گروه جامعه| سالانه بیش از 30میلیون زائر راهی مشهدالرضا(ع) می‌شوند. مسئولان استانی برای دهه آخر صفر حدود 6میلیون زائر برآورد کرده‌اند که میهمان امام‌رضا(ع) هستند. در شهر ما که به شهر خورشید معروف است و لایق بارگاه منور رضوی شده است، مهمان‌داری و مهمان‌نوازی هم معنای خاصی دارد و عملی کردن این اتفاق وظیفه‌ای می‌شود که با توجه به سیره امامی که بر سر ما سایه دارد، عمل به آن پای دل را به میان می‌آورد. در فرهنگ دینی ما هم که مهمان حبیب خدا و مایه برکت است و به نوعی هدیه‌ای از طرف خداست. در آستانه ایام شهادت حضرت‌رضا(ع) سری به خیابان‌های شهرمان زدیم و در باب فرهنگ میزبانی با همسایگان حضرت خورشید به گفت‌و‌گو نشستیم. نکاتی که شهروندان در این گزارش به زبان آورده‌اند می‌تواند نقشه راهی برای افزایش رضایت زائران در جامعه میزبان باشد.
تحملمان را بالا ببریم
مهدی جعفری یکی از ساکنان قدیمی محله دریادل است. او که از کودکی در همین محله بزرگ شده است می گوید: با جو و فضای حضور زائران در این محله آشنا هستم. به عقیده بنده یکی از اصلی ترین مسائلی که مجاوران حضرت رضا(ع) می توانند به آن توجه کنند موضوع تحمل است؛ زیرا در این شب و روزهایی که خیل عظیم زائران به مشهد می آیند به صورت طبیعی محلات اطراف حرم مطهر رضوی با شلوغی و ازدحام مواجه می شود. ازاین رو شاید برای این چند روز کمی زندگی عادی محلات اطراف حرم مطهر با مشکل مواجه شود. اگر ساکنان این محلات ظرفیت صبر و تحمل خود را بالا ببرند به طور قطع روزهای خوبی را می توانند برای زائران بارگاه رضوی که از شهرهای دور و نزدیک به مشهد آمده اند، بسازند.
وی ادامه می دهد: به عنوان نمونه در این شب و روزهایی که محلات اطراف حرم مطهر امام رضا(ع) میزبان زائران بی شماری است، سرو صدا، رفت وآمد یا نبود جای پارک احساس می شود و اگر همسایه امام رضا(ع) رفتاری شاید طبیعی نسبت به این موضوع داشته باشد، با مدل برخوردش ممکن است زائر حضرت رنجیده خاطر شود اما اگر کمی تحملش را نسبت به این مسائل بالا ببرد، برای زائران لحظاتی به یاد ماندنی ثبت می شود.
خانه ای به وسعت شهر
مهران جاودانی که شنوایی‌اش ضعیف است هم می خواهد این روزها خود را خادم امام رضا(ع) بداند و در برخوردهای اجتماعی اش به گونه ای عمل کند که در محضر امامش به عنوان میزبانی شایسته از زائران امام مهربانی ها(ع) یاد شود. این شهروند مشهدی می گوید: خیلی وقت بود که با خودم فکر می کردم به عنوان یک شهروند کم شنوا که در خانه پدرومادرش زندگی می کند و استقلال کافی ندارد چه کاری برای زائران امام مهربانی ها(ع) از عهده ام برمی آید که مختص خودم باشد و چیزی را به خانواده ام تحمیل نکنم. بعد به این فکر افتادم که می توانم در ایام حضور زائران امام هشتم(ع) تعاملات روزمره ام با مردم را طوری تنظیم کنم که انگار همه عضوی از خانواده ام هستند. به عنوان مثال پشت فرمان صبورتر باشم و فرض کنم همه زائر اما م رضا(ع) هستند و ایشان را برخودم مقدم بدانم. این شد که در این ایام خانه من به اندازه تمام شهر مشهد بزرگ می شود و هر کس را که می بینم برادر و خواهر تنی خودم تصور می کنم و با همان احترام و صمیمیت با او برخورد می کنم.
