«عرض دین»، سنتی که باید احیا شود

بنا به مناسبت میلاد برادر گرامی امام‌رضا (ع)، عبدالعظیم حسنی، درراستای ترویج آموزه‌های ایشان مروری داریم بر مفهوم «عرض دین» که ایشان در نامه‌ای به امام هادی (ع) نوشته بودند.

«عرض دین» یعنی ارتباط و گفتگو با دین‌شناس و عالم دینی و عرضه‌کردن و اظهار اعتقادات خویش برای درک و فهم درستی آن و اطمینان از انطباق آن با وحی الهی و قرآن و سنت و عقل سلیم.

«عرض دین» بر دین‌شناسانی که حقایق دین را از قرآن و سنت پیامبر و اهل‌بیت گرفته‌اند، برای اطمینان از تطبیق عقاید خویش با معارف الهی یک قاعده و اصل با‌ارزش و بسیار مفید است.

حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) از شخصیت‌هایی هستند که دینشان را بر امام زمان خویش عرضه کردند. ایشان از اصحاب امامان بودند و امام‌رضا (ع) و امام جواد (ع) و امام هادی (ع) را درک کردند. ایشان از «غرور علمی» که از آفات علم و مانع «عرض دین» و رشد و کمال دینی است، دور بودند. با اینکه عصر امام هشتم و نهم را درک کردند، اما در زمان امام دهم، اصول و عقاید و اعتقادات دینی‌شان را بر امام هادی (ع) عرضه کردند تا از درستی آن اطمینان یابند.

ایشان به محضر امام هادی (ع) رسیدند و عرض کردند: «یابن‌رسول‌ا...؛‌ای فرزند پیامبر خدا من می‌خواهم دینم را بر شما عرضه کنم؛ اگر پسندیده و مورد رضایت شما باشد بر آن ثابت بمانم تا بمیرم و خدای عزوجل را ملاقات کنم. امام فرمودند‌: عقایدت را بیان کن»؛ حضرت عبدالعظیم (ع) به تفصیل اعتقاداتشان در توحید و صفات خدا و نبوت و خلفا و امامان و ضرورت اطاعت کامل از آنان و معراج و سؤال در قبر و بهشت و جهنم و صراط و میزان و روز قیامت و نماز و زکات و روزه و حج و جهاد و امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر را همچون شاگردی کوچک در نزد امام زمانشان بیان کردند و در پایان امام هادی (ع) عقاید آن حضرت را تأیید کردند و فرمودند: «عبدالعظیم این به خدا سوگند همان دین خداست که برای بندگانش برگزیده و پسندیده است، پس بر آن ثابت بمان. خداوند تو را بر قول استوار در زندگی دنیا و آخرت ثابت بدارد» (اکمال‌الدین و تمام‌النعمه، باب ۳۷، حدیث ۱، ص ۳۷۹).

این گفت‌وگوی حضرت عبدالعظیم حسنی و امام هادی علیهم‌السلام که در آن «عرض دین» بر امام زمان و تأیید آن وجود دارد، نشان‌دهنده سنت زیبای «عرض دین» به اهل‌بیت (ع) و متخصصان صالح پیرو اهل‌بیت (ع) است.

عبدالعظیم حسنی (ع) با این عرض دین به سلامت اعتقادی خویش اطمینان یافتند. ایشان از دین‌شناسان تربیت‌شده در مکتب اهل‌بیت (ع) بودند که مسلمانان را در علوم دینی آموزش می‌دادند. امام هادی (ع) صلاحیت علمی و عقلی عبدالعظیم برای آموزش اندیشه و بینش دینی را تأیید کردند و به یکی از شیعیان اهل شهر ری فرمودند‌: «اذا اشکل علیک شی من امر دینک بناحیتک، فسل عنه عبدالعظیم‌بن‌عبدالله‌الحسنی و اقراه منی‌السلام؛ هرگاه بر تو چیزی از امر دینت در شهرت مشکل شد، از آن از عبدالعظیم‌بن‌عبدالله‌الحسنی سؤال کن و از من به او سلام برسان» (مستدرک الوسائل، ج ۱۷، ص ۳۲۱).

بدیهی است که هر مسلمان باید در اصول دین و عقایدش یقین پیدا کند و مطالعات و تحقیقات دینی و «عرض دین» بر متخصصان حوزوی و دین‌شناسان وابسته به ثقلین، بهترین راه رسیدن به یقین است. واضح است که هر فردی برای مرجعیت اعتقادی صلاحیت ندارد. باید صالحان برای مرجعیت دینی را شناخت و تنها به آنان روی آورد.

فقط راویان حدیث و علمای دین و تربیت‌یافتگان در حوزه‌های علمیه شیعه که با علوم اهل‌بیت (ع) آشنا شده و رسالت تبیین و گسترش و دفاع از دین را بر‌عهده دارند، شایستگی «مرجعیت اعتقادی» برای «عرض دین» را دارا هستند. معرفت و علم دین و تقوا و اخلاص و اطاعت کامل از ثقلین، ویژگی‌های افراد باکفایت برای عرض دین است.

در ادامه حتما بخوانید دعای تبدیل مصیبت به جایگزین بهتر

موجب شگفتی است در عصر تخصص‌گرایی جهانی که در هر مسئله‌ای به متخصص آن مراجعه می‌شود و این یک اصل عقلانی بزرگ و پذیرفته‌شده است، افرادی با اندک‌اطلاعات دینی، خود را در جایگاه مرجعیت دینی قرار می‌دهند و برخی انسان‌ها نیز فریب آنان را می‌خورند و با پیروی از آنان گمراه می‌شوند.