سمیرا شاهیان| دیپلماسی شهری می‌تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی شهرها، ایجاد اشتغال و بهبود شرایط زندگی شهروندان داشته باشد. به‌ویژه در بخش اقتصادی، سبب جذب گردشگر و تقویت گردشگری، فعالیت مؤثر در سازمان‌‌های اقتصادی جهانی، تبادل تجربه‌های توسعه‌ای و ایجاد محیطی امن و باثبات برای جذب سرمایه‌های خارجی می‌شود. افزون براینکه، دیپلماسی شهری در سایر حوزه‌ها نیز از جمله خدمات شهری و فرهنگی کارآمد خواهد بود. در همین رابطه، با مهدی ناصحی، نایب‌رئیس و عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی مشهد، گفت‌وگو کرده‌ایم.
از دیدگاه شما دیپلماسی شهری چه تعریفی دارد؟
یکی از مهم‌ترین مفاهیمی که در روابط میان ملت‌ها وجود دارد موضوع دیپلماسی یا ارتباطات بین‌المللی است که شاخه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد. تاریخ دیپلماسی بیشتر ناظر بر ارتباط میان دولت‌ها و حکومت‌هاست و از این ارتباط با عنوان دیپلماسی یاد می‌شود، اما در دوره‌های گذشته با تغییر پارادایم‌های (الگوواره‌ها) حاکم بر بین‌الملل و توسعه جایگاه مردم در این روابط و ارتباطات غیررسمی، مفاهیم جدیدی در حوزه دیپلماسی وارد شده است که یکی از آن‌ها دیپلماسی عمومی است. در دیپلماسی عمومی، مردم می‌توانند فارغ از ارتباط دستگاه‌های رسمی حکومتی در حوزه‌های مختلف با هم ارتباط برقرار و امورشان را دنبال کنند. یکی از این عرصه‌ها دیپلماسی شهری است.
باتوجه به اینکه شهر دارای یک مفهوم گسترده و شامل حوزه‌های مختلف از روابط انسانی است، ارتباطات بین‌المللی در توسعه روابط میان افراد در حوزه‌های مختلف کمک زیادی می‌کند. هم‌چنین محدودیت‌های مربوط به ارتباطات رسمی را ندارد و می‌تواند به اهداف شهرها کمک کند. بنابراین دیپلماسی شهری به‌ویژه در موقعیت کنونی جمهوری اسلامی که به لحاظ بین‌المللی در شرایط خاصی است، فرصتی بی‌بدیل و مؤثر است.
همین‌طور که اشاره کردید، دیپلماسی شهری آمیزه‌ای از دانش و هنر ارتباطات برای تعامل بین نقش‌آفرینان دولتی و غیردولتی است تا با تکیه بر آن، چالش‌ها برطرف شود. در شهر مشهد مصداقی از حل چالش‌ها بر پایه دیپلماسی شهری داریم؟
در حوزه تجهیزات و توسعه فن مدیریت شهری، این روابط می‌تواند خیلی مؤثر باشد، به‌علاوه در حوزه اقتصاد شهری که مدیریت شهری بتواند کسانی را که در حوزه اقتصاد فعال هستند با هم مرتبط کند و زمینه‌های سرمایه‌گذاری را فراهم آورد. در سایر حوزه‌ها نیز از جمله خدمات شهری و فرهنگی کارآمد خواهد بود. توسعه فرهنگی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های دیپلماسی شهری است به گونه‌ای که با ارتباط فرهنگی می‌شود از ظرفیت‌های برتر فرهنگی شهرهای مختلف استفاده کرد.
برای اینکه روشن شود مفهوم کلی دیپلماسی شهری در چه زمینه‌هایی به کمک مدیریت شهری آمده است مصداقی بگویید.
یکی از موضوعات خاص موضوع خواهرخواندگی است. شهرهای خواهرخوانده می‌توانند از طریق برگزاری مراسم مشترک، جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها ظرفیت خوبی برای توسعه ارتباطات فرهنگی ایجاد کنند. در این زمینه مشهد با سایر شهرهای جهان در ارتباط است و موضوعات موردعلاقه آن‌ها در حوزه محیط زیست، بازیابی آب‌های خاکستری، تصفیه‌خانه‌های صنعتی، تجهیزات خدمات شهری و توسعه آن‌ها را دنبال می‌کند.
برگزاری نمایشگاه مشترک از کارهای مفیدی است که می‌تواند برای توسعه اقتصادی زمینه‌سازی کند. در همین راستا به‌تازگی نمایشگاه ایران را در تاجیکستان داشتیم. آنجا تجار ایرانی حضور داشتند و ارتباطات خوبی شکل دادند. چنین رویدادهایی آورده‌های خوبی هم برای شهر دارد. همان‌طور که می‌دانید، ما یکی از پیشرفته‌ترین شهرها در حوزه خدمات فنی و مهندسی شهرداری هستیم و با توسعه ارتباطات بین‌شهری، جمعیت زیادی از اطراف ایران می‌توانند از این خدمات
بهره‌مند شوند.
