپلیس شهر‌های لندن، پاریس و تورنتو را به‌عنوان کلان‌شهر‌های بین‌المللی، مشهد و لهاسا را کلان‌شهر مذهبی و دیگر کلانشهرها را شهر ملی یا شهر مرکزیت منطقه‌ای اعلام کرده است.
این سازمان همچنین در کنگره جهانی سال ۲۰۰۵ میلادی از میان ۲۰ کلان‌شهر جهان که مدعی برترین‌های شهری بودند، مشهد را به‌عنوان شهری نمونه انتخاب کرد. کنگره جهانی متروپلیس هر چهارسال با شرکت شهرداران کلان‌شهر‌های دنیا برگزار می‌شود که سیزدهمین کنگره آن آبان ۱۴۰۰ در چین برگزار شد.
در ادامه مروری داریم بر مصادیق بهره‌مندی شهرداری و شهرداران مشهد از فرصت عضویت در این سازمان به‌منظور تحقق نقش و چشم‌انداز جهانی شهر مشهد در دو دهه گذشته.
سیدهاشم بنی‌هاشمی، شهردار وقت مشهد (اردیبهشت سال ۱۳۸۵)، در گفتگو با روابط‌عمومی شهرداری، ایجاد مرکز دیده‌بانی شهری توسط متروپلیس در مشهد را امری ضروری خواند و گفت: مقدمات ایجاد مرکز دیده‌بانی شهری مشهد فراهم شده و شاخص‌هایی نیز برای فعالیت اجرایی آن در چارچوب تعاریف سازمان ملل تدوین شده است.
توسعه انسانی، امنیت، نشاط، ایمن‌سازی حمل‌ونقل شهری مبتنی بر فناوری، اقتصاد خدماتی، صنایع برتر و شهری آرامش‌دهنده و فرح‌بخش ازجمله شاخص‌های تدوین‌شده برای دیده‌بان شهری است و شهرداری مشهد ۱۲ کارشناس مسائل شهری را به‌منظور فراگیری آموزش‌های لازم برای راه‌اندازی و توسعه دیده‌بانی شهری به آلمان، مکزیک و هندوستان اعزام کرده است.
در نشست سازمان جهانی متروپلیس که تیرماه ۱۳۸۵ در تورنتوی کانادا برگزار شد، هیئت اعزامی از شهرداری مشهد در چند کمیسیون تخصصی شرکت کرد و درباره حمل‌ونقل زنان در سطح کلانشهرها مقاله علمی ارائه کرد که با استقبال دیگر کلانشهرها همراه شد.
این صندوق در سال ۲۰۱۰ زیر نظر انجمن کلان‌شهر‌های جهان (متروپلیس) در پاریس آغازبه‌کار کرد و مشهد که از مؤسسان این صندوق نیز بود، به‌عنوان یکی از اعضای هیئت‌مدیره انتخاب شد. کار اصلی صندوق جهانی توسعه شهر‌ها که سه دفتر اصلی آن در ایران (مشهد)، آفریقا و آمریکای لاتین قرار دارد، ارائه خدمات است.
زیرا برای اجرای یک پروژه شهری سه عامل منابع مالی یا سرمایه‌گذار، فناوری و فعالیت‌های مشاوره‌ای و مطالعاتی و درنهایت فعالیت‌های اجرایی نیاز است و اگر پروژه‌ای از سوی صندوق جهانی توسعه انتخاب شود، این سه عامل را برای اجرای آن فراهم می‌کند.
در مجمع عمومی یازدهمین اجلاس جهانی متروپلیس که مهر ۱۳۹۳ در حیدرآباد هندوستان برگزار شد، با رأی شهرداران ۱۳۷ کلان‌شهر، شهردار مشهد به‌عنوان عضو هیئت‌مدیره متروپلیس و شهرداری مشهد به‌عنوان دفتر منطقه‌ای خاورمیانه و آسیای غرب متروپلیس انتخاب شد.
از آنجا که مشهد به‌عنوان متولی دفاتر منطقه‌ای آموزش کلان‌شهر‌های جهان، شبکه بانوان و صندوق توسعه اقتصادی شهر‌ها و به‌عنوان دبیرخانه مرکزی شبکه جوانان متروپلیس فعالیت داشته است، می‌تواند مدیریت دفتر خاورمیانه این انجمن را نیز مدیریت کند.
سیدصولت مرتضوی، شهردار مشهد، آبان ۱۳۹۳ در اجلاس متروپلیس در هتل همای مشهد گفت: انتقال تجربیات از ارکان بایسته دیپلماسی شهری است و امروزه با عنایت به شکل‌گیری دولت‌های محلی و توسعه آن‌ها، دیپلماسی شهری اهمیت ویژه‌ای دارد.
