رویداد ملی جایزه ادبی مشهد با به پایان رسیدن مرحله اول داوری، یک گام برای شناختن برگزیدگانش پیش رفت. حسین لعل بذری، دبیر جایزه ادبی مشهد درباره تعداد آثار رسیده در هر بخش، داوران و روزشمار جایزه ادبی برای اختتامیه سخن گفت. چندتن از داوران جایزه ادبی نیز درباره کیفیت آثار رسیده در زمینه شعر و داستان و روایت، صحبت‌های خود را مطرح کردند.
لیلا کوچک‌زاده | شهرآرانیوز - رویداد ملی
جایزه ادبی مشهد با به پایان رسیدن مرحله اول داوری، یک گام برای شناختن برگزیدگانش پیش رفت. این رویداد فرهنگی که به همت شهرداری مشهد برگزار می‌شود در دو بخش کتاب منتشرشده و تک اثر منتشرنشده داستانی، شعر و روایت (با محوریت مشهد) در تابستان فراخوان داد که به گفته دبیر این رویداد، حدود یک هزار و ۷۰۰ تن از سراسر کشور در آن شرکت کرده‌اند. داوران و هیئت انتخاب جایزه ادبی مشهد نیز، برگزیدگان را در هفته اول آذر انتخاب کرده و آثار به مرحله نیمه‌نهایی رسیده است.
در ادامه حسین لعل بذری، دبیر جایزه ادبی مشهد درباره تعداد آثار رسیده در هر بخش، داوران و روزشمار جایزه ادبی برای اختتامیه سخن گفت. چندتن از داوران جایزه ادبی نیز از جمله ابوذر قاسمیان، قاسم رفیعا، یوسف بینا، محبت محبی و قاسم فتحی درباره کیفیت آثار رسیده در زمینه شعر و داستان و روایت، صحبت‌های خود را مطرح کردند.
در مرحله اول سخت‌گیری نکردیم
حسین لعل بذری با بیان اینکه در مجموع حدود ۲۳۰ کتاب منتشرشده در زمینه شعر و داستان و حدود ۲ هزار و ۲۰۰ اثر در بخش تک اثر منتشرنشده در زمینه شعر و داستان و روایت به جایزه ادبی مشهد ارسال شده است، گفت: در بخش تک اثر داستان منتشر نشده، وحیده ابراهیم‌زاده و کاظم آقایی به بررسی ۵۷۰ اثر پرداختند که ۶۰ داستان به مرحله بعد راه یافت. همچنین ۸۰۰ شعر در قالب آزاد و ۷۰۰ شعر کلاسیک را قاسم رفعت حسینی و مریم دلدار بهاری در بخش تک اثر منتشر نشده شعر، داوری کردند که در نهایت ۱۲۳ شعر به مرحله نیمه نهایی راه یافت.
دبیر جایزه ادبی مشهد تصریح کرد: در این دو بخش، هر اثری که قابلیت تعریف داستان و شعر را داشته، به مرحله بعد راه یافته و در انتخاب آثار و داوری، سخت‌گیری نشده است تا افراد بیشتری نام خود را در بین برگزیدگان که از شاعران و نویسندگان مطرح هم هستند، ببینند و انگیزه بیشتری پیدا کنند.
به گفته لعل بذری، در بخش روایت‌نگاری نیز ۱۵۰ روایت را هیئت داوران متشکل از حبیبه جعفریان، قاسم فتحی و محبت محبی بررسی کرده‌اند که درنهایت، ۲۷ اثر به مرحله نیمه نهایی راه یافته‌اند.
