درنگی در «روز ملی شعر و ادب فارسی»
یوسف بینا
بیست‌وهفتم شهریور، سالروز درگذشت شهریار، شاعر بزرگ معاصر، سال‌هاست که به‌عنوان روز ملی شعر و ادب فارسی انتخاب شده است. این تصمیم، با همت دکتر علی‌اصغر شعردوست، نماینده مردم تبریز در دوره ششم مجلس شورای اسلامی، و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی گرفته و چنین روزی در تقویم ایران ثبت شد.
سیدمحمدحسین بهجت‌تبریزی که با نام هنری «شهریار» شناخته می‌شود، در تاریخ یازدهم دی‌ماه سال ۱۲۸۵ هجری‌شمسی در تبریز متولد شد و پس از ۸۲ سال زندگی پربرکت برای ادبیات و فرهنگ ایرانی معاصر، در سال ۱۳۶۷ هجری‌شمسی در تهران درگذشت و پیکرش در مقبره‌الشعرای تبریز به‌خاک سپرده شد.
دیوان شهریار مجموعه‌ای ارزشمند از انواع شعر فارسی همچون غزل و قصیده و قطعه و رباعی و شعر نو در حال‌وهوا‌های عاشقانه و عارفانه و مذهبی و اخلاقی و موضوعات دیگر است. شهریار یکی از مهم‌ترین شاعران مکتب رمانتیسیسم ایرانی است و شعرش در عین حال که استادانه سروده شده، به‌زبان عموم مردم است و هر کس با هر سطح سوادی که دارد در مرتبه خویش می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند.
بهترین جلوه هنر شهریار در ادبیات فارسی، سرودن غزل‌های عاشقانه بسیار زیبا و با عاطفه‌ای صادقانه و تأثیرگذار است. او همچنین یکی از مهم‌ترین شاعران آذری‌زبان معاصر است و منظومه «حیدربابا»ی شهریار یکی از جاودانه‌ترین شعر‌ها در این زبان است.
با اینکه تقریبا همه اهالی ادبیات ایران بر اهمیت شهریار در شعر معاصر متفق‌القول‌اند و کسی نمی‌تواند این جایگاه والا را در شعر سده اخیر ایران انکار کند، اینک بحث بر سر نام‌گذاری روز بزرگداشت شهریار به‌عنوان «روز ملی شعر و ادب فارسی» است. این روز که در سال‌های پایانی دهه ۷۰ به تقویم ایران راه یافت، از همان ابتدا حرف‌وحدیث‌های بسیاری را با خود داشت. بسیاری از صاحب‌نظران بر این باور بودند و هستند که اگرچه شهریار شاعر بزرگ و ارجمندی است، اینکه روز درگذشت و بزرگداشت او را به‌عنوان «روز ملی شعر و ادب فارسی» انتخاب کنند، بی‌تردید جفا و ناسپاسی در حق شاعران بزرگی در تاریخ ایران است که حقی بسیار بزرگ‌تر از حق شهریار به گردن زبان و فرهنگ و اندیشه ایران دارند.
علاوه بر اینکه روز بزرگداشت شاعران بسیار بزرگ و فرهنگ‌سازی همچون رودکی، فردوسی، مولوی، سعدی، حافظ و بهار می‌توانست به‌نام «روز ملی شعر و ادب فارسی» انتخاب شود، بدون احتساب سرایندگان شاهکار‌های ادب فارسی، ۵۰ شاعر دیگر را می‌توان نام برد که از منظر‌های ادبی و فرهنگی نه‌تن‌ها کمتر از شهریار نیستند، بلکه جایگاه والاتری از او در تاریخ ادبیات و فرهنگ ایرانی دارند.