سیاست نظام جمهوری اسلامی ایران و شهرداری مشهد، تعامل فعال و همه‌جانبه با کشور‌ها و شهر‌های منطقه به‌ویژه کلان‌شهر‌های متروپلیس است و نظر به اینکه شهر مقدس مشهد مرکز آموزش متروپلیس منطقه است، در این راستا آموزش و انتقال دانش و تجربیات و تعامل با دیگر شهر‌ها نقش مهمی را ایفا می‌کند.
شهرداری و شورای اسلامی شهر و روستا از استقلال ویژه‌ای برخوردارند و می‌توان آن‌ها را ارکان تصمیم‌گیری شهر پویا دانست و با توجه به اینکه مشهد دارای ظرفیت زیادی است و نیز تعامل شهرداری مشهد با دیگر شهر‌ها، می‌توان مشهد را مرکزیت متروپلیس جهان دانست.
شهر مشهد دارای منابع عظیم و ظرفیت زیاد مانند قدرت جذب گردشگر، توان مهندسی و معماری اسلامی و تعامل پایداری که با دیگر کشور‌های منطقه دارد، می‌توان از این ظرفیت عظیم استفاده کرد. امروز مشهد در انتقال تجربه در امور شهری ازجمله در زمینه‌های خدمات‌شهری و پسماند شهری الگو محسوب می‌شود و فعالیت‌های چشمگیری در منطقه داشته است.
شهرداری مشهد علاوه بر آموزش مباحث مرتبط به متروپلیس، این آمادگی را دارد که به جوانان کلان‌شهر‌های جهان مباحث تخصصی در زمینه مدیریت‌شهری را ارائه کند. پیشینه مشهد در حوزه آموزش متروپلیس به بیش از ۹ سال قبل برمی‌گردد و تاکنون خوشبختانه ۱۸ دوره آموزشی برگزار شده است.
مرتضوی مهر ۱۳۹۵ در دهمین دوره آموزش بین المللی متروپلیس با حضور مسئولان ۳۵ شهر داخلی و خارجی گفت: نشست متروپلیس بستری مناسب برای توجه به امور و نیاز‌های انسان هاست و مشکلات کلانشهرها با ایجاد بستر‌های هم افزایی در متروپلیس برطرف می‌شود؛ بنابراین با توجه به اوضاع بحرانی برخی کلان‌شهر‌های کشور‌های اسلامی ازجمله یمن، سوریه، بحرین و شهر‌هایی که مجامع بین المللی از حقوق مردم آن‌ها غفلت کرده‌اند، بنا داریم برای رفع مشکلات آن‌ها تبادل نظر شود.
مرتضوی افزود: مهم‌ترین موضوع، آلودگی محیط‌زیست است که به‌واسطه توسعه صنعتی رخ داده و محیط‌زیست بشری همواره با چالش‌هایی روبه‌رو بوده که این امر خسارت‌های سنگینی را بر جامعه بشری وارد کرده است؛ بنابراین مجموعه مدیریت‌شهری شهر‌ها به‌ویژه کلانشهرها، باید به موضوع محیط‌زیست و خدمات‌شهری توجه ویژه‌ای داشته باشند.
شهرداری مشهد برای پیشگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی به تدوین برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت اقدام کرده است. در برنامه‌های کوتاه‌مدت، بهسازی و نوسازی حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه تاکسی‌رانی و اتوبوس‌رانی و در برنامه‌های میان‌مدت نیز توسعه فضا‌های سبز شهر مشهد را در دستورکار خود قرار داده است.
در این راستا هم‌اکنون سرانه فضای سبز شهر مشهد بیش از ۵/۱۳ مترمربع است که امیدواریم تا پایان سال به ۱۴مترمربع برسد تا بتوانیم از استاندارد‌ها عبور کنیم. همچنین در سه سال گذشته ۱۲میلیون مترمربع به فضای سبز شهر مشهد افزوده شده است.
در برنامه‌های بلندمدت نیز بنا داریم که حمل‌ونقل ریلی را به‌عنوان مهم‌ترین مؤلفه حمل‌ونقل درون‌شهری اجرا کنیم که این امر از سال‌های گذشته آغاز شده و برای شهر مشهد چهار خط قطارشهری و یک خط منوریل طرح و برنامه‌ریزی شده است تا روزانه یک‌میلیون‌و۵۰۰هزار نفر با سامانه حمل‌ونقل ریلی جابه‌جا شوند.
همچنین انتقال منابع آلاینده زیست‌محیطی و استفاده از فاینانس در دستورکار شهرداری مشهد قرار گرفته که متأسفانه تحریم‌های غیرمنطقی و ظالمانه آمریکا درباره فاینانس و سرمایه‌گذار خارجی محقق نشده است.
