رونمایی از مجموعه شعر چشم‌های درشت سفید نوشته فارد قربانی در مشهد
مجموعه شعر «چشم‌های درشت سفید» سروده فارد قربانی، عصر امروز، ۱۲ بهمن ۱۴۰۳، با حضور جمعی از شاعران، نویسندگان و علاقه‌مندان به شعر، در سالن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مشهد رونمایی شد. این رویداد فرهنگی، فرصتی را برای مخاطبان فراهم کرد تا با دنیای شعری فارد قربانی بیشتر آشنا شوند.
به گزارش شهرآرانیوز؛ در این مراسم که با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شد، شعر‌های فارد قربانی به‌ویژه ویژگی‌های خاص این مجموعه که ترکیبی از تصاویر ذهنی و مفاهیم فلسفی است، مورد بررسی قرار گرفت. شاعران و منتقدان حاضر در مراسم، به تحلیل آثار فارد قربانی پرداختند و از ابعاد مختلف شعری او سخن گفتند. از جمله مهمانان این مراسم می‌توان به محمدباقر کلاهی‌اهری، محمد توکلی‌کوشا، ایلیا طاهری، جلال کیانی، احمدرضا وطن‌خواه، حیدرکاسبی اشاره کرد که با سخنان خود به غنای این برنامه افزودند.
مجموعه شعر «چشم‌های درشت سفیدم که به‌تازگی منتشر شده است، فضایی متفاوت از شعر معاصر را به نمایش می‌گذارد و با برخورداری از تصاویر نو و زبان خاص، توانسته توجه بسیاری از مخاطبان را جلب کند. این کتاب به‌ویژه برای کسانی که به دنبال شعر‌هایی با لایه‌های عمیق فلسفی و ذهنی هستند، انتخابی جذاب به‌شمار می‌آید.
در حاشیه این مراسم، فارد قربانی نیز درباره انگیزه‌های خود از نوشتن این مجموعه و روند خلق اشعارش صحبت کرد و تجربیات خود را با حاضران در میان گذاشت.
ایده‌هایی که شعر کلاسیک را وارد کتاب کرد
فارد قربانی، شاعر کتاب چشم‌های درشت سفید در ابتدای این نشست با اشاره به فرایند چاپ این مجموعه بیان کرد: اتفاقی که افتاد این بود که به علت برخی ایده‌هایی که در ذهن داشتیم، تصمیم گرفتیم شعر کلاسیک هم در این کتاب چاپ کنیم.
حذفیات گسترده در مسیر انتشار
وی درباره چالش‌های انتشار این مجموعه افزود: برای انتشار کتاب، حذفیات زیادی نداشتیم، اما درنهایت تلاش کردم تمام فضای کتاب را برای چاپ شعرها حفظ کنم. همچنین یکی از شعر‌های پشت کتاب که داخل مجموعه قرار ندارد، بسیار برایم اهمیت داشت که این به صورت کامل چاپ شود.
هم‌زیستی بخش‌های مختلف شعر در یک مجموعه
شاعر کتاب چشم‌های درشت سفید در ادامه تاکید کرد: این کتاب بازتابی از روز‌های اخیر من در شعر است و بخش‌های مختلف آن مکمل یکدیگر هستند. در نهایت، سعی شد فضای کتاب به‌گونه‌ای باشد که اشعار بتوانند بیشترین حضور را در آن داشته باشند.
بررسی شعر سپید از منظر نقد حرفه‌ای
در ادامه احمدرضا وطن‌خواه، پژوهشگر حوزه فلسفه با اشاره به تفاوت میان شعر سپید و شعر آزاد، تصریح کرد: برخی از منتقدان معتقدند که شعر سپید جزئی از شعر آزاد است، اما از منظر تحلیل حرفه‌ای، بررسی این نوع شعر باید فراتر از مرزبندی‌های کلیشه‌ای باشد. نقد شعر نباید صرفاً بر مبنای ساختار آن باشد، بلکه باید به لایه‌های درونی، جهان‌بینی شاعر و مفاهیم مستتر در متن پرداخته شود.
وی با تاکید بر ضرورت نگاه عمیق‌تر به نقد شعر افزود: پیش از تحلیل هر اثری، باید تعریفی دقیق، آکادمیک و حرفه‌ای از نقد ارائه دهیم. نقد، تنها بیان سلیقه‌ای نیست که بگوییم از این شعر خوشمان آمد یا نیامد، بلکه نقد واقعی، بررسی دقیق جهان فکری شاعر است. هنرمند با خلق یک اثر، تصویری از ذهنیت و نگرش خود به جهان را ارائه می‌دهد و نقد باید این تصویر را رمزگشایی کند.
