به گزارش شهرآرانیوز؛ بحران آب هشت دشت بحرانی در خراسان رضوی، افت زیاد سطح آب زیرزمینی و فرونشست زمین در کلان‌شهر مشهد، وضعیت قرمز آب‌رسانی به مشهد و... اینها گوشه کوچکی از توصیف شرایط آبی استان در سال‌های اخیر است. حالا فکر می‌کنید با وجود این شرایط و تکرار واژه «بحران» برای توصیف شرایط آبی استان و مشهد به‌ویژه در سال‌های اخیر، سهم خراسان رضوی از اعتبارات ملی در حوزه آب چقدر بوده است؟
۱.۸ درصد، رتبه بیست‌وهشتم. اگر این عدد را در کنار سهم ۷ درصدی خراسان رضوی از مساحت کشور، ۸ درصد از جمعیت، سفر سالانه بیش از ۳۰ میلیون زائر به مشهد و وضعیت قرمز استان در حوزه آب بگذاریم، نشان می‌دهد که آب هم مانند راه و بسیاری از ردیف‌های دیگر در آلبوم اقتصادی کشور برای مشهد و خراسان رضوی، آورده چندانی نداشته و مورد بی‌مهری قرار گرفته است.
هرچند برخی می‌گویند که بودجه‌های ملی کفاف اجرای پروژه‌ها را نمی‌دهد و باید به فکر راهکار‌هایی مانند جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی بود، اما آیا استان ما از کیک بودجه سهم عادلانه‌ای گرفته است؟ حالا در فصل بودجه و در آستانه انتشار بخش دوم آلبوم دخل و خرج کشور، به بررسی وضعیت شرایط آب و بودجه این حوزه در استان پرداختیم تا نه فقط نگاه نمایندگان مشهد و استان در مجلس شورای اسلامی، بلکه نگاه همه نمایندگانی که قرار است بودجه را عادلانه و نه جزیره‌ای و منطقه‌ای ببینند، تیزبین‌تر شود.
بگذارید قبل از ورود به بررسی وضعیت بودجه پروژه‌های آبی استان، خلاصه‌ای از شرایط حیاتی‌ترین مایه حیات را بازگو کنیم. آن قدر بدیهی است که بحران آب چه تأثیری بر جان و مال ما خواهد داشت که نیاز به بسط آن نیست. چند روز قبل بود که شهرآرا در گزارشی به وضعیت بارش‌ها و ذخایر سد‌های دوستی و طرق پرداخت. بر اساس این گزارش در حالی که حدود هفت ماه تا آغاز فصل گرما مانده، زنگ خطر کم‌آبی خراسان رضوی از حالا به صدا درآمده است و ذخایر این دو سد درمجموع فقط ۲۳ درصد است.
از سوی دیگر سال‌هاست که کارشناسان درباره وضعیت بحرانی دشت‌های استان هشدار می‌دهند. تأثیر خشک سالی بر استان ما تا اندازه‌ای بوده که به گفته آنها خراسان رضوی وسیع‌ترین پهنه‌های فرونشستی را در مقایسه با سایر استان‌ها داراست. به عنوان مثال دشت مشهد با برداشت از دل سفره‌های آب زیرزمینی وضعیت نابسامانی دارد.
پیش‌تر تجارت فردا در گزارشی براساس برآورد‌های کارشناسان نوشته بود که در دشت مشهد به علت برداشت بیش ازاندازه آب از آبخوان دشت، سطح آب زیرزمینی طی سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۳ بیش از سی متر افت داشته است که این مقدار افت، باعث نشست زمین و ایجاد ترک و شکاف‌هایی در نواحی شمال غربی مشهد و تخریب ساختمان ها، لوله جدار چاه‌ها و زیرساخت‌ها شده است. بد نیست این راهم اضافه کنیم که فقط هدررفت واقعی آب ناشی از فرسودگی شبکه و اتفاقات در شبکه آب در شهر‌ها و روستا‌های استان به جز مشهد ۲۱ درصد و این میزان برای شهر مشهد حدود ۱۰ درصد برآورد شده است.
هرچند نوشتن درباره وضعیت بحران آب مثنوی هفتاد من کاغذ است، اینجا فقط برای تأکید بر اهمیت اجرای پروژه‌های حوزه آب به خلاصه‌ای کوتاه از وضعیت بحران آبی در استان بسنده کردیم تا در ادامه به موضوع اصلی این گزارش، یعنی سهم خراسان رضوی از کیک بودجه در حوزه آب بپردازیم.
«سهم استان از اعتبارات ملی در حوزه آب فقط ۱.۸ درصد است که این استان را در جایگاه بیست و هشتم قرار می‌دهد. این موضوع نشان‌دهنده عدم توزیع متوازن منابع در سطح کشور است.» این برشی از صحبت‌های مدیر تحقیقات، برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی با شهرآراست.
