شهرآرانیوز - در دورانی که ویروس کرونا همه گیر شده و افراد بسیاری به این بیماری مبتلا می‌شوند. باید بیشتر درمورد عادت‌های غذایی بیماران دانست تا بتوان با استفاده از رژیم غذایی مناسب به بهبود آن‌ها کمک کرد. ما در این گزارش نظریه متخصصان و سازمان بهداشت جهانی را درباره باید‌ها ونباید‌های غذایی بیماران کرونایی آورده ایم.
متخصصان تغذیه و رژیم درمانی، به بررسی نیاز‌های تغذیه‌ای بیماران کرونایی پرداخته اند. طبق داده‌های این متخصصان، فرد مبتلا به کرونا دچار بی اشتهایی و از دست دادن توانایی تشخیص بو و مزه سبب می‌شود و همین موضوع باعث می‌شود، بیمار غذای کمتری مصرف کند؛ بنابراین فرد بیمار باید انرژی بیشتری دریافت کند که به همین دلیل به منابع پروتئینی بیشتری نیاز دارد.
از همین رو پزشکان معتقدند که بیماران کرونایی برای تامین انرژی خود باید تعداد وعده‌های غذایی خود را افزایش دهند و به عبارت دیگر انرژی مورد نیاز بدن خود را با کاهش حجم و میزان هر غذا، اما به تناوب تامین کنند.
زینب همت دار، کارشناس ارشد تغذیه، بیمارستان فوق تخصصی حضرت ولیعصر (عج) معتقد است که با پیروی از رژیم غذایی سالم میتوان سیستم ایمنی بدن را تقویت کرد.
طبق گفته او برنامه غذایی روزانه بایستی متنوع باشد و از همه گروه‌های غذایی شامل نان و غلات، لبنیات، گوشت ها، میوه و سبزیجات در حد متعادل استفاده شود تا نیاز بدن به کربوهیدرات، پروتئین، چربی، ویتامین و املاح تامین گردد.
توصیه بعدی همت دار برای تقویت سیستم ایمنی بدن ومقابله با بیماری کرونا، مصرف روزانه حداقل سه واحد ازگروه سبزی‌ها ودو واحد ازگروه میوه‌ها است.
او در این باره گفته است: «موادغذایی مانند هویج، کدو حلوایی، سبزی‌های سبزتیره (اسفناج، برگ چغندر وبرگ‌های تیره وبرگ کاهو) ازمنابع خوب ویتامین آ هستند که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند. همچنین منابع غذایی حاوی ویتامین سی مانند پرتقال، لیموشیرین، انواع کلم، شغلم، فلفل دلمه، جعفری، پیازچه وگوجه فرنگی نیز جهت تقویت سیستم ایمنی بدن توصیه می‌شود.»
همت دار علاوه بر توصیه به نوشیدن مایعات مصرف غذا‌های سرخ شده و حاوی نمک زیاد، غذای کنسرو شده، نوشابه‌ها، آبمیوه‌های صنعتی، چای غلیظ و ... را منع کرده است.
مطابق آخرین مقالات منتشر شده جهت بیماران کووید-۱۹ بهترین رژیم غذایی، رژیم غذایی نرم، پرپروتئین و پرکالری است. در صورت استفاده از رژیم‌های مایعات صاف و کامل پیشنهاد می‌شود پس از حداکثر ۲ روز رژیم غذایی بیمار به رژیم نرم تغییر یابد و قوام غذای دریافتی بر حسب تحمل بیمار به تدریج سفت‌تر شود.
صبحانه
نکات مهم قبل از تدوین برنامه غذایی صبحانه
- ترجیحاً از مواد غذایی بسته بندی شده مثل نان صنعتی و قند و شکر بسته بندی شده استفاده گردد.
- ترجیحاً بهتر است کشمش و یا عسل جایگزین قند و شکر شود.
- ترجیحاً سایر اقالم غذایی مانند پنیر، مربا، عسل، حلوا شکری و... نیز به صورت بسته بندی تک نفره باشند.
- استفاده از پنیر‌های پرچرب و یا با عنوان خامه‌ای به دلیل وجود اسید چرب اشباع بالا توصیه نمی‌شود.
- تهیه نان‌های بسته بندی سبوس دار در اولویت باشد.
- تخم مرغ آب پز خوب پخته شده باشد.
- لبنیات پروبیوتیک و کم چرب تهیه شود.
- استفاده از غذا‌های گرم حداقل دو الی سه بار در هفته در وعده صبحانه توصیه می‌شود.
- وجود حداقل یک نوع منبع پروتئینی در وعده صبحانه الزم است.
مایعات صاف
جهت بیمارانی که رژیم مایعات یا رژیم مایعات صاف دارند سه وعده غذایی اصلی و سه میان وعده از مواد غذایی یا غذا‌های مجاز.
مانند آبگوشت صاف شده، فرنی، شیر، آبمیوه طبیعی، آب هویج، ماست رقیق شده، ژله، سوپ صاف شده، چای و عسل و...