هیچ متنی مستقل و منحصر‌به‌فرد نیست
این استاد دانشگاه در ادامه، به تأثیرپذیری شعر از متون گذشته اشاره کرد و گفت: هیچ متن و هیچ شاعری نمی‌تواند به‌صورت جزیره‌ای و مستقل عمل کند. هر متن، مولود متون پیشین خود است و تحت تأثیر آنها شکل می‌گیرد. حتی نوآورترین شعرها نیز، چه از نظر ساختار و چه از نظر محتوا، وام‌دار آثاری هستند که پیش از آنها خلق شده‌اند.
وطن‌خواه در این باره توضیح داد: درک یک اثر هنری تنها از طریق خود متن امکان‌پذیر نیست. دانش و اطلاعاتی که از بیرون به متن اضافه می‌شود، می‌تواند به درک بهتر آن کمک کند. بنابراین، نقد حرفه‌ای باید علاوه بر بررسی درون‌متنی، به عناصر برون‌متنی نیز توجه داشته باشد.
معناگرایی و بحران در شعر سپید
یکی از نکاتی که وطن‌خواه بر آن تأکید داشت، بحران‌های لفظی و معنایی در شعر سپید بود. وی در این باره خاطرنشان کرد: شعر سپید، در بسیاری از موارد، با مفاهیمی از بحران همراه است. این بحران‌ها می‌توانند در سطح زبان و ساختار شعر نمایان شوند و همچنین در لایه‌های درونی‌تر، به معنا و محتوا سرایت کنند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در چنین اشعاری، مخاطب با فضایی از آشفتگی و التهاب مواجه می‌شود. هر چیزی در این شعرها متلاطم و متغیر است و هیچ قطعیتی در معنا وجود ندارد. به همین دلیل، خواننده باید بار‌ها متن را مرور کند تا به درک کامل‌تری از آن برسد.
وطن‌خواه، این ویژگی را یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های شعر سپید دانست و افزود: شاعر در تلاش است تا از وضعیت موجود فراتر رود و به نوعی تعالی در معنا دست یابد. او در جست‌وجوی مدینه فاضله خود، مرز‌های عادی زبان و تفکر را در هم می‌شکند و با ایجاد فضا‌های مبهم و چندلایه، خواننده را به تأمل وامی‌دارد.
بازتاب تضاد‌های اجتماعی در شعر
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود، به بازتاب بحران‌های اجتماعی در شعر سپید اشاره کرد و گفت: در بسیاری از این اشعار، ما با تصاویری از درد، رنج، تنهایی و حتی خودکشی مواجه می‌شویم. این نوع شعرها، نه‌تنها بازتابی از دغدغه‌های فردی شاعر، بلکه آینه‌ای از تضاد‌های اجتماعی و وضعیت نابه‌سامان جامعه هستند.
این استاد دانشگاه با ذکر نمونه‌هایی از شعر‌های مجموعه چشم‌های درشت سفید ادامه داد: در این مجموعه، شاعر بار‌ها به احساسات انسانی همچون ترس، یأس، ناامیدی و تنهایی پرداخته است. این احساسات، نه‌تنها از درگیری‌های شخصی نشأت می‌گیرند، بلکه نتیجه تضاد‌های شاعر با جامعه‌ای هستند که در آن زیست می‌کند.
وطن‌خواه تاکید کرد: افرادی که در این شعرها به تصویر کشیده شده‌اند، اغلب با ساختار‌های اجتماعی درگیرند و نوعی بیگانگی با محیط اطراف خود احساس می‌کنند. این بیگانگی گاه به سرخوردگی، افسردگی و حتی خودکشی منجر می‌شود. درواقع، شعر در اینجا به ابزاری برای بیان نارضایتی‌های اجتماعی و اعتراض‌های پنهان تبدیل می‌شود.
وی تصریح کرد: شعر سپید، تنها یک فرم شعری نیست، بلکه بستری برای بیان پیچیدگی‌های فکری و احساسی انسان معاصر است. این نوع شعر، برخلاف قالب‌های کلاسیک، مرز‌های زبان را می‌شکند و فضایی تازه برای تأمل و کشف معانی جدید ایجاد می‌کند.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: در مجموعه چشم‌های درشت سفید، فارد قربانی تلاش کرده است تا با زبانی صریح و در عین حال چندلایه، احساسات و دغدغه‌های خود را بیان کند. این مجموعه، نمونه‌ای از شعر‌هایی است که به جایگاه واقعی شعر سپید در ادبیات امروز اشاره دارد و می‌تواند الهام‌بخش جریان‌های تازه‌ای در این حوزه باشد.