شهریار خود در بیتی چنین سروده است: «روی مسند حافظ، شهریار بی‌مایه/ تا کجا بینجامد، انحطاط ایرانی!» تردیدی نیست که شاعر در سرودن این بیت نوعی از فروتنی را خواسته است ابراز کند، اما حقایقی در آن نهفته است که آشنایان با ادبیات فارسی بر آن اشراف دارند. شکی نیست که اگر شهریار در قید حیات و شاهد نام‌گذاری «روز ملی شعر و ادب فارسی» بدین شکل بود، با آن مخالفت می‌کرد یا اگر می‌پذیرفت هم احتمالا در دل به بی‌مایگی و کم‌مایگی نام‌گذاران پوزخندی می‌زد؛ زیرا خودش ادیب و سخن‌شناس قابلی بود. با استفاده از همین بیت می‌توان دانست که این نام‌گذاری بیش از هر چیز نشان‌دهنده انحطاط ادبی و فرهنگی ما ایرانیان معاصر است.
بعضی‌ها که هنوز از این نام‌گذاری دفاع می‌کنند، دلیل دفاع خود را مقام معنوی شهریار یا شاهکار او در زبان آذری می‌دانند. در پاسخ به این ۲ مسئله باید گفت که اولا مراتب معنوی شهریار که نمی‌توان در آن تردیدی داشت، فقط مختص او نبود، بلکه صد‌ها شاعر بزرگ ایران در ۱۰۰۰ سال اخیر همگی حکیم یا عارف نیز بوده‌اند و به‌جز شاعری اهل حالات و مقامات و حتی کرامات به‌شمار می‌آمده‌اند. پس این مقام معنوی را نمی‌توان دلیلی بر این نام‌گذاری دانست. ثانیا درست است که منظومه «حیدربابا»ی شهریار شاید مهم‌ترین شاهکار زبان آذری به‌شمار می‌آید، اما اگر قرار بود روز بزرگداشت شاعری با یک شاهکار غیرفارسی به‌عنوان «روز ملی شعر و ادب فارسی» انتخاب شود، می‌توانستیم کلمه‌های «ملی» و «فارسی» را از این عبارت حذف کنیم یا مثلا روز بزرگداشت شهریار را «روز شعر و ادب آذری» نام بگذاریم.
خلاصه آنکه همان‌طور که بار‌ها گفته‌اند و نوشته‌ایم، شهریار اگرچه در میان شاعران سنتی‌سرای معاصر شأن درخورتوجهی دارد، انتخاب روز بزرگداشت او به‌عنوان «روز ملی شعر و ادب فارسی» انتخابی غیرکارشناسانه بوده است.
سال‌ها پیش نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی توانست در فضای به‌شدت سیاسی آن دوره از مجلس، این تصمیم را به‌تصویب نمایندگان و شورای عالی انقلاب فرهنگی برساند و اکنون پس از سال‌ها نیز افرادی که بیشتر سیاست‌مدارند تا ادیب و شعرشناس، بر درستی این انتخاب پافشاری می‌کنند. این انتخاب، در ابتدا برای اهالی واقعی ادبیات، نوعی شوخی یا مغلطه به‌حساب می‌آمد، اما گویا با گذشت زمان، رنگ واقعیت به‌خود گرفته است.
در پایان این یادداشت، یک نکته دیگر را نیز باید یادآوری کنیم و آن نکته این است که متأسفانه مسئولان فرهنگی ما نام‌گذاری یک روز خاص در تقویم ایران را اقدام مهمی در رزومه کاری خود می‌دانند و فکر می‌کنند کار بزرگی انجام داده‌اند؛ درحالی‌که باید از ایشان پرسید حالا که روز بزرگداشت شهریار به‌عنوان «روز ملی شعر و ادب فارسی» نام‌گذاری شده است، صرف‌نظر از بحث‌های کارشناسی، چه اقدام یا اقداماتی برای پاسداشت «شعر و ادبیات فارسی» انجام شده است یا قرار است انجام شود. مگر نمی‌دانیم شعر و ادبیات فارسی مهم‌ترین شاخصه فرهنگی ما ایرانیان است که در بستر پنج‌هزارساله زبان فارسی همواره قائمه فرهنگ ایرانی و نگه‌دارنده مفهوم «ایران» و «ایرانی» بوده است؟ شاید نمی‌دانیم!