جهت بیمارانی که نیاز به دریافت کالری و پروتئین بالاتری دارند روزانه ۹۰۰ میلی لیتر) در ۳ نوبت هر بار ۳۰۰ میلی لیتر (محلول خوراکی حمایت تغذیه‌ای (ONS) مانند فرمول‌های تجاری کامل (Formula Complete) در میان وعده یا بعد از وعده اصلی غذا به بیمار داده شود.
مایعات کامل
جهت این بیماران غذا‌ها یا مواد غذایی مانند شیر، چای و عسل، فرنی، عدسی، انواع سوپ ها، شله زرد، ژله، شیر برنج رقیق و... مناسب است.
جهت بیمارانی که نیاز به دریافت کالری و پروتئین بالاتری دارند بنا به تشخیص مشاور تغذیه یکی از روش‌های زیر به کار گرفته شود:
-روزانه ۹۰۰ – ۶۰۰ میلی لیتر (در ۲ تا ۳ نوبت هر بار ۳۰۰ میلی لیتر) محلول خوراکی حمایت تغذیه‌ای (ONS) مانند فرمول‌های تجاری کامل (Formula Complete) در میان وعده یا بعد از وعده اصلی غذا به تشخیص کارشناس مشاور تغذیه به بیمار داده شود.
-روزانه ۳۰۰ سی سی شیر بادام در میان وعده یا بعد از وعده اصلی غذا به تشخیص کارشناس مشاور تغذیه به بیمار داده شود.
-روش تهیه ۳۰۰ سی سی محلول شیر بادام:
هفت عدد بادام درختی پوست گرفته شده همراه با یک قاشق غذاخوری عسل و با افزایش آب تا ۳۰۰ سی سی در مخلوط‌کن میکس گردد.
-روزانه ۶۰۰ میلی لیتر محلول Nog Egg در میان وعده یا بعد از وعده اصلی غذا به بیمار داده شود.
-روش تهیه ۳۰۰ سی سی محلول Nog Egg:
یک زرده و دو عدد سفیده تخم مرغ آب پز + شیر کامل (جهت بیماران تنفسی (۱ لیتر+ مغز) از انواع مغز‌ها میتوان استفاده کرد (آسیاب شده ۲ قاشق غذا خوری+ عسل ۱ قاشق غذا خوری+ عصاره مالت ۱ قاشق غذاخوری
-جهت سایر بیماران (غیر تنفسی) از شیر کم چرب یا نیم چرب به جای شیر کامل استفاده شود.
غذای نرم
جهت بیماران غذا‌ها یا مواد غذایی مانند شیربرنج، حلیم، پوره سیب زمینی، تخم مرغ آبپز، مسقطی، فرنی، پوره سبزیجات، پنیر، شله‌زرد، ژله، شیر، چای و عسل، عدسی، انواع سوپ‌ها و...
غذای جامد
جهت این بیماران کلیه غذا‌ها یا مواد غذایی مجاز قابل استفاده در وعده صبحانه مانند نان معمولی یا سبوس دار، پنیر، شیربرنج، حلیم، سیب زمینی و تخم مرغ آبپز، حلوا شکری، فرنی، سبزیجات، شله زرد، ژله، شیر، چای و عسل، عدسی، انواع سوپ‌ها و...
غذا‌های پیشنهادی در نهار و شام بر اساس قوام غذا:
مایعات صاف
سوپ صاف شده یا آب گوشت بدون چربی + آب میوه‌های طبیعی + ژله (اسیدی و ترش نباشد)
مایعات کامل
سوپ پر پروتئین + ماست پروبیوتیک
سوپ سبزیجات و مرغ + روغن زیتون + ماست پروبیوتیک / دوغ
نرم
کته نرم، پوره مرغ یا بوقلمون یا گوشت، سیب زمینی آب پز یا پوره سیب زمینی، آب گوشت یا آب مرغ کم چربی، هویج پخته یا کدو حلوایی پخته، ماست پروبیوتیک، سوپ پر پروتئین، پوره سبزیجات، پوره مرغ یا گوشت، حلیم، نان تست دورگیری شده، خوراک لوبیا چیتی با گوشت یا مرغ چرخ شده، خوراک عدسی با گوشت یا مرغ چرخ شده و...
جامد
در این نوع از رژیم غذایی از انواع مختلف مواد غذایی و غذا‌ها با رعایت نکاتی که به شرح ذیل به آن پرداخته شده است میتوان استفاده کرد:
برای بیماران اورمیک، سوپ به عنوان پیش غذا سرو نمی‌شود (به دلیل محتوای پتاسیم بالا)
-حذف دورچین‌های خام و جایگزینی دورچین‌های پخته کنار غذا‌ها شامل: لبو، کدو حلوایی، هویج، بروکلی، گل کلم، فلفل دلمه ای، گوجه فرنگی، اسفناج، شلغم
-استفاده از نارنج، لیمو، زیتون و گوجه فرنگی کنار غذا (با نظارت و آموزش نحوه شستشو) گوجه فرنگی بهتر است به صورت پخته یا کبابی همراه غذا سرو گردد چرا که فرآیند طبخ باعث افزایش زیست دسترسی به لیکوپن می‌گردد.