استقلال شاعر و پرهیز از تقلید
حیدر کاسبی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این مجموعه را استقلال زبانی و فکری شاعر دانست و گفت: شعر‌های قربانی او را یاد هیچ شاعر دیگری نینداختند. معمولاً بسیاری از شاعران در سایه پیشینیان قرار می‌گیرند، اما قربانی این مسیر را نرفته و هویت شعری مستقلی دارد.
وی خاطرنشان کرد: شاعر در برخی بخش‌های کتاب رویکردی معناگرا اتخاذ کرده و از پیچیدگی‌های زبانی دور شده است. در بخش‌هایی دیگر، اما به تکنیک‌های خاص و فرم‌های نوآورانه روی آورده است. این ویژگی نشان می‌دهد که قربانی تنها به فرم‌گرایی متکی نیست، بلکه در جا‌هایی که لازم بداند، محتوا را بر فرم اولویت می‌دهد.
ادبیات و بحران‌های اجتماعی
این شاعر در بخشی از سخنانش به نقش شعر در مواجهه با مسائل اجتماعی اشاره کرد و گفت: ادبیات نمی‌تواند نسبت به واقعیت‌های پیرامون خود بی‌تفاوت باشد. در برخی موقعیت‌ها، تکنیک و بازی‌های زبانی نمی‌توانند جایگزین بیان مستقیم و تأثیرگذار شوند.
کاسبی با اشاره به فضای حاکم بر شعر‌های این مجموعه اشاره کرد: این مجموعه سرشار از ترس، مرگ، جنگ و اضطراب است. شاعر در برخی شعرهایش با بی‌پرده‌گویی، این مضامین را به تصویر کشیده است. در چنین لحظاتی، شعر نمی‌تواند تنها به فرم متکی باشد، بلکه باید جوهره‌ی خود را حفظ کند و به واقعیت نزدیک شود.
مقایسه با شاعران گذشته
وی در بخش دیگری از سخنانش، به اهمیت شناخت تاریخ شعر فارسی برای خلق آثار نو اشاره کرد. کاسبی مثال‌هایی از شاعرانی، چون یدالله رؤیایی و جلال کیانی آورد و تأکید کرد که این شاعران قبل از ورود به سبک‌های خاص خود، تجربه‌هایی در قالب‌های کلاسیک داشته‌اند.
این شاعر این موضوع را به تجربه‌ی فارد قربانی نیز مرتبط دانست و افزود: شاعر در این مجموعه، شعر‌های کلاسیک خود را به‌گونه‌ای وارونه ارائه کرده است. این حرکت، به نوعی بیانگر یک پیام غیرمستقیم است؛ اینکه او از سنت عبور کرده و به زبان تازه‌ای رسیده است.
کاسبی تاکید کرد: تعادل میان فرم و محتوا، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر فارد قربانی است. قربانی در این مجموعه، گاهی تکنیک را کنار می‌گذارد و به معنا می‌پردازد و گاهی فرم را بر معنا ترجیح می‌دهد. این نوسان، به شعر‌های او هویتی چندوجهی داده است.
وی در پایان گفت: این مجموعه تجربه‌ای خواندنی است که نشان می‌دهد شاعر مسیر خود را یافته و توانسته است صدای مستقلی در شعر معاصر فارسی خلق کند.
جایگاه چشم در ادبیات و روانشناسی
سپس جلال کیانی با اشاره به اهمیت چشم در ادبیات و روانشناسی بیان کرد: چشم، یکی از شگفت‌انگیزترین اعضای بدن است که نقش مهمی در درک و احساسات انسان دارد. این عضو علاوه بر دیدن رنگ‌ها، بازتاب‌دهنده احساسات و شخصیت افراد است. در روانشناسی، حالات مختلف چشم می‌توانند بیانگر هیجانات درونی باشند. به‌عنوان مثال، چشم‌های درشت اغلب با احساس ترس، تعجب یا هیجان همراه‌اند، در حالی که چشم‌های کوچک‌تر نشان‌دهنده تمرکز و منطق‌گرایی هستند.
تحلیل واژه «چشم» در عنوان کتاب
وی با اشاره به انتخاب عنوان چشم‌های درشت سفید تصریح کرد: واژه چشم تاکنون بار‌ها در ادبیات فارسی به کار رفته و همواره جلوه‌ای خاص داشته است. اما در این کتاب، علاوه بر نقش سنتی خود، به‌عنوان یک عنصر کلیدی در شکل‌دهی به ساختار کلی اثر ظاهر شده است.