سیدمحمدحسین بهجت‌تبریزی که با نام هنری «شهریار» شناخته می‌شود، در تاریخ یازدهم دی‌ماه سال ۱۲۸۵ هجری‌شمسی در تبریز متولد شد و پس از ۸۲ سال زندگی پربرکت برای ادبیات و فرهنگ ایرانی معاصر، در سال ۱۳۶۷ هجری‌شمسی در تهران درگذشت و پیکرش در مقبره‌الشعرای تبریز به‌خاک سپرده شد.
دیوان شهریار مجموعه‌ای ارزشمند از انواع شعر فارسی همچون غزل و قصیده و قطعه و رباعی و شعر نو در حال‌وهوا‌های عاشقانه و عارفانه و مذهبی و اخلاقی و موضوعات دیگر است. شهریار یکی از مهم‌ترین شاعران مکتب رمانتیسیسم ایرانی است و شعرش در عین حال که استادانه سروده شده، به‌زبان عموم مردم است و هر کس با هر سطح سوادی که دارد در مرتبه خویش می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند.
بهترین جلوه هنر شهریار در ادبیات فارسی، سرودن غزل‌های عاشقانه بسیار زیبا و با عاطفه‌ای صادقانه و تأثیرگذار است. او همچنین یکی از مهم‌ترین شاعران آذری‌زبان معاصر است و منظومه «حیدربابا»ی شهریار یکی از جاودانه‌ترین شعر‌ها در این زبان است.
با اینکه تقریبا همه اهالی ادبیات ایران بر اهمیت شهریار در شعر معاصر متفق‌القول‌اند و کسی نمی‌تواند این جایگاه والا را در شعر سده اخیر ایران انکار کند، اینک بحث بر سر نام‌گذاری روز بزرگداشت شهریار به‌عنوان «روز ملی شعر و ادب فارسی» است. این روز که در سال‌های پایانی دهه ۷۰ به تقویم ایران راه یافت، از همان ابتدا حرف‌وحدیث‌های بسیاری را با خود داشت. بسیاری از صاحب‌نظران بر این باور بودند و هستند که اگرچه شهریار شاعر بزرگ و ارجمندی است، اینکه روز درگذشت و بزرگداشت او را به‌عنوان «روز ملی شعر و ادب فارسی» انتخاب کنند، بی‌تردید جفا و ناسپاسی در حق شاعران بزرگی در تاریخ ایران است که حقی بسیار بزرگ‌تر از حق شهریار به گردن زبان و فرهنگ و اندیشه ایران دارند.
علاوه بر اینکه روز بزرگداشت شاعران بسیار بزرگ و فرهنگ‌سازی همچون رودکی، فردوسی، مولوی، سعدی، حافظ و بهار می‌توانست به‌نام «روز ملی شعر و ادب فارسی» انتخاب شود، بدون احتساب سرایندگان شاهکار‌های ادب فارسی، ۵۰ شاعر دیگر را می‌توان نام برد که از منظر‌های ادبی و فرهنگی نه‌تن‌ها کمتر از شهریار نیستند، بلکه جایگاه والاتری از او در تاریخ ادبیات و فرهنگ ایرانی دارند.
