تکتم جاوید - از ابتدای مهر که اعلام شد واکسن آنفلوآنزا توزیع می‌شود تا همین امروز بسیاری از مردم از آن بی‌بهره مانده‌اند. شیوع کووید19 و مشکلاتی که در همه زمینه‌ها پدید آورده است، سبب شد امسال تقاضای همگانی برای خرید واکسن آنفلوآنزا افزایش یابد، حتی آن‌ها که در 10سال گذشته یک‌بار هم، چنین واکسنی تزریق نکرده‌اند، امسال متقاضی‌اش هستند. این افزایش تقاضا و امروز و فردا کردن مسئولان و اخبار ضد‌و‌نقیض برای شروع توزیع آن، همه را کلافه کرد و آن‌قدر طولانی شد که ماه دوم پاییز هم به پایان رسید و هنوز بسیاری از مردم، واکسنی را که باید شهریور تزریق می‌شد، تزریق نکرده‌اند. در‌واقع از دهه اول مهرماه که مراکز بهداشت متولی تزریق واکسن آنفلوآنزا اعلام شدند، واکسن از دسترس شهروندان عادی دور شده است، اما همچنان خبرهایی از فروش غیرمجاز آن در سایت‌ها و شبکه‌های مجازی یا مبادی غیرمجاز به گوش می‌رسد.
داروخانه‌ها را محکوم نکنید
یکی از افراد ناراضی از وضعیت توزیع و فروش واکسن آنفلوآنزا دکتر محمدرضا افخمی، دبیر انجمن داروسازان استان خراسان رضوی است که می‌گوید: داروخانه‌ها عامل قاچاق واکسن آنفلوآنزا نیستند.
او از اتهاماتی که به صنف داروخانه‌داران وارد می‌شود، گلایه دارد و توزیع غیرقانونی واکسن از‌سوی آنان را رد می‌کند؛ «هرگاه دارویی کمیاب یا نایاب می‌شود، ابتدا داروخانه‌ها را محکوم می‌کنند که داروها از‌طریق آنان قاچاق و وارد بازار می‌شود، درحالی‌که هیچ توزیعی در داروخانه‌ها انجام نگرفته‌است و نباید آنان را محکوم کنید.»
او با ذکر مثال‌هایی توضیح می‌دهد که داروخانه‌ها نقشی در کمبود این داروها ندارند؛ «واکسن آنفلوآنزا یا داروی رمدسیویر نمونه‌های خوبی از این موارد هستند. واکسن آنفلوآنزا اصلا در داروخانه‌ها توزیع نشده است؛ پس چگونه در بازار به فروش می‌رسد؟ یا داروی رمدسیویر که برای درمان بیماران کرونا تجویز می‌شود، بین داروخانه‌های خصوصی توزیع نشد و اوایل، حتی داروخانه‌های دولتی هم آن را نداشتند اما در بازار فروخته می‌شود.»
افخمی افرادی را که متولی شناسایی قاچاقچیان هستند، مقصر اصلی ماجرا می‌داند و می‌گوید: آن‌طور‌که من می‌دانم، امسال به‌دلیل مشکلات ارزی، اشکال در توزیع واکسن به وجود آمد و به همین دلیل در داروخانه‌ها توزیع نشد اما این موضوع را که واکسن‌های موجود در بازار از کجا سر درآورده است و چه کسانی متولی توزیع آن بوده‌اند، مسئولان ذی‌ربط باید مشخص کنند.
سؤال او این است که «آیا نمی‌‌توان مانند همه کالاهای قاچاق، سرنخ توزیع‌کنندگان را گرفت؟»
واکسن‌هایی که چمدانی وارد کشور شد
در ادامه گمانه‌زنی‌ها از نحوه ورود واکسن‌ها به بازار و فروش آن با قیمت‌های نجومی تا حدود یک‌میلیون‌تومان، نظر مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی مشهد را جویا می‌شویم که معتقد است ورود این واکسن‌ها به کشور با روش چمدانی و قاچاق صورت گرفته است و متخلفان می‌توانند هرتعداد واکسن را با این روش، وارد سیستم دارویی کشور کنند.
