معصومه فرمانی‌کیا - حتما شما هم شنیده‌اید که فضا‌های خالی، کم‌تحرک و بی‌استفاده در منظر شهری می‌تواند به محیطی عالی برای ایجاد مکانی باارزش مانند یک پارک محله‌ای تبدیل شود. بعضی از تصاویر و مکان‌ها اجازه می‌دهند از چشم‌نوازی دنیا لذت بیشتری ببریم، این همان مجموعه‌هایی است که در آن افراد برای استراحت، تأمل، گفتگو و لذت‌بردن در کنار یکدیگر جمع می‌شوند.
ماجرا درباره فضای سبز است، همان چیزی که ما برای نفس‌کشیدن به آن نیاز داریم. درست است که در بعضی از محدوده‌ها و محله‌ها بنا به دلایلی پاسخ مناسبی به نیاز آن داده نشده است، ولی به هر طرف منطقه که خیره می‌شویم حتما بوستان و فضای سبز پیدا می‌کنیم که رنگ سبزش تمام وسعت چشمانمان را پر می‌کند. به هر حال بوستان‌ها هرچند کوچک، کمک می‌کنند تا ما هوای دودگرفته شهر را فراموش کنیم. هرچند آمار‌ها هشدار دهند که فضای سبز مطلوبی در دسترس نداریم.
ماه گل و شکوفه فروردین ماه گل و شکوفایی است. درست فصلی که سرمای زمستان رفته و هنوز گرمای تابستان نیامده است و هوای مطبوع و معتدلش برای گشت‌وگذار جان می‌دهد. معمولا حرف از بوستان که می‌شود، خیلی‌ها یاد پارک‌های بزرگ شهر مثل ملت می‌افتند، درحالی‌که منطقه ما پر از محله‌های سبز و مفرحی است که برای فرصت‌های تفریح می‌شود روی آن‌ها حساب کرد.
سهم محله ما از بوستان‌های کوچک و بزرگ ۱۷ پارک و بوستان خطی است که مدیران شهری سعی داشته‌اند به‌صورت مساوی بین نواحی سه‌گانه منطقه تقسیمش کنند. البته بسیاری از بوستان‌ها که نام آن‌ها در فهرست فضای سبز منطقه آمده است، درحد و قواره یک بوستان مقبول و استاندارد نیست. شاید چگونگی تقسیم زمین‌ها برای شکل‌گیری بافت‌های مسکونی یکی از دلایل ناهماهنگی در توزیع پارک‌های محلی است که همه محدوده‌ها بهره‌مندی یکسانی ندارند.
این روز‌ها به‌علت میهمان ناخوانده و وحشتناکی که به جان شهر و کوچه‌ها افتاده است، پارک‌ها هم به انزوا و گوشه‌نشینی مجبور شده‌اند، اما تا بوده بوستان‌ها پاتوق خانواده‌ها و پیرمرد‌هایی است که زیر سایه چنار‌های بلند جمع می‌شوند یا آن‌هایی که از لابه‌لای توپ‌های بدمینتون که روی هوا این طرف و آن طرف می‌روند، می‌گذرند. این روز‌ها هم که تمام شود، سکوت زمستانی میان شاخ‌وبرگ‌ها خواهد شکست و خانواده‌ها به استقبال گل و شکوفه‌ها می‌روند.
۶۷ هکتار فضای سبز در یک منطقهپارکهای بزرگ و کوچک منطقه روی هم مساحتی بیش از ۶۷ هکتار را به خود اختصاص داده‌اند. پارک بسیج و بهشت هر کدام با ۱۵ هکتار و ارم با ۱۹ هکتار جزو بوستان‌های بزرگ به حساب می‌آیند که بسیج و بهشت در ناحیه‌یک منطقه قرار گرفته‌اند و ارم جزو بوستان‌های ناحیه ۲ است. این‌طور که از آمار‌ها به دست می‌آید، بوستان زیتون در انتهای بولوار شهید مفتح و مجاور با بهشت جزو قدیمی‌ترین فضای سبز محله است که تاریخ احداث آن را سال ۱۳۶۲ نقل کرده‌اند. البته بوستان بانوان بهشت جزو پرطرف‌دارترین‌های منطقه است که تقریبا تمام امکانات تفریحی در آن مهیا شده است. به‌تازگی در بوستان بهشت برای بانوان ایستگاه دوچرخه نیز راه‌اندازی شده و همراه با آن اجرای خط‌های ترافیکی لحاظ شده است. بوستان لاله و نرگس که عمر چندانی از احداث آن نمی‌گذرد و مساحت زیادی را به فضای سبز پنجتن اضافه کرده است نیز سال ۹۶ ایجاد شده است.
