پرونده‌هایی که در میراث تاریخی می‌شوند

لیلی رحمانی - ممکن است خیلی ها حتی یک بار هم پایشان به اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باز نشده باشد اما آن ها که گذرشان به این اداره افتاده است می گویند باید کفشی از پولاد به پا کنند تا تکلیف پرونده های چندساله شان روشن شود. در «سرزده» این هفته به این اداره می رویم که در بولوار سازمان آب واقع شده است. داخل کوچه هم جوار آن هم ساختمان دیگری است که به معاونت‌میراث و معاونت صنایع دستی این اداره مربوط می‌شود. در ساختمان اصلی نگهبان مانع از ورودمان می شود و می گوید باید با هماهنگی وارد ساختمان شویم. در ساختمان معاونت میراث و معاونت صنایع دستی هم نگهبان ما را به سمت میز خدمت این اداره راهنمایی می کند که کارهای ابتدایی همه مراجعه کننده ها در آنجا رفع و رجوع می شود.

اتاق میز خدمت تقریبا خلوت است
و 2 یا 3 مراجعه کننده در آن حضور دارند. کارکنان از ما می پرسند اگر درخواستی داریم مطرح کنیم اما ما سرمان را با چند فرم و کاغذ گرم می کنیم و منتظر فرصتی برای گفت وگو با مراجعه کنندگان می مانیم. در این لحظه یک نفر با چند برگه به سمت یکی از کارمندان میز خدمت می رود و شروع می کند به توضیح دادن، اما کارمند می گوید: نیازی به توضیح دادن نیست برگه ها را به من بده! و در عرض چند دقیقه پرونده را به او بازمی‌گرداند.
پرونده ای که 12 سال باز مانده است!
وقتی سر صحبت را با یکی از مراجعه کنندگان باز می کنیم چهره اش را در هم می کشد و با نشان دادن پرونده ای که در دست دارد می گوید: سر ملکمان با اداره میراث اختلافاتی داریم و الان بیشتر از 12 سال است که این پرونده باز است و هنوز کاری از پیش
نبرده ایم.او توضیح می دهد: ملک ما در اراضی ای واقع شده است که چند ارگان هم زمان روی آن دست گذاشته اند و ما می توانیم با آن ها به توافق برسیم اما میراث می گوید این ملک در بافت تاریخی قرار دارد و نباید به آن دست بزنیم. خودش هم آن را از ما نمی خرد. در واقع این اراضی مشکلات بسیاری دارند اما تقریبا با وجود پیگیری های زیاد هنوز حل نشده اند.

 
بلاتکلیفی املاک بولوار شاهنامه
مرد جوان دیگری هم که چند دقیقه ای است بیرون از ساختمان منتظر ایستاده می گوید: ملکی داریم که از پدربزرگمان به ما ارث رسیده، این ملک در نزدیکی آرامگاه فردوسی قرار دارد و مدت هاست به همان شکل رها شده است. از وقتی روستاهای این منطقه به شهر الحاق شدند، اداره کل میراث اعلام کرد نباید به هیچ وجه در بافت تاریخی این منطقه ساخت و ساز شود. بنابراین میراث فرهنگی اجازه هیچ گونه اقدامی به ما نمی دهد. از طرفی ملک ما آن قدر متروکه شده است که کسی حاضر نیست در آن زندگی کند. به اینجا می آیم تا تکلیف املاکمان روشن شود. اگر اجازه ساخت وساز نداریم پس میراث باید آن را از ما بخرد اما این کار را هم نمی کند. هنوز که نتوانسته ایم پاسخ روشنی برای وضعیت این ملک از میراث بگیریم.

غریبه باشید، اذیت می شوید!
یک سو خانم جوانی ایستاده است که وقتی حرف های مارا می شنود به سمتمان می آید و می گوید: چقدر خوب است که چنین گزارش هایی از ادارات مختلف چاپ شود. مشکلات زیادی وجود دارد. این اداره هم مثل بقیه ادارات مشکلات خودش را دارد!
می گوید: «من راهنمای تور گردشگری هستم و دائما سروکارم به اینجا می افتد، حدودا 8 سالی است که به اینجا می آیم و می روم و تقریبا همه من را می شناسند و همین باعث شده است کارهایم تقریبا انجام شود، در حالی که دقیقا به خاطر دارم اولین بار که به اینجا آمدم اصلا راضی نبودم!» صدایش را پایین می آورد و می گوید:راستش را بخواهید اگر به این اداره بیایید و غریبه باشید اذیت خواهیدشد.