این شاعر همچنین به تقابل دو واژه «درشت» و «سفید» خاطرنشان کرد: در اوستا، سفیدی در برابر سیاهی قرار دارد. اما وقتی از چشم‌های سفید صحبت می‌کنیم، می‌توان آن را به نابینایی، وقاحت یا بی‌تفاوتی تعبیر کرد. این تعابیر در شعر فارسی نیز سابقه دارند، مانند داستان یعقوب نبی که چشمانش از اندوه سفید شد.
نقش تکرار واژه چشم در ساختار کتاب
کیانی با اشاره به اینکه واژه «چشم» نزدیک به ۶۰ بار در این مجموعه تکرار شده است، توضیح داد: این تکرار عامدانه، نوعی ترمینولوژی خاص در کتاب ایجاد کرده است. شاعر با این تکرار، مفاهیمی، چون نگاه، دیدن، نظاره‌گری، و حتی نابینایی را تداعی می‌کند.
وی افزود: شاعر به‌خوبی توانسته از ترکیب این واژه‌ها برای القای حس‌های مختلف استفاده کند. مثلاً در نخستین شعر مجموعه، تصاویری از سر بریده و ترس به چشم می‌خورد که در ادامه به تشنگی و روزه مرتبط می‌شوند. این ارتباط معنایی میان تصاویر، ساختاری منسجم در مجموعه ایجاد کرده است.
تکنیک‌های شاعرانه در اثر قربانی
این شاعر در بخش دیگری از سخنانش به تکنیک‌های به‌کاررفته در این مجموعه اشاره کرد و گفت: شاعر در برخی بخش‌ها از ترکیب‌های تصویری خاصی بهره گرفته است، مانند کوزه‌ای دهان دریده که در یک خط شعر آمده و با سطر بعدی ارتباطی مفهومی برقرار می‌کند.
چرخش معانی در مجموعه شعر
کیانی تاکید کرد: این کتاب از نظر زبان‌شناختی و تصویری، حرکتی پویا دارد و در مواجهه با آن، مخاطب ناگزیر است نگاه خود را مدام تغییر دهد. این همان چرخش معنایی است که شاعر در سراسر مجموعه بر آن تأکید دارد.
ساختار شعری و زبان ساده، اما عمیق
محمدتوکلی‌کوشا در ابتدای سخنان خود به ساختار شعری فارد قربانی اشاره کرد: این مجموعه از نظر ساختاری با زبان ساده و در عین حال عمیق نوشته شده است. این سادگی زبانی، به معنای سطحی بودن اشعار نیست؛ بلکه برخلاف ظاهر، اشعار قربانی در دل خود مفاهیم فلسفی پیچیده‌ای را حمل می‌کنند.
وی ادامه داد: فارد قربانی توانسته است با استفاده از زبان ساده و دست‌یافتنی، مفاهیمی همچون مرگ، تاریخ و شکست‌های فردی و اجتماعی را به شکلی عمیق و قابل تأمل بیان کند.
تکنیک‌های شعری، تغییر افعال و چندصدایی
دبیر گروه ادبی گات در ادامه با اشاره به یکی از تکنیک‌های برجسته شعری فارد قربانی تاکید کرد: شاعر در اشعار خود از تکنیک تغییر افعال و چندصدایی استفاده کرده است. این تکنیک‌ها به اشعار یک لایه پیچیده و فلسفی افزوده‌اند و مخاطب را به چالش می‌کشند.
قربانی اضافه می‌کند: استفاده از این تکنیک‌ها باعث می‌شود که اشعار فارد قربانی به نوعی تبدیل به جستجویی برای یافتن حقیقت زندگی و مرگ، و همچنین بازنگری در تاریخ و مفاهیم اجتماعی شوند. این تکنیک‌ها هم به غنای ادبی شعر افزوده و هم باعث شده تا هر خواننده‌ای از دریچه‌ای متفاوت به مفاهیم این اشعار نگاه کند.
تصاویر ذهنی و فلسفی در شعر
وی در این بخش به تصاویری مانند "چروک چشم" و "لوزی طلوع" اشاره کرد و گفت: این تصاویر، نه تنها از زیبایی هنری برخوردارند، بلکه در پس خود معنای عمیقی دارند که مخاطب را به تفکر وامی‌دارند. به گفته او، این تصاویر به‌طور خاص به مفاهیم انتزاعی مانند گذر زمان، تغییرات جسمانی و بی‌ثباتی‌های زندگی اشاره دارند و به‌نوعی تلاقی بین دنیای ذهنی شاعر و دنیای بیرونی را نشان می‌دهند.