وعده‌ای که زود محقق شدزمانی که شهردار وقت مشهد، مهندس تقی‌زاده خامسی، وعده احداث بوستان بزرگی را در زمین رهاشده پنجتن ۵۵ به اهالی ساکن این محدوده داد، هیچ‌وقت کسی تصور نمی‌کرد فضایی سبز به این گستردگی در اختیار مردم قرار بگیرد، اما وعده مسئولان به موقع نهایی شد و شهرداری خیلی زود توانست مسیر را برای ورود دوستداران باز کند و بوستانی که تا چند وقت قبل بیابان رهاشده‌ای بیش نبود، با همت مدیران شهری زیر کشت درخت و سبزه رفت و بزرگی‌اش موجب اعجاب اهالی شد. این بوستان در فاصله نزدیکی از بوستان آرامش قرار گرفته که سال تأسیسش به سال ۱۳۷۸ برمی‌گردد. خوبی این مجموعه همسایگی و مجاور بودنش با مجتمع توان‌یابان است که استفاده از این فضا برایشان سهل‌تر از دیگر بوستان‌های شهری است. مسجد شهید کمالی در مجاورت بوستان لاله و نرگس مجموعه را تکمیل کرده است و خیلی از برنامه‌های فرهنگی و مناسبتی در آن اجرا می‌شود. مجاورت شهرک‌های نیکروز و نوکاریز نیز بهره‌مندی ساکنان آن‌ها از این محدوده را موجب شده است. کارشناسان معتقدند هر کاری برای فضای سبز از دستشان برآمده است، انجام داده‌اند. با این همه اعتراض‌های مردم تمامی ندارد. اینکه در بیشتر نشست‌ها و همایش‌ها نقل و بحث اولشان کمبود پارک و فضای سبز است و ادعا می‌کنند منطقه فضای سبز مناسبی ندارد. این گله‌ها بیشتر در ناحیه ۳ منطقه است. گرچه بازار تولید پوشاک ایثار و وحید نیز بی‌بهره از فضای سبز هستند و احداث بوستان در این محله‌ها هم الزام به شمار می‌آید. گرچه برای آن‌ها نیز در اولین فاصله بوستان بهشت قرار دارد.
گورستانی که سبز شدآنهایی که کار هویتی می‌کنند و تاریخ قدیم مشهد را می‌دانند و گه‌گاهی بین نوشته‌های ماندگار از گذشته سرک می‌کشند، می‌دانند دنیای سرسبز و نشاط‌انگیز انتهای خیابان مفتح که امروز پاتوق و محل استراحت و فراغت رهگذران دور و نزدیک است، روی دل خشت‌ها و سنگ‌های قبرستانی بنا شده که سال‌های سال محل دفن اموات بوده است.
گورستان «گلشور» با درختان توت و جوی آب روان میانه قبرستان و دنیای سحرانگیز قبر‌ها تا سال ۱۳۶۰ دوام آورد و بعد از آن تبدیل به فضای سبز وسیع و بزرگی شد و نامش جزو قدیمی‌ترین قبرستان‌های مشهد در تاریخ ماند و حالا با نام بوستان بهشت بین مردم شهره و شناخته شده است. کارشناسان فضای سبز منطقه سال احداث بوستان را ۷۹ اعلام کرده‌اند و تأکید دارند که سال ۸۷ توسعه یافته است. البته در بخشی از بوستان، مزار سیدمحمدتقی اشکوری، مجتهد و عارف معاصر، است که از قدیم نزد اهالی محل شناخته‌شده بود و از وی کرامات زیادی نقل شده است. مزار مرحوم سیدمحمدتقی اشکوری حدود یک متر پایین‌تر از سطح زمین «بوستان بهشت» قرار دارد و سنگ قبر و سایه‌بانی دارد که به همت اهالی محل ساخته شده است و بیشتر اوقات عموم مردم آن را زیارت می‌کنند.