از‌آنجا‌که دانشگاه علوم پزشکی، متولی توزیع واکسن به مراکز بهداشت شهر است، این گمان پیش می‌آید که واکسن‌ها از مسیر دانشگاه به دست شهروندان رسیده باشد، اما دکتر حمیدرضا رحیمی ضمن رد این ادعا تأکید می‌کند: برای تزریق واکسن خیلی سخت گرفتیم و واکسن‌ها به هیچ فردی غیر از مراکز بهداشت تحویل نشده است. همه افراد متقاضی باید به مرکز بهداشت مراجعه کرده و واکسن دریافت می‌کردند.
رحیمی حرفش را این‌طور ادامه می‌دهد: اگر کسی 50دوز واکسن را داخل چمدانش بگذارد و به کشور وارد کند، چه کسی متوجه خواهد شد؟ حالا این 50 بشود 500 باز هم فرقی ندارد.
او به‌صراحت می‌گوید: اگر واکسن‌های موجود را بررسی کنید، متوجه می‌شوید که برچسب اصالت کالا و کد رهگیری ندارند و قابل پیگیری نیستند.
او در پایان یادآور می‌شود: ممکن است شرایط نگهداری واکسن‌های قاچاق مناسب نباشد و واکسن را بی‌اثر کرده باشد؛ پس پرداخت این هزینه‌ها غیرمنطقی است.
تزریق 97 هزار دوز واکسن رایگان آنفلوآنزا به گروه‌های هدف
درحالی‌که شهروندان عادی از این داروخانه به آن داروخانه به‌دنبال واکسن و تزریق آن می‌گردند، مراکز بهداشت پس‌از دریافت واکسن، آن را به گروه‌های هدف تزریق کردند؛ 97هزاردوز واکسن یعنی حدود نُه‌برابر سال گذشته.
دکتر محمد صادقی، مدیر پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، درباره نحوه توزیع و تزریق واکسن در سال جاری با اشاره‌به افزایش دوز دریافت واکسن توضیح می‌دهد: سال گذشته 11هزاردوز واکسن در مراکز بهداشت تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد توزیع شد و امسال تا این لحظه، این رقم در حدود 97هزاردوز واکسن است. علاوه‌بر‌این قول داده‌اند تعدادی واکسن دیگر دراختیار ما قرار دهند که دراین‌‌صورت می‌توانیم دامنه افراد تحت پوشش را گسترش دهیم.
او نکته اصلی در تزریق واکسن‌های امسال را انتخاب گروه‌های هدف و در‌معرض خطر می‌داند که وظیفه طبقه‌بندی و تزریق واکسن آن‌ها به‌عهده مراکز بهداشت بوده است و اضافه می‌کند: با این میزان واکسن، امسال تعداد بیشتری از افراد را تحت‌پوشش تزریق رایگان قرار داده‌ایم.
صادقی البته به وعده‌هایی درباره توزیع احتمالی واکسن‌های دیگر نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: همه واکسن‌ها از‌طریق وزارتخانه به مراکز دانشگاه‌های علوم پزشکی ارسال می‌شود، سپس دراختیار مراکز بهداشت قرار می‌گیرد؛ بنابراین نمی‌‌توانیم قولی به مردم بدهیم.
مادران باردار، بیماران خاص و پیوندی واکسن زدند
از مهم‌ترین گروه‌هایی که واکسن آنفلوآنزا را دریافت کرده‌اند، مادران باردار بوده‌اند. در حال حاضر، نزدیک به 40هزار مادر باردار دارای پرونده تحت‌پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد هستند که به گفته مدیر پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد حدود 85 تا 90درصد آنان پس از فراخوان مرکز بهداشت واکسن دریافت کرده‌اند.
به عبارت دیگر 37هزاردوز واکسن آنفلوآنزا به مادران باردار تزریق شده و تزریق این گروه همچنان در حال انجام است. صادقی می‌گوید: مادران باردار باقی‌مانده یا هنوز مراجعه نکرده‌اند یا تمایلی به تزریق واکسن نداشته‌اند.