اما در بخش کتاب‌های منتشرشده سال ۱۳۹۸، در حوزه شعر، ۸۰ مجموعه شعر در دوقالب کلاسیک و آزاد از سوی یوسف بینا، نرگس برهمند، محبوبه بزم‌آرا و قاسم رفیعا بررسی شده است که در نهایت ۱۲ کتاب شعر کلاسیک و ۱۳ کتاب شعر آزاد به مرحله بعد راه یافته‌اند. نویسنده «افتاده بودیم در گردنه حیران» درباره بخش رمان و مجموعه داستان هم بیان کرد: در این بخش، ابوذر قاسمیان، کیوان صادقی، مجتبی شول افشارزاده، فاطمه خلخالی استاد و نصیبه فضل‌اللهی داوری ۸۰ رمان و ۷۰ مجموعه داستان را به عهده گرفته‌اند که در نهایت ۲۴ رمان و ۲۵ مجموعه داستان به مرحله نیمه نهایی رسیدند.
لعل بذری در ادامه تنوع جغرافیایی حضور شرکت‌کنندگان را مناسب دانست و گفت: در این رویداد فرهنگی شاهد حضور ناشران مطرحی همچون ثالث، چشمه، نیماژ، مرکز، نیستان، نگاه، روزنه، و ... در کنار ناشرانی کم نام و نشان‌تر همچون حکمت کلمه (تبریز)، حکیم نظامی، آوند دانش، رسپینا، مهر دل، فصل پنجم و ... نیز بوده‌ایم. او همچنین بیان کرد که اواخر دی، نامزد‌های نهایی انتخاب می‌شوند و در بهمن با توجه به شرایط کشور، قطعا اختتامیه به صورت حضوری یا مجازی برگزار خواهد شد.
مجموعه داستان‌ها قوی‌تر از رمان‌ها
ابوذر قاسمیان داور بخش داستان با بیان اینکه کیفیت کار‌ها در مجموعه داستان‌ها در مقایسه با رمان‌ها بالاتر بود، گفت: رقابت تنگاتنگی در داوری مجموعه داستان‌ها وجود داشت که این رقابت در انتخاب رمان‌های برتر، ساده‌تر انجام شد.
به گفته نویسنده مجموعه داستان «لب‌خوانی» (اثر تحسین‌شده جایزه ادبی مهرگان/ ۱۳۹۵)، معمولا ۷۰ درصد آثار ارسالی به جشنواره‌ها آثار درخور توجهی نیستند. چند اثر خوب وجود دارد و آثاری هم لب مرز هستند: در جایزه ادبی مشهد هم می‌توان گفت، چند مجموعه داستان تمام اصول را رعایت کرده بودند و جهان تازه داستان را با نوآوری و خلاقیت، همراه کرده بودند.
به گفته این نویسنده، رعایت عناصر و اصول داستانی در کنار زبان قوی داستان، مهم‌ترین معیار‌های داوری بوده‌اند. همچنین موضوع داستان‌ها و رمان‌ها بسیار متنوع بوده است و بومی‌گرایی، زندگی آپارتمانی، فانتزی و سوررئال در بین آثار نویسندگان دیده می‌شده است.
قاسمیان به این هم اشاره کرد که کتاب‌های ارسالی از ناشران متفاوت و متنوعی بوده و چندین اثر با ناشران گمنام به مرحله بعد راه یافته‌اند که این نشان از سطح مناسب این آثار داشته است.
شعر‌های نو و خلاقانه
«شعر‌های نو و خلاقانه در بین آثار ارسالی سهم به‌سزایی داشتند و انتخاب از بین آن‌ها دشوار بود» قاسم رفیعا شاعر و طنزپرداز سرشناس کشور و یکی از داوران بخش شعر جایزه ادبی، با بیان این دیدگاه گفت: شاعران جوان امروز، مدتی است سرودن قالب کلاسیک را تجربه می‌کنند و در این قالب خلاقیت به خرج می‌دهند. طوری که در جایزه ادبی هم انبوهی از کار‌های خوب را خلق کرده بودند. آثاری که تلاشی برای گشودن دنیای تازه شعر است و این موضوع در جشنواره‌ای ملی، امیدبخش است. گرچه انتخاب از بین این شعر‌ها به‌جز داوری شعر‌های متوسط به پایین کاری دشوار بود.