آلاچیق‌ها و آبنماها، چشم‌نوازی بوستان بهشت را چند برابر کرده است. بیشتر کسانی که گذرشان به بازار‌های تازه تأسیس شیک و امروزی این اطراف می‌افتد، حتما سری به بهشت می‌زنند که مجاور با بوستان زیتون است. فضا‌های ورزشی والیبال، بسکتبال، اسکیت و شطرنج، به علاوه زمین بازی کودکان از ظرفیت‌های بهشت است و البته بخشی از آن به گود کشتی باچوخه اختصاص یافته که از ورزش‌های کهن و قدیمی خراسان است و دوستداران و طرف‌داران زیادی را هر آدینه در این بوستان دور هم جمع می‌کند.
زیتون گردشگری استبوستان زیتون در مجاورت بوستان بهشت نیز بیش از یک هکتار وسعت دارد. به‌علت موقعیت جغرافیایی و فضای گردشگری آن بیشتر برنامه‌های مناسبتی و فرهنگی منطقه در آن اجرا می‌شود. هرچند انگشت انتقاد برخی از ساکنان مجاور با بوستان به نبود امنیت در پارک است که البته پیشنهاد مطرح شده برای حل این مسئله این است که در یکی از ورودی‌های این بوستان خیابان غذا شکل بگیرد و در مسیر‌های دیگر هم غرفه‌های مختلف با موضوعات مختلف فرهنگی، هنری و تفریحی ایجاد شود.
۲ بوستان زیتون و بهشت جزو محله گلشور به حساب می‌آیند، گرچه موقعیت جغرافیایی آن موجب استقبال دیگر شهروندان هم شده است. به‌ویژه اینکه خیلی‌ها هنوز به همان رسم گذشته برای زیارت قبور گذرکوتاهی به بوستان دارند و فاتحه‌ای می‌خوانند و یادی از درگذشتگانی می‌کنند که هیچ نشانی از آن‌ها نیست. برخی هم به احتمال اینکه چند نسل دیگر گذشته و هویت این محله از یاد خواهد رفت، پیشنهاد می‌دهند تاریخچه‌ای از قبرستان در ورودی پارک آورده شود. در همین نگاه اجمالی می‌شود فهمید که محله ایثار در ناحیه یک منطقه ما بی‌بهره از بوستان و فضای سبز است.
بسیج امکانات در یک بوستانبوستان بسیج که در حاشیه کمربندی صدمتری فجر و اراضی تلگرد است با ۱۵ هکتار به‌صورت محصور جزو تفرجگاه‌های شمال شرقی مشهد است و احداث آن به سال ۱۳۷۸ برمی‌گردد. موقعیت جغرافیایی پارک جزو محله تلگرد به حساب می‌آید، اما به‌علت واقع بودن در کمربندی در دسترس عابران و رهگذرانی است که محل تردد و عبورشان از این نقطه است.
آب‌نمای میان بوستان و درختان اقاقیا، افرا، زیتون، کاج، سرو و درختچه‌های زینتی به طراوت مجموعه‌ای بزرگ و وسیع که علاوه‌بر بومی‌ها، زائران و مسافران حاضر در مشهد نیز از آن استفاده می‌کنند، اضافه کرده و چند ساختمان و سالن در وسط بوستان از بخش‌های پویای مجموعه است که آن‌ها را متمایز و متفاوت از دیگر بخش‌های اداری معمول کرده است. تأسیسات به همراه سالن قرائت‌خانه را باید به ظرفیت‌های این بخش اضافه کرد.