مشهدی ها از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند
محمد رنجبر از شهروندان مشهدی ساکن در منطقه الهیه معتقد است که یکی از مسائلی که ما مشهدی ها می توانیم از آن به عنوان فرهنگ شایسته میزبانی از زائران حضرت رضا(ع) یاد کنیم، ایجاد فضایی مناسب برای زیارت زائران است. این شهروند مشهدی که محل کارش در میدان شهداست، می گوید: فاصله محل کار من تا خانه ام زیاد است و هر روز برای رسیدن به محل کار خود از خودرو شخصی استفاده می کنم اما در این ایام قصد دارم با استفاده از اتوبوس یا مترو به محل کار خود بروم، زیرا در روزهای مناسبتی شاهد هستم که زائران در خیابان های منتهی به حرم مطهر مشکل جای پارک دارند.
وی ادامه می دهد: به طور قطع اگر ما مشهدی های در روزهای پایانی ماه صفر برای حضور در مرکز شهر یا زیارت بارگاه ولی نعمتمان، حضرت رضا(ع) از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنیم، فضای رفت وآمد برای زائرانی که با هزار امید و آرزو و به شوق زیارت امام مهربانی ها(ع) عازم مشهد شده اند، مناسبت تر خواهد شد.
غریبه و آشنا نداریم
علی اکبر عابدپور یکی از شهروندان محله فاطمیه مشهد است. محله ای که او در وصفش از عبارت «یکی از محلات قدیمی مشهد» استفاده می کند. می گوید: تا قبل کرونا بیشتر مدارس محله برای روزهای پایانی ماه صفر و شهادت امام رضا(ع) به اسکان زائران اختصاص داده می شد. چند سال کرونا کمی اوضاع فرق کرد. اما امسال انگار دوباره زمزمه حضور زائران پیاده است.
روایت او از زائران دهه پایانی صفر روایت همدل شدن های مردمی است. همه این زائران به عشق امام رضا(ع) آمده اند. ترک و کرد و فارس و... نداریم. همه از یک خانواده هستیم.
او برای ادامه حرف هایش سراغ گفته های قدیمی ها می رود: حتما شنیده اید که می گویند امام رضا(ع) غریب است و غریب نوازی می کند. برای همین آقا(ع) به مهمان هایی که از راه دور آمده اند نگاه و توجه خاصی دارد.
ادامه حرف های او این گونه است: مهمانی که برای آقا می آید، سختی راه را پشت سر گذاشته و باید وقتی پا به این شهر می گذارد، حس غریبی نکند.
این شهروند ساکن محله فاطمیه کل کلامش را در این یک جمله خلاصه می کند: مهمان آقا باید مشهد و مشهدی ها را مثل خانواده خودش بداند؛ خانواده ای که هیچ وقت او را فراموش نخواهند کرد.
ما مشهدی ها نظافت را رعایت کنیم
یکی دیگر از اهالی ساکن در خیابان امام رضا(ع) نیز می گوید: وقتی که قرار است مهمانی به خانه ما بیاید اولین کاری که انجام می دهیم نظافت خانه است و به طور قطع اولین موضوعی هم که در چشم میهمان نمایان می شود تمیز یا کثیف بودن خانه است. حالا که قرار است میهمانان زیادی به شهر امام رضا(ع) بیایند ما مشهدی ها هم به عنوان همسایگان حضرت رضا(ع) باید ابتدا خانه امام رضا(ع) را تمیز نگه داریم.
زینب جلوه ادامه می دهد: اگر ما مشهدی ها برای نظافت شهرمان کوشا باشیم، به ویژه وقتی به سمت حرم مطهر می رویم زباله ای را روی زمین نیندازیم، علاوه بر اینکه به کارگران شهرداری در نظافت شهر کمک کرده ایم، شهری تمیز را به زائران حضرت رضا(ع) نشان داده ایم.
فرصت زیارت برای زائران
زهرا خانم یوسفی از ساکنان محله عبادی است؛ محله ای که خیابان هایش همواره در ایام محرم و صفر پذیرای زائرانی است که در قالب دسته های سینه زنی و عزاداری راهی حرم مطهر رضوی هستند.
زهراخانم برای میزبانی شایسته شرط و شروطی دارد. شرط اول او به خانم های مشهدی ارتباط دارد. اینکه در تربیت فرزندان به شرایط مشهد و حضور زائران توجه کنند و همواره احترام به زائر ملاکی برای تربیت کودکان باشد.