اگر متروپلیس و انجمن کلانشهرها با یکدیگر هم‌افزایی داشته باشند، بخش زیادی از مشکلات درباره فاینانس و سرمایه‌گذار خارجی برطرف خواهد شد. با توجه به تحریم‌ها تاکنون نتوانسته‌ایم از این فرصت استفاده کنیم و تحریم‌ها فرصت سرمایه‌گذاری را برای سرمایه‌گذاران خارجی گرفته است.
این در حالی است که با جلب مشارکت‌های مردمی و سرمایه‌گذاری‌های داخلی بودجه شهرداری مشهد از سال‌های گذشته محقق شده که در این راستا ۵/۳ میلیارد دلار بودجه برای شهر مشهد تدوین شده که بخش درخور توجهی از آن محقق شده است.
محمدرضا کلائی، شهردار مشهد، در دیدار با دبیرکل مجمع جهانی متروپلیس گفت: معتقدیم وقت آن رسیده است که مشهد نقش بیشتری در متروپلیس داشته باشد و این موضوع برای ما اهمیت دارد. در همکاری با متروپلیس تمرکزمان بر آموزش به‌ویژه در حوزه مدیریت‌شهری است و معتقدیم در اجرای پروژه‌های پایلوت متروپلیس، به شهر مشهد باید توجه ویژه‌ای شود.
معتقدم می‌توانیم با وجود ظرفیت‌های خوبی ازجمله اقتصاد قوی، ظرفیت اجتماعی و آموزش‌پذیری در حوزه‌های شهر هوشمند و مشارکت‌های اجتماعی، زمینه مناسبی را برای اجرای پروژه‌هایی به‌صورت پایلوت در شهر مشهد داشته باشیم.
مشهد یکی از شهر‌های پیشگام در متروپلیس است که در ۱۰سال گذشته همکاری صمیمانه و کاملی با متروپلیس داشته و منطق این است که متروپلیس نیز به ما اعتماد کند و کمک‌های فنی و اقتصادی بیشتری را برای مشهد در نظر بگیرد که این اقدام برای متروپلیس ریسک کم و بهره زیادی خواهد داشت.
اکتاوی دلا وارگا، دبیرکل مجمع جهانی متروپلیس، در دیدار با شهردار مشهد گفت: آماده همکاری‌های بیشتر با شهرداری مشهد در زمینه‌های آموزشی و تبادل تجربیات در حوزه‌های فنی و مدیریت‌شهری هستیم.
موضوع اصلی و مهم در متروپلیس، حاکمیت و مدیریت کلان‌شهری (شامل توسعه اقتصادی، پایداری و عدالت) است که شاید ساده به نظر برسد، اما می‌تواند به ارتقای استاندارد زندگی افراد کمک کند.
دیپلماسی شهری و پیداکردن راهکار‌هایی برای کمک به اداره و ظرفیت‌سازی در شهر‌ها در راستای توسعه از راهکار‌های رسیدن به این اهداف است که در این زمینه فعالیت‌های خوبی داشته‌ایم.
شهردار مشهد فروردین ۱۳۹۹ در نامه‌ای به شهرداران عضو هیئت‌مدیره انجمن کلان‌شهر‌های جهان (متروپلیس) با تأکید بر بحران کرونا و با اشاره به منشور این انجمن، خواستار اقدام عملی شهرداران در واکنش به تحریم‌های ایران شد.
سیدعبدا... ارجائی، شهردار مشهد، مهرماه امسال آینده‌نگری را بسیار مهم ارزیابی و بیان کرد: برای تعریف پروژه‌ها باید دست‌کم افق‌های بیست تا پنجاه‌ساله در نظر گرفته شود و سپس چراغ راهی برای حرکت مدیریت در این شهر ارائه دهند.
پروژه‌ها باید بین‌المللی باشد. مشهد جهان‌شهر است و اقتضائات بین‌المللی دارد و همه ابعاد و اقدامات مدیریت اعم از فرهنگی، معماری، ترافیک، شهرسازی، کالبد و... باید پیوست بین‌المللی داشته باشد.
در عناصر طراحی توسعه شهری همواره سه عنصر جمعیت‌پذیری، سرانه خدماتی و تراکم مطرح می‌شود، اما باید یک آیتم خواست مردم به آن اضافه شود. زیرا ما جمع شدیم تا به نیابت از مردم بعضی کار‌ها را انجام دهیم.
نباید جایمان را اشتباه بگیریم! گاهی دستورالعمل‌هایی می‌دهیم که با منافع به‌حق مردم در تضاد است. مگر ما صاحب شهریم؟ صاحب شهر مردم‌اند. گزینه «خواست مشروع مردم» باید در شهرسازی جا بیفتد. ما از چالش درباره مسائل مدیریت‌شهری چه در سطح برنامه و چه در سطح پروژه استقبال می‌کنیم.