بوستان بسیج نامی آشنا برای انجمن معتادان گمنام است که گرچه شیوع بیماری کرونا جلسات گروهی را به تعطیلی کشانده است، با این همه در روز‌های عادی الکلی‌ها و بهبودیافتگان از بیماری اعتیاد، روزی چند جلسه را با هم و کنار هم می‌گذرانند. ساختمان تأسیسات، انبار و همچنین مسجد و آبخوری و زمین‌های بازی کودکان و سرویس‌های بهداشتی این مجموعه را مجهز و کامل کرده است.
فراتر از محلهعلت بی‌رونقی زمین بازی کودکان این پارک ویروس نوظهور است که به‌گفته حسین ذاکر، رئیس سازمان فضای سبز، همه بوستان‌ها را تعطیل کرده است، وگرنه در روز‌های عادی این مجموعه یکی از سرگرمی‌های بزرگ کودکان است و حتی نوجوانان را هم ترغیب به تاب خوردن و سرسره بازی می‌کند. به این‌ها اضافه کنید حضور سالمندان و پیرمردانی که هر روز زیر سایه اقاقیا و کاج و سرو سرگرم بازی با هم می‌شوند و خیلی‌هایشان صبحشان را با نرمش و ورزش از همین بوستان شروع می‌کنند.
بوستان بسیج مجموعه‌ای چشم‌نواز و روح‌انگیز چه برای بومی‌های محله و چه برای کسانی است که از حاشیه صدمتری و کمربندی می‌گذرند و قصد اتراق و استفاده از هوای پاک را دارند. طراوت آب‌نمای میان بوستان خستگی هر کاری را از تن می‌گیرد.
جدا از پیرمرد‌هایی که اوقات فراغتشان را اینجا می‌گذرانند، سالانه خدمات ورزشی زیادی در سالن یکی از ساختمان‌ها انجام می‌شود و همین است که هربار گذرتان به این بوستان بیفتد، حتما نونهالان و نوجوانانی کیف به دوش را در مسیرتان خواهید دید که لباس ورزشی پوشیده‌اند و ساعت تمرینشان است. این‌ها را بگذارید کنار این موضوع که سوله بحران نیز در دل بوستان است و در ضرورت‌ها و مواقع خاص سوله تجهیز و استفاده می‌شود. سوله بسیج بیشتر در دهه پایانی ماه صفر مجهز می‌شود تا زائران پیاده از آن استفاده کنند. شیوع ویروس کرونا مدیران شهری ما را به فکر تخلیه سوله‌ها برای استفاده احتمالی در شرایط حاد و بحرانی انداخته و این سوله به همراه سوله ارم تخلیه شده است.
دریاچه تماشایی ارمپارک ارم، از مفرح‌ترین جاذبه‌های دیدنی مشهد محسوب می‌شود که در ناحیه ۳ شهرداری ساخته شده است. چند قدم بالاتر از فرهنگ‌سرای انقلاب در پنجتن ۴۵.
ارم به زیبایی دریاچه‌اش شهره است. ۷۵۰۰ مترمربع که منظره چشم‌نوازی را برای پارک ایجاد کرده است. زمین‌های چمن مصنوعی، زمین بازی کودکان و ورزشی والیبال، بسکتبال، بدمینتون و نمازخانه این بوستان را متمایز کرده است. گشت‌وگذار در این پارک‌ها جان می‌دهد برای آن‌هایی که عشق پیاده‌روی دارند یا با دوچرخه می‌خواهند لابه‌لای آدم‌ها چرخی بزنند. کسانی که دور از شهر و دغدغه‌هایش ساعاتی را می‌خواهند به آرامش بگذرانند. این را هم اضافه کنید که ایستگاه دوچرخه‌سواری بانوان نیز در ارم راه‌اندازی شده است و بانوان علاقه‌مند می‌توانند از این فرصت طلایی استفاده کنند.