با تکیه بر دیپلماسی شهری، در زمینه برندینگ شهری چه تلاشی شده است؟
یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی که کمک می‌کند ارتباطات برای شهر آورده‌های خوبی داشته باشد، موضوع برندینگ شهری است. (برندینگ به فرایند مادری گفته می‌شود که در مجموع به خلق ارزش مطلوب برای مشتری می‌انجامد) این یعنی توسعه زیرساخت‌هایی که کمک کند شهر بهتر شناخته شود و مؤلفه‌های شناختی‌اش توسعه یابد. به همین علت، به نظر می‌رسد باید تلاش زیادی برای ایجاد زیرساخت‌هایی که مورد علاقه مردم سایر کشورها به‌ویژه کشورهایی که با ما قرابت‌های تاریخی و زبانی دارند ایجاد کنیم. یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌ها در این حوزه وجود آرامگاه مطهر حضرت رضا(ع) است که نقطه کانونی شکل‌گیری و توسعه مشهد است. از همین رو، سالانه به اعتبار این حرم، مردم زیادی از جهان به مشهد می‌آیند و ما پذیرای آن‌ها هستیم. یکی دیگر از آن‌ها موضوع ادبیات است که می‌تواند به توسعه برند مشهد در عرصه بین‌المللی کمک کند. از این موارد زیاد داریم. موضوع زعفران، فیروزه و سایر سنگ‌های قیمتی، مفاخر علمی، فرهنگی و هنری و ... همه می‌توانند در برندسازی مشهد مؤثر باشند و موجب افزایش منابع، رفت‌وآمد زائران و توسعه خدمات در شهر شوند. هرچه این اتفاقات بیشتر رقم بخورد، مشهد به جایگاه واقعی خودش نزدیک‌تر می‌شود.
تاکنون توانسته‌ایم از برندینگ در دیپلماسی شهری بهره ببریم؟
در خیلی از موارد موفق بوده‌ایم، اما جای کار بیشتر دارد.
با توجه به اینکه شما عضو کمیسیون شهرسازی و معماری هستید، چقدر توانسته‌اید از تجارب دیپلماسی شهری در زمینه سر و سامان دادن نما و منظر شهری سود ببرید؟
بالأخره یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های فرهنگی هر کشوری سیما و منظر ساختمان‌هاست. این موضوع جزو مشاعات شهر است. شهرهای دنیا الزامات خاصی برای این موضوع در نظر می‌گیرند و ما از زمانی که به شورای اسلامی شهر راه یافته‌ایم، جلسه‌های متعددی برای سامان‌دهی فضای شهری برگزار کرده‌ایم. به جاهای خوبی داریم می‌رسیم. در این زمینه، هم نکات ایجابی و هم نکات سلبی نیاز است که باید هم‌زمان مورد بررسی قرار بگیرد و به تدوین ضوابط سیما و منظر شهری منجر شود. سیما و منظر شهر مشهد می‌تواند بر روحیه کسانی که وارد این شهر می‌شوند اثرگذار باشد. به همین علت، رابطه مستقیمی بین دیپلماسی شهری و ارتباطات مردم و مدیریت شهری با موضوع سیما و منظر وجود دارد که ما هم
به آن توجه داریم.
به صورت شفاف، چه اتفاقی در این زمینه می‌افتد؟
در حوزه سلبی باید با نماهایی که چهره شهر را نازیبا می‌کنند و مروج فرهنگ غربی هستند برخورد قانونی داشته باشیم، هرچند کارهای فرهنگی برای تغییر ذائقه مردم ضرورت دارد تا آن‌ها به نماهای اصیل اسلامی و ایرانی روبیاورند. اطلاعات بیشتر را زمانی که طرحش مشخص شد خدمت مردم بیان می‌کنیم.
در پایان، به باور شما مشهد در دیپلماسی شهری چه جایگاهی دارد؟
جایگاه مهمی دارد. مشهد به لحاظ جغرافیای فرهنگی، جغرافیای اقتصادی و جغرافیای سیاسی جایگاه مهمی در منطقه دارد. مشهد مسیر اصلی عبور جاده ابریشم و به‌واسطه حرم امام رضا(ع) محل توجه بسیاری از مردم دنیا از سایر ادیان بوده است. این شهر تاریخ غنی و ظرفیت‌های متعددی دارد. به نظر می‌رسد با تصویر‌سازی درست از این جایگاه، به کمک دیپلماسی شهری، مشهد به جایگاه واقعی خودش برگردد و مورد توجه مردم جهان قرار بگیرد.