دروغگویی زشت و رذیلتی اخلاقی است. پیامبر خدا (ص) و امامان (ع) راستگو بودند و هرگز دروغ نگفتهاند و همواره مسلمانان را از دروغگویی باز داشتهاند. امام حسن عسکری (ع) در نکوهش دروغ و تبیین خطر آن فرمودهاند: جعلت الخبائث فی بیت و جُعل مفتاحه الکذب (نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، قرن پنجم، ص ۱۴۵ * اعلام الدین فی صفات المؤمنین، قرن نهم، ص ۳۱۳ * بحارالانوار علامه مجلسی، قرن یازدهم، ج ۷۲، ص ۲۶۳ و ج ۷۸، ص ۳۷۷ و ۳۷۹) همه پلیدیها در خانهای قرار داده شده و کلید آن دروغ است.
براساس این حدیث امام عسکری (ع) دروغ کلید همه خباثتهاست. واژه خباثت که در گفتار امام آمده است جمع خبیث و از ماده خبث بر وزن قفل به معنای کارهای بد و زشت و پلید و ناپاک و مورد تنفر است. در قرآن کریم خبیث در مقابل طیب بهکار رفته است. (سوره آل عمران، آیه ۱۷۹، نساء، آیه ۲، مائده، آیه ۱۰۰) در فرهنگ اسلامی خبیث کار خلاف شرع و حرام وگناه است. در این حدیث با یک تمثیل اثر و پیامدهای دروغ بیان شده است.
خباثتهای فردی و اجتماعی در منزلی نهاده شده که کلید آن دروغ است. گاهی انجام یک گناه سبب ارتکاب گناهان دیگری میشود، دروغ از این گناهان است. بر طبق این بیان امام عسکری (ع) ارتباط و پیوند میان خبائث و دروغ ساختاری و بنیادین است. انسانها با دروغ گرفتار گناهان میشوند. کلمه «مفتاح» در این تبیین، نقش کلیدی دروغ در آلودگی به خبائث را نشان میدهد. کلید خانه خباثت، دروغ است. این تعبیر تنفر شدید امام حسن عسکری (ع) از دروغگویی و دروغگویان را نشان میدهد.
برای آدم دروغگو راه گناهان و زشتیها و پلیدیها گشوده و در خانه خبائث به روی او باز میشود. در جامعه زمانی که اثر و پیامد یک چیز قطعی و جزمی باشد میگویند آن کار نقش کلیدی در آن پیامدها دارد. با دروغ که کلید درِ خانه خباثت است قفل در این خانه باز میشود. در واقع دروغ گناه بزرگی است، چون تولید خباثت و گناهان گوناگون میکند.
دروغ چه شوخی و چه جدی نقش کلیدی خود را دارد و فرد و جامعه را به فساد میکشاند. در منطق اهلبیت (ع) دروغ بسیار زشت و بد و پلید و منفور است؛ بنابراین پیروان اهلبیت (ع) باید همواره از دروغ پرهیز کنند. امام حسن عسکری (ع) با این تمثیل خانه و کلید، در واقع پلیدی دروغ را نشان داده و از آن نهی کردهاند.
دروغگو خبیثی است که به خباثت فراوان گرفتارخواهد شد. با دروغگویی اعتمادها از بین میرود و روابط اجتماعی و تعهدات سست میشوند. دروغ آسیبهای فراوانی به همراه دارد و ضربه اساسی بر پیکر اخلاق اسلامی میزند. دروغ آثار ویرانگر و تخریبی دنیایی و عواقب هولناک اخروی دارد. دروغ گفتن از تکتک آدمها بد است و از مدیران و کارگزاران حکومت بدتر. چون آثار سوء فراوانی دارد و مردم را به حکومت و کارگزاران آن بدبین میکند.