شهریار خود در بیتی چنین سروده است: «روی مسند حافظ، شهریار بی‌مایه/ تا کجا بینجامد، انحطاط ایرانی!» تردیدی نیست که شاعر در سرودن این بیت نوعی از فروتنی را خواسته است ابراز کند، اما حقایقی در آن نهفته است که آشنایان با ادبیات فارسی بر آن اشراف دارند. شکی نیست که اگر شهریار در قید حیات و شاهد نام‌گذاری «روز ملی شعر و ادب فارسی» بدین شکل بود، با آن مخالفت می‌کرد یا اگر می‌پذیرفت هم احتمالا در دل به بی‌مایگی و کم‌مایگی نام‌گذاران پوزخندی می‌زد؛ زیرا خودش ادیب و سخن‌شناس قابلی بود. با استفاده از همین بیت می‌توان دانست که این نام‌گذاری بیش از هر چیز نشان‌دهنده انحطاط ادبی و فرهنگی ما ایرانیان معاصر است.
بعضی‌ها که هنوز از این نام‌گذاری دفاع می‌کنند، دلیل دفاع خود را مقام معنوی شهریار یا شاهکار او در زبان آذری می‌دانند. در پاسخ به این ۲ مسئله باید گفت که اولا مراتب معنوی شهریار که نمی‌توان در آن تردیدی داشت، فقط مختص او نبود، بلکه صد‌ها شاعر بزرگ ایران در ۱۰۰۰ سال اخیر همگی حکیم یا عارف نیز بوده‌اند و به‌جز شاعری اهل حالات و مقامات و حتی کرامات به‌شمار می‌آمده‌اند. پس این مقام معنوی را نمی‌توان دلیلی بر این نام‌گذاری دانست. ثانیا درست است که منظومه «حیدربابا»ی شهریار شاید مهم‌ترین شاهکار زبان آذری به‌شمار می‌آید، اما اگر قرار بود روز بزرگداشت شاعری با یک شاهکار غیرفارسی به‌عنوان «روز ملی شعر و ادب فارسی» انتخاب شود، می‌توانستیم کلمه‌های «ملی» و «فارسی» را از این عبارت حذف کنیم یا مثلا روز بزرگداشت شهریار را «روز شعر و ادب آذری» نام بگذاریم.
خلاصه آنکه همان‌طور که بار‌ها گفته‌اند و نوشته‌ایم، شهریار اگرچه در میان شاعران سنتی‌سرای معاصر شأن درخورتوجهی دارد، انتخاب روز بزرگداشت او به‌عنوان «روز ملی شعر و ادب فارسی» انتخابی غیرکارشناسانه بوده است.
سال‌ها پیش نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی توانست در فضای به‌شدت سیاسی آن دوره از مجلس، این تصمیم را به‌تصویب نمایندگان و شورای عالی انقلاب فرهنگی برساند و اکنون پس از سال‌ها نیز افرادی که بیشتر سیاست‌مدارند تا ادیب و شعرشناس، بر درستی این انتخاب پافشاری می‌کنند. این انتخاب، در ابتدا برای اهالی واقعی ادبیات، نوعی شوخی یا مغلطه به‌حساب می‌آمد، اما گویا با گذشت زمان، رنگ واقعیت به‌خود گرفته است.
در پایان این یادداشت، یک نکته دیگر را نیز باید یادآوری کنیم و آن نکته این است که متأسفانه مسئولان فرهنگی ما نام‌گذاری یک روز خاص در تقویم ایران را اقدام مهمی در رزومه کاری خود می‌دانند و فکر می‌کنند کار بزرگی انجام داده‌اند؛ درحالی‌که باید از ایشان پرسید حالا که روز بزرگداشت شهریار به‌عنوان «روز ملی شعر و ادب فارسی» نام‌گذاری شده است، صرف‌نظر از بحث‌های کارشناسی، چه اقدام یا اقداماتی برای پاسداشت «شعر و ادبیات فارسی» انجام شده است یا قرار است انجام شود. مگر نمی‌دانیم شعر و ادبیات فارسی مهم‌ترین شاخصه فرهنگی ما ایرانیان است که در بستر پنج‌هزارساله زبان فارسی همواره قائمه فرهنگ ایرانی و نگه‌دارنده مفهوم «ایران» و «ایرانی» بوده است؟ شاید نمی‌دانیم!
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