یوسف بینا دیگر داور جایزه ادبی مشهد هم در این باره گفت: نقطه قوت جایزه ادبی در بخش شعر، تعداد شعر‌های سطح بالا از شاعران سرشناس بود. البته این موضوع شاید این تصور را به وجود می‌آورد که داوری آثار راحت‌تر انجام شد، اما قرار بر این بود که ما بدون در نظر گرفتن نام شاعران نظر بدهیم و با همان روشی که به سراغ شاعران بزرگ می‌رویم، به شاعران گمنام هم توجه کنیم. این مدرس دانشگاه همچنین به تنوع نگاه شاعران در آثار ارسالی اشاره کرد و گفت: یکی از ویژگی‌های مثبت جایزه ادبی مشهد، آزادبودن موضوع‌ها بود که تنوع نگاه‌ها را موجب شده بود و شاعران در قالب‌های گوناگون شعری از کلاسیک تا پست مدرن، شعر‌هایی با موضوع اجتماعی، سیاسی، فانتزی، رمانتیک و ... ارسال کرده بودند.
روایت‌نویسی جسارت می‌خواهد
به گفته محبت محبی داور بخش روایت‌نگاری بخشی از آثار دریافتی خیلی زود کنار گذاشته شدند، چون با تعریف مستندنگاری و روایت مستند همخوانی نداشتند: البته تعریف واضحی درباره روایت‌نگاری وجود ندارد و نمی‌توان آن را در یک جمله گنجاند، اما در چند سال اخیر با گسترش روایت‌های غیر داستانی یا روایت‌های مستند در کشور این رویکرد بین نویسندگان به وجود آمده است. چنانکه در بین آثار ارسالی به جایزه ادبی، روایت‌هایی مطابق با تعریف روایت مستند وجود داشته است.
او گفت: نام آنچه در آثار دیدیم را می‌توان مستند مکان‌نگاری درباره مشهد دانست. همچنین زاویه دید و اصولا دیدگاه راوی برای داوران بسیار اهمیت یافته و ما با همین دو نکته توانسته‌ایم بین روایت‌هایی که صرفا تعریف خاطره بدون داشتن دیدگاه است، تمایز قائل شویم.
محبی با بیان اینکه نویسندگان به پراکندگی جغرافیایی خوبی در مشهد پرداخته بودند، گفت: از بافت سنتی اطراف حرم تا تغییر ساختاری شهر با مترو و مکان‌هایی که برای مسافران و مجاوران جذاب بود، در روایت‌ها دیده می‌شد که البته روایت فضا‌هایی مانند دانشگاه فردوسی مشهد با بیش از ۷۰ سال قدمت که تأثیر بسیاری بر فرهنگ شهر مشهد داشته، مغفول باقی مانده بود و در روایتی وجود نداشت.
قاسم فتحی دیگر داور بخش روایت‌نگاری نیز به این موضوع اشاره کرد که دیدگاه افراد و اظهار نظر روایتش را خواندنی می‌کند. او گفت: روایت خوب، جست‌وجو و کندوکاو و تلقی شخصی آدم‌ها درباره موضوع‌های مختلف و بروز آن است. البته این‌گونه نوشتن برای خیلی‌ها جسارت می‌خواهد. چون معمولا در روایت‌ها قوم و خویش‌ها و برادر و خواهر افراد حضور دارند و خیلی‌ها یا نمی‌نویسند یا بسیار محتاطانه می‌نویسند، چون ممکن است برایشان دردسرساز شود. در حالی که مخاطبان به دنبال بی‌پروایی هستند. به گفته این روزنامه‌نگار تا زمانی که این ساختارشکنی اتفاق نیفتد، روایت‌نگاری ایران جریان‌ساز نخواهد شد.