تأخیر پرونده به دلیل نبود کارمندان
رفت و آمد ها کم نیست اما بیشتر همان آدم ها هستند، انگار این اداره تعداد مراجعان خیلی زیادی ندارد اما هر مراجعه کننده بارها مجبور به مراجعه می شود.
با مرد میان سالی که خود را صاحب یکی از مهمان پذیرهای قدیمی معرفی می کند وارد صحبت می شویم، می گوید:پاسخ گویی ها و روال انجام کار تقریبا منظم است اما این بستگی به حضور کارمندان دارد. برای خود من این طور بوده که کارهایم بارها به دلیل نبودن یک کارمند خاص به تعویق افتاده است، این موضوع به ویژه درباره رؤسای اداره ها بیشتر صدق می کند. بارها شده است که آن ها در اداره حضور نداشته اند و کسی هم کار آ ن ها را انجام نداده است.
درست در کنار ساختمان اداره معاونت میراث و معاونت صنایع دستی، ساختمانی شبیه به یک شرکت خصوصی واقع شده که بسیار خلوت تر از ساختمان خود اداره است و به نوعی برخی از امور مراجعه کنندگان را رفع و رجوع می کند. خانمی که در حال خروج از است درباره این شرکت می گوید:راستش را بخواهید من هم نمی دانم دقیقا این شرکت برای چه کاری احداث شده است. واگذاری به بخش خصوصی اقدام خوبی است اما اگر کارها در آن درست و طبق ضوابط انجام شود. اینجا هم کارهایی انجام می شود که به راحتی می تواند در داخل اداره رفع و رجوع شوند.
از اداره معاونت میراث و معاونت صنایع دستی بیرون و دوباره به سمت ساختمان اصلی حاشیه بولوار می روم. در میان مراجعه کنندگان چهره های آشنایی وجود دارد که دقایقی پیش در اداره معاونت میراث بودند. آن ها با پرونده هایی که در دست دارند دوباره وارد ساختمان می شوند یا از ساختمان بیرون می آیند. 

بودجه برای تملک نداریم

دغدغه مراجعه کنندگان اداره کل میراث فرهنگی را با مشاور مدیرکل میراث فرهنگی استان در میان می گذاریم که فرید جواهرزاده به آن ها پاسخ می گوید. او ابتدا درباره طولانی شدن برخی از پرونده ها و مشکلات حاصل از آن می گوید: تعداد پرونده هایی که مدت زمان زیادی از تشکیل آن‌ها در این اداره معاونت میراث می گذرد محدود است و شامل همه موارد نیست.
جواهرزاده در پاسخ به دغدغه مراجعه کنندگان که املاک آن ها زیر نظر میراث فرهنگی باید حفظ شود، می گوید: املاکی هستند که یا در حریم بافت های تاریخی واقع شده اند یا خود جنبه تاریخی دارند که این موضوع شرایط ویژه ای را رقم می زند. در چنین شرایطی مالکان خواهان واگذاری ملک به سازمان میراث فرهنگی هستند که با توجه به بودجه های محدود تملک این سازمان، امکان خرید همه املاک وجود ندارد.
به گفته او بودجه های تملک در مواردی تنها کفاف خرید چند ملک را در استان می دهد و به همین دلیل ما از مالکان می خواهیم تا در ازای گرفتن امتیازاتی از ما و مرمت این املاک، در امر نگهداری آن ها کمک کنند اما با توجه به خواسته آنان در واگذاری تملک و ناتوانی خرید ما برخی پرونده ها به درازا می کشد.
جواهرزاده با اشاره به همراهی برخی سازمان ها چون شهرداری برای خرید برخی املاک که خانه داروغه نمونه ای از این موارد است ادامه می دهد: در همه دنیا نهادهای مختلف، خیریه های عمومی یا بخش خصوصی وجود دارند که در حفظ و نگهداری املاک تاریخی همراهی می کنند که امیدواریم در کشور خودمان هم شاهد چنین همراهی هایی باشیم.
جواهرزاده درباره املاک اطراف آرامگاه فردوسی در بولوار شاهنامه نیز بیان می کند: طبق بررسی‌های ما این محدوده شامل بافت تاریخی است و با توجه به اقدامات اخیر امیدواریم به زودی تعیین تکلیف شود. همان طور که پروژه «جلوخان» بعد از 50 سال در این محدوده اجرا شد، تمام املاک این محل درقالب محدوده‌ای فرهنگی و تاریخی حفظ شوند.
او با استناد به قانون و در رابطه با حضور بخش خصوصی برای انجام برخی کارها در قالب شرکت های خصوصی و کارگزار می گوید: بعضی از فعالیت ها به منظور تسهیل در انجام کار باید به بخش خصوصی واگذار شوند و این طرح در تمامی ادارات با واگذاری فعالیتشان به پیش خوان ها انجام شده است که در مورد این اداره نیز صدق
می کند.
جواهرزاده در ادامه به فعالیت اتاق میز خدمت اشاره می کند و ادامه می دهد: حضور مراجعه کنندگان در ابتدای ورود می تواند به انجام راحت تر فعالیت ها کمک کند و ارباب رجوع با ارائه مدارک و گرفتن یک کد بقیه کارهایشان را از طریق سامانه پیگیری کنند.
به گفته او سازمان میراث فرهنگی بسیار عریض و طویل و حوزه فعالیت ها در آن بسیار گسترده است و همین مسئله باعث می شود مدیران ارشد در برخی ساعات به چند جلسه دعوت شوند. ازاین رو امور را میان معاونت ها تقسیم کرده ایم تا کسی از نبود یک نفر متضرر نشود، هرچند در برخی شرایط ممکن است به دلیل گرفتاری مدیریت این موضوع سخت باشد و این مسئله برای خود ما نیز دردناک است.