بیشترین گله در رابطه با کمبود فضای سبز را ساکنان ناحیه ۳ دارند، اما آمار تعداد بوستان‌ها حاکی از این است این ناحیه با ۸ بوستان و پارک خطی بیشترین تعداد در این ناحیه را دارد و ناحیه ۲ با ۴ پارک در رتبه دوم است و سهم ناحیه‌یک ۳ بوستان است.
شکوفایی بوستانهااما بچه‌های فضای سبز حتی با حادبودن شرایط، روز‌های شلوغ و پر کاری را پشت سر می‌گذرانند. اینکه قرار است تمام میدان‌های فجر، عسکریه، امت و میدان پنجتن را در آستانه فصل بهار گل‌آرایی کنند. همچنین امسال اولین جشنواره المان‌های استقبال از بهار در پارکینگ بوستان ارم برگزار می‌شود. حسین ذاکر، رئیس فضای سبز منطقه، با این خبرخوش و ویژه می‌رود سراغ دیگر خبر‌هایی که ویژه فصل نو و تازه بهار است. شیوع بیماری جدید دست فعالان گروه سبز را هم بسته است، اما آن‌ها برای آماده‌سازی شهر همچنان در صحنه حاضرند. او صحبت‌هایش را با تعریف پارک‌های محلی شروع می‌کند که در طبقه‌بندی فضا‌های سبز عمومی قرار می‌گیرد و طیف وسیعی از پارک‌ها را شامل می‌شود و محلی برای استراحت و گردشگاه مردم است و معمولا سعی می‌شود تمام وسایل عمومی سرگرمی و رفاهی برایشان در نظر گرفته شود.
علاوه‌بر آن در فضا‌هایی که شرایط ایجاد پارک محلی نبوده، پارک خطی احداث شده است که طبق تعریف سازمان، پارک‌هایی را شامل می‌شود که طول آن بسیار بیشتر از عرضش باشد. چنین پارک‌هایی ممکن است در حاشیه خیابان‌ها، ریل‌های راه‌آهن و مسیر‌های پیاده‌رو قرار گیرند.
مهندس ذاکر با اشاره به حال‌وهوای این روز‌ها و گوشزدکردن این موضوع که هدفمان خلق اثری هنری و و رنگ‌بخشیدن به فضای محلی است، توضیح می‌دهد: جشنواره المان گل‌ها در بوستان ارم با هماهنگی سازمان فضای سبز برای اولین‌بار در یک منطقه پیرامونی انجام شده است و قطعا جزو برنامه‌های پربازدید به حساب می‌آید و جانمایی المان‌هایی ترکیبی از مجسمه و گل را شامل می‌شود.
وی می‌گوید: از خاصیت‌های بهار به جز دید و بازدید، گردش در طبیعت هم هست. هوای خوب و آسمان پاک و درختان شکوفه زده و سبزی نابشان باعث می‌شود مردم بیشتر به دامن طبیعت و بوستان‌ها پناه ببرند. ما دوست داریم شهروندان بیشتر با فضای سبز ارتباط برقرار کنند. نصب المان و ایجاد فرش گل در میدان فجر از دیگر اقدامات فضای سبز است که سعی شده با توجه به موقعیت ویژه آن انجام شود، اینکه در مجاورت حرم است و طرح اسلیمی در آن به‌کار برده شده است. علاوه‌بر این ۵۵۰ هزار گونه بوته گل فصلی در منطقه کاشت شده است. همچنین کسری گونه‌های درختی که به‌علت هرس از بین رفته‌اند، تکمیل شده است و آبنماها نورپردازی می‌شوند.
وی یادآور می‌شود: امسال ۶۰۰۰ درخت میوه و ۲۰۰۰ درخت غیرمثمر بین مردم توزیع شده است.
رنگ‌آمیزی نیمکت‌ها، سطل‌های زباله و پایه‌های چراغ از دیگر اقدامتی است که او به آن‌ها اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: به مناسبت این ایام تمام سامانه‌های روشنایی و صوتی بوستان‌ها تعمیر و آبنماها نورپردازی می‌شوند.