فاطمه شوشتری| هنوز هم می‌شود افرادی را پیداکرد که از سر نداری آرزوی زیارت حضرت را در سینه نهان کرده‌اند. هنوز هم می‌شود در خیابان‌های پیرامون حرم مطهر زائرانی را دید که شب را در خودرو سرمی‌کنند. حتی می‌شود افرادی را در همین روزهای سرد مشهد پیداکرد که شب را در چادر می‌خوابند تا زیارت صبح نصیبشان شود؛ افرادی که برای دیدن امام مهربانی‌ها کیلومترها مسافت را پشت‌سر گذاشته‌اند و هزینه اسکان را با همین روش‌ها حذف کرده‌اند تا توان دوسه‌روزماندن در جوار امام رضا(ع) را داشته باشند؛ زائران عاشقی که از اقشار کم‌درآمدند و حساب دودوتای جیبشان حتی کفاف گرفتن خانه مسافر را هم نمی‌دهد.
سال‌های زیادی است که برای دل همین زائران و به‌دنبال تأکید مقام معظم رهبری، پی ساخت زائرسراهای ارزان‌قیمت از سوی شهرداری و چند نهاد دولتی گذاشته شده است؛ زائرسراهایی که قراراست با صدور پروانه ساخت و واگذاری رایگان زمین از سوی شهرداری منطقه ثامن پا بگیرد، اما به‌جز چند مورد که تعدادش به اندازه انگشتان یک دست هم نمی‌رسد، بقیه‌شان راهی طولانی تا ساخت و افتتاح دارند. همه این‌ها درحالی است که سال1387 با مطالعات مشاوران از سوی شهرداری قرار بر این بود که 30هزار تخت برای زائرانی از گروه‌های نیازمند آماده شود. درحقیقت برای رسیدن به این تعداد، همان زمان ساخت 5000تخت پیشتاز هم پیش‌بینی شد، اما باگذشت حدود یک دهه، تعداد تخت‌ها به 1320مورد رسیده است!
وعده‌های بی‌سرانجام این ابرپروژه از سال‌ها پیش تاکنون، حالا اعضای دوره ششم شورای اسلامی شهر را به میدان آورده است تا با دغدغه‌ای که برای جهان‌شهر برکت و کرامت دارند، گسترش این زائرسراها را در دستورکار قراردهند؛ موضوع مهمی که برای آگاهی از چندوچون آن و آینده زمین‌های واگذارشده رایگان، با مدیرعامل بنیاد مرکزی زائر امام رضا(ع) گفت‌وگو کردیم و او تأکید کرد که بعد از بازدید چند هفته پیش نایب رئیس شورای اسلامی شهر، در نشستی که به‌زودی با همه اعضای شورای اسلامی شهر برگزار خواهدکرد، نحوه سامان‌دهی زائرسراها تعیین‌تکلیف خواهدشد.
نیاز به 30هزار تخت ارزان
مطالعه‌ای که برای مشخص‌شدن تعداد تخت ارزان برای زائران نیازمند مشهد در سال1382 آغاز شد، 5سال طول کشید. آن‌طور که سیدحسین عابدی، مدیرعامل بنیاد مرکزی زائر امام رضا(ع)عامل بنیاد زائر، می‌گوید، نتیجه مطالعات مشاور، نیاز به تأمین 30هزار تخت ارزان براساس تعداد زائران سالانه مشهد بود.
او به شکل‌گیری دبیرخانه زائرسراهای ارزان‌قیمت در سال1389 در شهرداری منطقه ثامن اشاره و اضافه می‌کند: 3مشاور دیگر هم کمترین نیاز را همین 30هزار تخت اعلام کردند. درنهایت چون ساخت این تعداد تخت توسط سرمایه‌گذار امکان‌پذیر نبود، قرار بر این شد که شهرداری و استانداری مشوق‌هایی به این موضوع اختصاص دهند.
آن‌طور که او می‌گوید، در سال1390 و براساس مصوبه کارگروه استانداری مقرر شد زمین را استانداری تأمین کند و پروانه رایگان را هم شهرداری ارائه دهد. در نخستین گام برای این مصوبه هم ساخت 5000تخت پیشتاز پیش‌بینی شد.
گویا در سال1390 هزینه‌ای که برای ساخت این 5000تخت تخمین زدند، 72میلیارد تومان بود؛ 14میلیارد تومان مجموع هزینه دریافت پروانه، 19میلیارد تومان خرید زمین و 39میلیارد تومان هم برای ساخت واحدها.
طبق گفته‌های عابدی، آن سال استانداری نتوانست کل مبلغ را تأمین کند و فقط 7میلیارد تومان پرداخت.