سید حمید میرقاسمی تأکید می‌کند: استان با مساحتی برابر با ۷ درصد از مساحت کل کشور و جمعیتی حدود ۸ درصد از جمعیت کشور، از لحاظ جغرافیایی و جمعیتی، نقش مهمی در تخصیص منابع و اعتبارات دارد. براساس گزارش‌های موجود، سهم استان از تولید ناخالص داخلی کشور حدود ۵ درصد است که در رتبه پنجم کشور قرار دارد.
علاوه بر این، استان پذیرای بیش از ۳۰ میلیون زائر در سال است که می‌تواند معادل یک میلیون نفر جمعیت ثابت در نظر گرفته شود و نیازمند تخصیص اعتباراتی برای تأمین زیرساخت‌ها و خدمات عمومی است، اما در بخش تخصیص اعتبارات آب، استان با وجود این ویژگی‌ها، وضعیت مطلوبی ندارد.
او در ادامه با اشاره به اینکه سهم ۱.۸ درصدی استان از اعتبارات ملی مربوط به منابع تخصیص یافته در سال مالی ۱۴۰۱ است می‌افزاید: بررسی میزان اعتبارات تخصیص یافته تا پایان مهر هر سال ادامه دارد، بنابراین آخرین داده‌های ما مربوط به سال مالی ۱۴۰۱ تا مهر ۱۴۰۲ است. بررسی منابع تخصیص یافته در سال ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۳ در دست اقدام است.
باوجوداین برآورد‌ها نشان‌می‌دهد تا همین‌جا شاهد رشد درخور توجهی در بودجه اختصاصی به استان هستیم، اما با این حال، سهم خراسان رضوی از اعتبارات ملی آب هنوز بسیار کم و فاصله درخورتوجهی با استان‌های دیگر وجود دارد و پیش‌بینی می‌کنیم دو یا سه پله در جایگاه سهم استان از اعتبارات ملی بهبود حاصل شود.
مدیر تحقیقات، برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی شرکت آب منطقه‌ای استان با بیان اینکه اعتبارات ما در سال مالی گذشته برای اولین‌بار به بیش از یک همت رسیده است می‌گوید: این در حالی‌است که برخی استان‌ها تا بیش از ۵ همت اعتبار داشتند. اعتبارات بخش آب استان در سال ۱۴۰۱ حدود ۷۰۰ میلیارد تومان بود که در سال ۱۴۰۲ تاکنون این رقم به ۱۱۳۴ میلیارد تومان رسیده است.
میرقاسمی درباره وضعیت پروژه‌های مهم آب‌رسانی به مشهد نیز اضافه می‌کند: به طور خاص، پروژه‌هایی مانند آب‌رسانی به مشهد از رودخانه‌های مرزی و سد‌های مختلف که در برنامه‌های اجرایی قرار دارند، نیازمند تأمین منابع مالی بیشتری هستند. به عنوان مثال، هزینه پروژه تأمین آب مشهد از رودخانه‌های شمالی هزارمسجد، حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
در حال حاضر، ۱۰ درصد از اعتبارات ملی به این پروژه‌ها تخصیص یافته، در حالی که ۹۰ درصد آن باید از منابع داخلی تأمین شود. این تقسیم‌بندی باعث ایجاد چالش‌هایی در تأمین منابع مالی شده است، زیرا اعتبارات داخلی استان به قدری محدود است که نمی‌توان پروژه‌هایی با این حجم سرمایه‌گذاری را اجرایی کرد. در این راستا، پیگیری‌های بسیاری انجام شده تا نسبت تخصیص اعتبارات ملی و داخلی تغییر کند و به نفع استان باشد.
او تأکید می‌کند: برای تأمین اعتبارات پروژه تأمین آب از هزارمسجد تلاش داریم که سهم اعتبارات ملی را افزایش دهیم و این نسبت را به ۳۷ درصد اعتبارات داخلی و ۶۳ درصد اعتبارات ملی تبدیل کنیم.
مدیر تحقیقات، برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی شرکت آب منطقه‌ای استان می‌افزاید: یکی دیگر از پروژه‌های مهم، سامانه انتقال آب از سد مخزنی شوریجه برای تأمین آب مشهد است که حدود ۵۰ درصد از اعتبارات سال مالی ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۳ مربوط به این پروژه است. اعتبار مصوب این پروژه ۶۸۰ میلیارد تومان بوده است. برای این پروژه توانستیم از صندوق ذخیره ملی اعتبار کسب کنیم.
میرقاسمی تأکید می‌کند: در نهایت، باتوجه‌به افزایش نیاز‌های آبی استان و پروژه‌های عمرانی متعدد، ضروری است که تخصیص منابع در این بخش به‌طور متوازن و باتوجه‌به شرایط اقلیمی و جمعیتی استان‌ها انجام شود تا امکان اجرای پروژه‌ها و تأمین نیاز‌های آبی مردم به‌درستی فراهم شود.