- حذف کوبیده گوشت و شنیسل و غذا‌هایی که ممکن است مرکز آن‌ها خوب پخته نشود. (جوجه کباب در صورت تکه‌های ریز و پخت کامل بلامانع است).
- هفته‌ای ۲ تا ۳ بار ماهی در برنامه غذایی به خصوص برای بیماران
-تهیه سوپ‌های مقوی مانند سوپ کدو حلوایی، سوپ شیر و جو، خوراک لوبیا با قارچ، سوپ شیر و قارچ و... کنار وعده‌های غذایی
-اضافه کردن سبوس‌های بسته بندی به سوپ، آش، کوکو و کتلت
-تهیه غذا‌های نرم یا پوره برای بیماران بی اشتها یا ناتوان
- گنجاندن غذا‌هایی مثل پوره سیب زمینی پخته شده با پیاز و زردچوبه و یا به صورت کوکو سیب زمینی در برنامه غذایی
- حذف غذا‌های سرد مانند الویه و ناگت از منوی غذایی پرسنل
- لازم است کلیه کباب‌ها اعم از جوجه یا کوبیده گوشت یا چنجه بعد از کباب شدن حداقل به مدت ده دقیقه بخار پز شوند تا از پخت کامل آن مطمئن گردند یا اینکه حداقل نیم ساعت در فر گذاشته شوند به طوری که دمای داخلی غذا حداقل ۷۰ درجه سانتی گراد باشد.
- سبزیجات پخته در انواع خورشت‌ها و دورچین‌ها مانند خورشت لوبیا سبز، خورشت کدو، خورشت به، خورشت بامیه، خورشت آلو اسفناج و خورشت کرفس که به صورت پخته و بدون سرخ کردن توصیه می‌شود.
- استفاده از روغن زیتون در وعده‌های غذایی روزانه در صورت امکان توصیه می‌شود.
- حذف روش سرخ کردن و استفاده از روش‌های بخارپز، آب پز و یا تفت دادن (ترجیحاً غذا‌ها به صورت بخارپز، آب پز یا کبابی باشند).
- خودداری جدی از سرو غذا‌های نیم پز
- استفاده از جوانه گیاهان (جوانه ماش، گندم و...) در دورچین‌های غذایی
- استفاده از نعنا و ریحان در دورچین‌های غذایی
- عدم استفاده از ادویه‌های محرک مانند فلفل و ادویه کاری
با توجه به کاهش اشتهای این بیماران و از طرفی افزایش نیاز‌های تغذیه‌ای در این بیماران توزیع میان وعده الزامی است.
میان وعده برای بیمار و پرسنل میتواند شامل چای و عسل، عدسی، ژله میوه‌ای (ترش نباشد)، شیر برنج، پوره سیب‌زمینی، تخم مرغ آب پز و گوجه فرنگی، انواع میوه مانند سیب، پرتقال، لیمو شیرین، شیر کم چرب ترجیحاً پروبیوتیک و خرما، شیر کم چرب ترجیحاً پروبیوتیک و موز، پوره سیب، پوره خرما و عسل، پوره سیب و موز، شیر کم چرب ترجیحاً پروبیوتیک، شله زرد (شیرین شده با عسل)، سمنو، فرنی و انواع سوپ، آب میوه‌های طبیعی (پرتقال یا هویج)، پودر‌های تجاری فرمول‌های کامل آماده و... باشد.
نکات مهم در تنظیم برنامه غذایی بیماران
- قهوه تازه و طبیعی فاقد هر گونه افزودنی به علت خاصیت وازدیالتوری برونش‌ها میتواند در کاهش دیسترس تنفسی موثر باشد (قبل از استفاده برای بیمار در مورد سابقه مصرف قهوه و آلرژی سوال کنید).
- مصرف شکر و قند ساده در این بیماران باعث افزایش دیسترس تنفسی و سرکوب عملکرد سیستم ایمنی می‌شود.
- مویز (کشمش قرمز) به خاطر داشتن مقادیر بالای دی هموگاما لینولنیک میتواند عملکرد ضد التهابی ریوی و کاهنده دیسترس باشد و جایگزین مناسبی برای قند می‌باشد.
- مصرف ترکیبات گریپ فروت یا سیر در بیماران کرونا ویروس که تحت درمان با دارو‌های آنتی ویرال هستند، ممنوع است و اثر درمان را کاهش می‌دهد.
- مصرف آجیل سویا بدون نمک به صورت پودر شده در کنار مغز‌ها به علت داشتن پروتئین باال و آنتی اکسیدان در بهبود وضعیت بیماران میتواند موثر باشد.
*نسخه دوم منوی غذایی برای بیماران مبتلا به کرونا با تلاش و مشارکت کارشناسان تغذیه بالینی سراسر کشور و زیر نظر اداره تغذیه بالینی معاونت درمان وزارت بهداشت با تمرکز کاربردی و اجرایی شدن نسخه اول این دستورالعمل در اردیبهشت ۱۳۹۹ بازنگری و تدوین شده است.
منبع: IRIB