مضراب خوش طنین شرق

ندا حبیبی| ۵۸سالگی یک هنرمند قطعا می‌تواند نشانه و نماد مهمی در بالندگی، تعالی و کمال مسلک هنری‌اش باشد. آن هم در موسیقی ایرانی که طالب و تشنه راه می‌طلبد و اندر طریقتش، گذر از سالیان تجربه و ممارست خود بزرگ‌ترین دستاورد است. به بهانه 14تیر زادروز کیوان ساکت، نوازنده و آهنگ‌ساز سرشناس خراسانی به رصد ویژگی‌های هنری و فنی او و همچنین بررسی اجمالی راه و روش هنری که او تا کنون ساخته و پرداخته است می‌پردازیم.

هم‌نشینی با انواع هنر ایرانی
کیوان ساکت زاده خاندانی هنرپرور در مشهد است و از اوان کودکی با اقسام هنرها هم‌نشین و هم‌نوا بوده است. از سیاه قلم و آبرنگ و رنگ روغن گرفته تا خطاطی و بعدها نواختن زنبورک و ملودیکا. اما اولین قدم‌ها به سوی موسیقی ایرانی را با راهنمایی‌های دایی‌اش با انتخاب ساز تار برداشت. سازی که بعدها با سرپنجه کیوان ساکت همچون بت عیاری هر لحظه به شکلی دلربایی می‌کرد. کیوان ساکت بر خلاف بسیاری از همکارانش از همان ابتدای فعالیت هنری با سازهای غربی مثل پیانو و گیتار آشنایی پیدا کرد و در نتیجه سلیقه و منش موسیقایی وی تلفیقی از انواع موسیقی را شامل شد و چنین شرایطی دنیای موسیقایی این هنرمند را رنگ و بویی منحصر به فرد بخشید.

آموزش علمی موسیقی ایرانی
ارادت و پیروی حرفه‌ای کیوان ساکت از کلنل علی نقی‌خان وزیری، کیوان ساکت را همواره در راه آموزش موسیقی ایران جزو پیشگامان قرار داده است. وزیری از طلایه‌داران نت‌نویسی موسیقی ایران است و ساکت نیز به پیروی از شیوه وزیری در بیش از 18مجلد آموزشی با نت‌نویسی دقیق به اشاعه آموزش تار و سه‌تار و ردیف موسیقی ایرانی پرداخته است. نگرش ساکت به ردیف نگرشی کاملا کاربردی بوده است به طوری که در یکی از آخرین تألیفات خود یعنی «گزیده ردیف کاربردی» با انتخاب گوشه‌های مدال و اصلی ردیف دستگاهی موسیقی ایرانی که شاکله اصلی موسیقی ردیف دستگاهی را تشکیل می‌دهد به ارائه اصلی‌ترین و سرراست‌ترین شیوه برای فهم ردیف می‌پردازد.

تثبیت جایگاه موسیقی بی‌کلام ایرانی
در سال‌های پس از انقلاب استقبال ایدئولوژیک از موسیقی با کلام ایرانی که توأم با شور و هیجانات اجتماعی بود دستاوردهایی طلایی در این باره به ارمغان آورد اما این اقبال همگانی گاه موجب به انزوا رفتن موسیقی بی‌کلام ایرانی شد. به نوعی که هنرمندان به خاطر فضای حاکم بر خواست مخاطب حضور و وجود خواننده در هر اجرا و یا آلبومی را مهم‌‌ترین رکن می‌دانستند. اما در دهه80 و 90پس از تغییر و تحولات اجتماعی هنرمندانی همچون کیهان کلهر‌، سیامک آقایی، بهداد بابایی و کیوان ساکت با ممارست و خلاقیت بسیار جایگاه موسیقی بی‌کلام ایرانی را تثبیت کردند. در این میان کیوان ساکت علاوه بر ردیف‌نوازی به اجرای قطعات کلاسیک غربی با ساز تار پرداخت که از بدو امر با استقبال و انتقاد توأمان همراه شد. در آلبوم‌هایی همچون «دیدار شرق و غرب»، «یادگار خون سرو» و «شرق اندوه» این اجراها ضبط و پخش شد و گویی پس از انتشار همین آثار طیف وسیع و منسجم مخاطبان ساکت تشکیل شد. طیف مخاطبانی که به تنوع و رنگارنگی در موسیقی ایران عقیده داشتند و ساز ایرانی را برای نقش‌آفرینی در انواع سبک‌های موسیقی جهان توانا می‌پنداشتند. در محافل موسیقی ایرانی سبک و نگاه کیوان ساکت همواره خصوصا در میان سنتی‌گرایان مورد جدل واقع شده است. کیوان ساکت در مورد موسیقی بی‌کلام می‌گوید: به نظر من اصل بر موسیقی است اما در شرایط موسیقی ایران به نحوی این باور وانمود شده که موسیقی بدون خواننده یعنی هیچ. این در حالی است که در تمام دنیا موسیقی بی‌کلام بیشترین طرف‌دار را دارد و 90درصد از بزرگان موسیقی دنیا در حوزه موسیقی بی‌کلام به ارائه کار می‌پردازند.

تنوع در اجرای رپرتوار موسیقی ایرانی
جسارت در ارائه موسیقی ایرانی در قالبی متفاوت با رپرتوار همیشگی موسیقی ایران، وسوسه‌ای است که هنرمندان کم شماری را درگیر خود می‌کند. پیروی از سنت‌های پیشینیان راه و رسمی بی‌‌دردسر و همواره مورد تأییدی است که البته اگر توأمان با خلاقیت نباشد گاه با خمودگی، تکرار و دلزدگی برای مخاطب ارائه می‌شود. کیوان ساکت در سال‌های فعالیت خود سعی در خط‌شکنی در اجرای کنسرت داشته است و در اجراهای متعددی با گروه وزیری و یا ارکسترهای فلارمونیک در اروپا این مهم را رسمیت بیشتر بخشیده است. اجرای قطعات سازی بدون درنظر گرفتن ترتیب همیشگی پیش درآمد، ساز و آواز و... در یک دستگاه خاص و یا بهره‌گیری از چند خوانندگی و گروه کر از ویژگی‌های اصلی این اجراهاست.
برای مرور گفت‌وگوی شهرآرا با کیوان ساکت که در 29 آبان 97 در تحریریه روزنامه انجام شد، می‌توانید کد زیر را اسکن کنید.