او بیماران خاص همچون افراد مبتلا به نارسایی کلیوی و دیالیزی، افرادی که پیوند عضو شده‌اند یا ضعف سیستم ایمنی دارند، بیماران مبتلا به سرطان فعال و در‌حال شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی که در مراکز درمانی پرونده دارند، مبتلایان به تالاسمی، هموفیلی و دیگر بیماران خاص را از‌جمله افراد دریافت‌کننده واکسن آنفلوآنزا اعلام می‌کند که 15هزار دوز واکسن به آن‌ها تعلق گرفته است. به گفته او 15هزاردوز واکسن نیز به گروه‌هایی که در مراکز خاص تجمع دارند، مانند خانه سالمندان، مددجویان معلول مراکز بهزیستی و زندانیان تعلق گرفته و تزریق شده است.
این مقام مسئول همچنین یادآور می‌شود: پرسنل مراکز بهداشت و درمان و اورژانس115، جانبازان و ایثارگران بالای 50درصد، کارکنان انتقال خون، دامپزشکی و همکاران محیط زیست نیز به‌دلیل قرارداشتن در‌معرض ابتلا به آنفلوآنزای پرندگان با هماهنگی ارگان‌های مربوطه تحت پوشش قرار گرفته و با تزریق 23هزاردوز واکسن در‌مقابل بیماری آنفلوآنزا واکسینه شده‌اند. مدیر پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد همچنین اعلام می‌کند که مابقی واکسن‌ها نیز دراختیار سازمان‌های دیگر مانند سازمان زندان‌ها قرار گرفته و حدود 2هزار دوز برای افراد خاص در مراکز بهداشت باقی مانده است.
باوجود توزیع و تزریق رسمی واکسن برای گروه‌های در‌معرض خطر، برخی افراد موفق شده‌اند واکسن را از مبادی دیگر دریافت و تزریق کنند، درحالی‌که از نحوه نگهداری و اثربخشی آن اطمینانی نیست. صادقی در‌این‌‌باره مردم را از خرید واکسن از بازار آزاد منع می‌کند و می‌گوید: به چنین واکسن‌هایی نباید اطمینان کنید؛ زیرا ممکن است زنجیره سرما که بین دمای 2 تا 8درجه سانتی‌گراد بالای صفر است، رعایت نشده باشد و به این ترتیب دارو بی‌اثر خواهد بود.
او با ابزار امیدواری از کاهش میزان ابتلای شهروندان به آنفلوآنزا به‌دلیل شیوع کرونا، بر استفاده از ماسک، شست‌وشوی مداوم دست‌ها و رعایت فاصله اجتماعی تأکید می‌کند و می‌افزاید: برخی تصور می‌کنند اگر واکسن آنفلوآنزا را تزریق کنند، از کووید19 درامان خواهند بود، درحالی‌که این دو بیماری هیچ ارتباطی با هم ندارند. توصیه ما این است که درصورت مشاهده هر علامتی از تب، سرفه یا آبریزش بینی، خود را قرنطینه کنید و از دیگران فاصله بگیرید.
درنگ
به‌‌صورت تصادفی با 40شهروند مشهدی تماس گرفتیم و از آن‌ها پرسیدیم که آیا موفق شده‌اند واکسن آنفلوآنزا تزریق کنند یا خیر. 15نفر هنوز هیچ اقدامی نکرده بودند اما بدشان نمی‌آمد آن را دریافت کنند. 20نفر نیز فقط یک‌بار از‌طریق داروخانه اقدام کرده و دست خالی برگشته بودند. 5نفر نیز پیگیری بیشتری کرده بودند اما واکسنی به آن‌ها تعلق نگرفته بود. سوای جست‌وجوهایی که همچنان برای دریافت این واکسن در فضای حقیقی و مجازی وجود دارد، باید گفت که بازه اثرگذاری این واکسن عملا پایان یافته است و تزریق آن در این روزها چندان مؤثر نیست اما این خطوط تنها برای ارزیابی کارنامه نهادهای متولی در توزیع این واکسن و راستی‌آزمایی ادعاها با عملکردها نوشته شد و می‌تواند تلنگری باشد برای مسئولان که برای سال آینده، بهتر برنامه‌ریزی کنند تا واکسن به‌موقع دراختیار عموم مردم قرار بگیرد و شاهد فروش آن در بازار سیاه نباشیم.