این اتفاق قدم اول به‌تأخیرافتادن ساخت زائرسراها و زمینه شکل‌گیری بنیاد زائر در سال1392 شد. طبق برنامه به استان‌ها 6ماه فرصت تشکیل بنیاد زائر داده شد و درنهایت 18شهریور سال1393، 21استان برای گرفتن زمین رایگان در مشهد حاضر شدند.
زمین بود، اما توان ساخت نبود!
گویا بعد از اینکه طبق قرعه‌کشی به 21استان در سال1393 زمین رایگان داده شد و زمان هم برای ساخت مقرر شد، تعدادی از این استان‌ها ازجمله فارس و کرمانشاه و... با عنوان اینکه زمین باید بزرگ‌تر باشد، به‌دنبال گسترش زمین رفتند، نه ساخت آن.
عابدی می‌گوید: تملک زمین و اضافه‌کردنش به زمین اهدایی شهرداری منطقه ثامن برای برخی استان‌ها گران تمام شد و از آنجا که آن‌ها همه توانشان را برای همین توسعه گذاشتند، دیگر پولی برای ساخت نماند. از طرف دیگر، وجود برخی معارض‌ها هم مزید بر علت شد تا ساخت زائرسراهای ارزان‌قیمت در این 7سال بعد از تشکیل بنیاد به تأخیر بیفتد.
براساس گفته‌های او، درمجموع تاکنون 28زمین رایگان به استان‌ها و همچنین سازمان بهزیستی واداره کل کمیته امداد امام خمینی(ره) واگذار شده که از این تعداد فقط برای 5مورد آن ساخت کامل صورت گرفته است.
قدم بعدی، زائرپذیرشدن حسینیه‌ها بود
در این سال‌ها متأسفانه تمدید زمان ساخت هم مشکلی را حل نکرده است. گویا بنیاد زائر قدم بعدی را برای تبدیل حسینیه‌ها برداشته است؛ به این صورت که با نوسازی و اضافه‌کردن چند طبقه امکان اسکان فراهم شود. عابدی با اعلام اینکه ۳۶حسینیه در مشهد در این طرح نام‌نویسی کرده‌اند، توضیح می‌دهد: از این تعداد ۶مورد در حالت مشروط قرار دارد و ۱۹مورد هم با نام حسینیه تبدیلی به بهره‌برداری رسیده است.
آن‌طور که او اشاره می‌کند، این حسینیه‌ها مثل حسینیه سیدالشهدا(ع) که بنایش را گسترش داد، با کمترین نرخ زائر می‌پذیرند و اسکان می‌دهند.
گویا تعدادی از این حسینیه‌ها بعد از معرفی زائران نیازمند، برای هرشب اسکان بیست‌سی‌هزارتومان دریافت می‌کنند.
مبلغ هر خشت بالا رفت
مدیرعامل بنیاد مرکزی زائر امام رضا(ع)عامل بنیاد زائر تأکید فراوانی بر این نکته دارد که مشهد تلاشش را برای اسکان زائران نیازمند می‌کند و از مصوبه کارگروه ملی زیارت در دولت پیشین یاد می‌کند.
او می‌گوید: طرح اولیه برای جمع‌آوری هزینه ساخت زائرسراها به نام «خشت‌های آسمانی» بود که در سال تشکیل بنیاد، مبلغ هر خشت ۸۸هزارتومان تعیین شد. تبلیغاتی هم صورت گرفت، اما درنهایت مقرر شد هر استان خودش این طرح را برای جمع‌آوری هزینه ساخت به‌دست بگیرد که متأسفانه کم‌رنگ شد. از طرف دیگر، نرخ ساخت‌وساز هم خیلی بالارفت و مبلغ هر خشت تغییر کرد و بیشتر استان‌ها در این زمینه غیرفعال شدند.او اضافه می‌کند: بعد از این اتفاق برای اینکه ساخت زائرسراها قوت بگیرد، از کارگروه ملی زیارت کمک‌خواستیم و در نشست‌های گوناگون طرح‌هایی هم مصوب شد. به‌عنوان نمونه، در آخرین مصوبه قرارشد استانداری هر استان از محل منابع خودش ۱۰میلیارد تومان برای ساخت زائرسرای ارزان‌قیمتش پرداخت کند. چنین مصوبه‌ای به‌خصوص برای استان‌هایی که بنایشان در اسکلت مانده‌است، کمک بزرگی بود، که متأسفانه دولت پیشین آن را ابلاغ نکرد.آن‌طور که او تأکید می‌کند، این مصوبه بلاتکلیف در دوره دولت کنونی پیگیری خواهدشد.
الان بهانه کروناست
قرارداد زمانی هر استان در ساخت زائرسرایش براساس موقعیت و مساحت زمین متفاوت است. بر این اساس، بنیاد زائر در مشهد از مدتی قبل به بنیاد زائر استان‌هایی که زمین را گرفته‌اند اما قدمی برای ساخت برنداشته‌اند، اخطار داده است.