اما شرط دوم او به زمان حال برمی گردد. به روزهای پایانی صفر. او می گوید: همیشه ایام شهادت امام رضا(ع) حرم شلوغ تر از روزهای قبل است. زائران زیادی راهی حرم می شوند. این روزها سعی می کنم از راه دور به امام رضا(ع) سلام بدهم. یا اگر به حرم می روم، کمتر سراغ مضجع شریف می روم و از داخل صحن زیارت نامه می خوانم. زائری که به مشهد آمده است راه دوری را طی کرده و به همین دلیل دوست دارد با خیالی آسوده و شرایطی مهیا زیارت کند. از طرفی او مهمان یکی دو روز است و می خواهد یک دل سیر به زیارت مضجع شریف رضوی برود تا وقت برگشتن دلتنگی هایش کمتر شود. برای همین سعی می کنم این روزها از راه دور سلام بدهم تا زائر امام رضا(ع) یک دل سیر زیارت کند.
سختی های شیرین میزبانی
آقای داوودزاده که کارمند یکی از ادارات بخش خصوصی در مشهد است میزبانی را فرهنگ قدیم و به روایتی کهن مشهدی ها می داند و می گوید: تردیدی ندارم که ما مشهدی ها میزبان های خوبی هستیم؛ این را بدون تعارف می گویم.
وی ادامه می دهد: در راه این میزبانی شاید به ظاهر باید سختی هایی را هم به جان بخریم؛ ترافیک یکی از این موارد است و شاید کمبود مواد غذایی و نیاز شهر به نظافت بیشتر و خیلی موارد دیگر. اما همه این موارد جزو فرهنگ میزبانی است و نمی توان این موارد را مرارت و سختی دانست.وی که در یکی از محله های مرکزی شهر سکونت دارد می افزاید: برخی از همسایه های ما منازل خود را رایگان در اختیار مسافران و زائران پیاده قرار می دهند. با وجود اینکه کوچه پس کوچه های محله ما باریک است و خودروها به سختی از میان کوچه ها عبور می کنند اما هنوز در این سال ها نشنیده ام که همسایه ای از شلوغی کوچه ها در هنگام حضور میهمانان دهه آخر صفر گلایه کند.
به گفته آقای داوودزاده، برپایی ایستگاه های صلواتی هم با وجود اینکه به ترافیک موجود می افزاید، با استقبال مردم مشهد مواجه می شود و بسیاری از کسانی که از این ایستگاه ها استفاده می کنند نیز زائران هستند.
میزبانی با نذر فرهنگی
سهیلا مسعودی هم که دانشجوی رشته زبان شناسی است با تأکید بر اینکه میزبانی علاوه بر آداب اجتماعی می تواند با آداب فرهنگی هم عجین باشد می گوید: چقدر خوب است در راه این میزبانی، اقلام فرهنگی مثل کتاب دعا و ادعیه، پوستر شهیدان، مهر و سجاده و خیلی اقلام فرهنگی دیگر نیز میان زائران توزیع شود.
وی می افزاید: بی تردید تأمین نیازهای اولیه زائران یکی از مهم ترین اولویت هاست اما برخی شهروندان بهتر است نذورات خود برای زائران را با نذرهای فرهنگی همراه کنند تا زائران نیز از این نذورات بهره مند شوند.
کارنامه ای پربار برای میزبانی
خانم صناعی هم که یکی از ساکنان انتهای محله رسالت است با وجود اینکه به گفته خودش در محله ای زندگی می کند که کمتر میزبان زائران دهه آخر صفر است، این گونه برایمان می گوید: متأسفانه در محله ما کمتر شاهد حضور کاروان های دهه آخر صفر یا مسافران این ایام هستیم.
وی بیان می کند: در چند سالی که حضور در مشهد در ایام دهه آخر صفر بیشتر شده است، میزبانی همشهری های ما هم بیشتر و پررنگ تر شده است؛ از تهیه جای استراحت و خواب گرفته تا فراهم کردن وسیله نقلیه برای رفت و آمد به حرم و زیارت آسان، تهیه غذا، شست و شوی لباس‌های زائران و خیلی خدمات دیگر که بی شک همه و همه کارنامه پربارتری را برای مشهدی ها رقم زده است.