مرز بین واقعیت و تصویر در اشعار فارد قربانی
دبیر گروه ادبی گات توضیح داد: در اشعار فارد قربانی، مرز‌های واقعیت و تصویر به‌طور نامحسوس در هم آمیخته‌اند و این امر باعث می‌شود که شعر به شکلی انتزاعی و فلسفی خوانده شود. فارد قربانی در شعرهایش از مفاهیم تاریخی و فرهنگی استفاده کرده و با نشان دادن نهاد‌های اجتماعی و تاریخی، خواننده را به تفکر در مورد گذشته و حال اجتماعی و فرهنگی دعوت می‌کند.
تأثیر تاریخ و فرهنگ در شعر فارد قربانی
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های شعر فارد قربانی، استفاده از تاریخ و فرهنگ به‌عنوان ابزاری برای نقد و کاوش در مفاهیم اجتماعی و فرهنگی است. توکلی‌کوشا در این بخش به نمونه‌هایی از اشعار اشاره کرد: در آنها شاعر به تاریخ و فرهنگ اجتماعی می‌پردازد و آنها را به چالش می‌کشد.
به گفته او، فارد قربانی از تاریخ نه تنها به‌عنوان یک موضوع یادآوری استفاده می‌کند، بلکه با بازخوانی و بازنویسی آن، به‌نوعی نقد و بررسی فرهنگی نیز می‌پردازد.
نمونه‌های برجسته شعر فارد قربانی
در ادامه نشست وی ادامه داد: فارد قربانی به مرگ، خودکشی و پذیرش شکست‌های زندگی پرداخته است. این شعرها به‌نوعی به تجزیه و تحلیل مرگ و نابودی فردی و اجتماعی پرداخته و در عین حال، به نوعی بازتاب‌دهنده واقعیت‌های پیچیده اجتماعی و فرهنگی نیز هستند.
نقدی بر روایت‌های ذهنی و فلسفی
دبیر گروه ادبی گات گفت: یکی از ویژگی‌های برجسته این مجموعه، استفاده از روایت‌های ذهنی و فلسفی است. فارد قربانی با این روایت‌ها توانسته است خواننده را در یک جست‌و‌جو برای یافتن حقیقت و فهم بهتر خود قرار دهد. این شعرها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به‌طور پیوسته خواننده را از دنیای شخصی و ذهنی شاعر به دنیای بیرونی و اجتماعی می‌برند.
محمدباقر کلاهی‌اهری تصریح کرد: شعر در زمانه ما همچنان می‌تواند مرهمی بر درد‌های انسان‌ها باشد. فارد قربانی با این مجموعه شعر خود اثری خلق کرده است که به دلیل برخورداری از عمق و صداقت، می‌تواند بسیاری از دغدغه‌های انسانی را مطرح کند.
وی در نقد این اثر گفت: فارد قربانی توانسته است در این مجموعه، احساسات را به شکل‌های پیچیده و غنی‌ای بیان کند، به‌گونه‌ای که هر شعر به نوعی دعوت به تأمل و بررسی درونی است. او با استفاده از تصاویری ملموس و دقیق، توانسته است نگاه‌های تازه‌ای به مسائل انسانی و اجتماعی ارائه دهد.
اهمیت شعر در عصر حاضر و نقش آن در ایجاد تغییرات اجتماعی
این شاعر در ادامه صحبت‌های خود به نقش شعر در بیداری اجتماعی اشاره کرد و گفت: در شرایط کنونی، شاعران می‌توانند نقش مهمی در حساس کردن جامعه به مسائل مختلف ایفا کنند. شعر، از آن جهت که بر احساسات انسان تأثیر می‌گذارد، می‌تواند نقطه عطفی برای تفکر و تغییر باشد.
در پایان مراسم، محمدباقر کلاهی اهری مجدداً بر اهمیت حمایت از شاعران و نویسندگان تازه‌کار تأکید کرد و گفت: اینکه شاعران جوان بتوانند آثار خود را منتشر کنند و در معرض دید عموم قرار دهند، به ارتقای سطح فرهنگی جامعه کمک شایانی می‌کند. امیدوارم که با حمایت از آثار چنین شاعران، بتوانیم به رشد و توسعه فرهنگی جامعه‌مان کمک کنیم.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