آنچه عابدی می‌گوید، حکایت از این دارد که حتی تعداد اخطار به برخی استان‌ها به ۸مورد رسیده است. باوجود این، آن‌ها وجود کرونا و ضرورت رسیدگی به نیازمندان استان‌هایشان را پیش کشیده‌اند.گویا این موارد و نیز تغییر مدیریت‌ها در ۲سال اخیر بهانه جدیدی شده است بر عقب‌افتادن ساخت زائرسراهای ارزان‌قیمت!
مدیرعامل بنیاد مرکزی زائر امام رضا(ع)عامل بنیاد زائر با اشاره به بازدید یکی از اعضای شورای اسلامی شهر از زائرسراهای ارزان‌قیمت، تصریح می‌کند: طبق صحبت‌هایی که صورت گرفت، فرصت نهایی را هم به برخی از استان‌ها خواهیم داد. اگر توان کار نداشته باشند، پیشنهاد ما حضور خیریه‌هاست؛ به این صورت که زمین هر استان برای ساخت به خیریه‌ای واگذار شود.
آماده‌شدن 5زائرسرا از 28زمین
بعد از این همه توضیح که هیچ‌کدام خبر خوشی نبود، عابدی می‌گوید: اداره‌کل بهزیستی کشور در محدوده پایین‌خیابان هتلی ویژه معلولان می‌سازد که زمین آن را رایگان داده بودیم و خداراشکر ساخت این هتل در مراحل پایانی است و به‌زودی افتتاح خواهدشد.
طبق گفته‌های او از ۲۸زمین واگذارشده فقط ۵مورد تاکنون ساخته شده و به بهره‌برداری رسیده است که اداره کل کمیته امداد امام خمینی(ره)، آفتاب ولایت حوزه علمیه کشور، حسینیه قمی‌ها، فدک قزوین و بنیاد ارشاد رفاه تهران را
دربرمی‌گیرد.
طبق آمارهایی که این مقام مسئول می‌دهد، این ۵مورد ظرفیت ۱۳۲۰تخت را ایجاد کرده‌اند که طبق اساسنامه، فقط باید در اختیار زائران نیازمند قرارگیرد.
به گفته وی، زائرسرای استان‌های کردستان، سمنان، خوزستان، خراسان‌جنوبی، خراسان‌شمالی، سیستان‌وبلوچستان، آذربایجان‌شرقی، گلستان، مرکزی، البرز و یزد هم درحال ساخت است که پیشرفت چهارپنج استان خوب است.
اعتراض هتل‌دارها به‌جا نیست
مدیرعامل بنیاد مرکزی زائر امام رضا(ع)عامل بنیاد زائر با رد انتقادهای هتل‌داران به این طرح، می‌گوید: برای ما هم سؤال است که چرا هتل‌دارها معترض این طرح هستند. زیرا زائرانی که قرار است از این زائرسراها استفاده کنند، پیش از ساخت این ساختمان‌ها، به‌دلیل نیازمندبودن، مشتری هتل نبودند.
طبق گفته‌های او، نرخ هتل‌ها در مشهد براساس ایام پیک و غیرپیک متفاوت و برای زائرنیازمند زیاد است. این درحالی است که برای نمونه زائرسرای ارزان‌قیمت قزوین که امکاناتش در حد هتل سه‌یاچهارستاره است، الان از هر نفر شبی ۳۴هزارتومان می‌گیرد.
براساس گفته‌های او، این نرخ کم برای اسکان، بهانه‌ای برای ساخت ضعیف بنا نیست و ساخت زائرسراها از ابتدا زیرنظر مهندسان قرار دارد و تاکنون سازه‌ها استاندارد لازم را رعایت کرده‌اند.
امید به توسعه در آینده نزدیک
تاکنون ۲۵هزار مترمربع زمین رایگان برای ساخت زائرسراهای ارزان‌قیمت در اطراف حرم مطهر رضوی اختصاص یافته است.اکنون با کاستی‌ها و کش‌وقوس‌های پیش آمده که ساخت تعداد زیادی اززائرسرای ارزان‌قیمت را با تأخیر روبه‌رو کرده، دوره ششم شورای اسلامی شهر مشهد یکی از اولویت‌هایش را در گسترش زائرسراهای ارزان‌قیمت گذاشته است.
آن‌طور که مهدی ناصحی، نایب‌رئیس شورای اسلامی شهر مشهد، در بازدید اخیرش از زائرسراها اعلام کرد، شورا در راستای آسان‌سازی روند ساخت زائرسراهای ارزان و رفع دغدغه اسکان زائران امام رضا(ع) کمک خواهدکرد.