مجموعه نشست‌های «سوژه» با حضور یونس شکرخواه
جمعه نوزدهم مهرماه، کافه‌کتاب آفتاب میزبان دکتر یونس شکرخواه، استاد برجسته و مشهدی ارتباطات، بود. این روزنامه‌نگار باسابقه به دعوت مؤسسه فرهنگی شهرآرا، در نشستی دیگر از مجموعه نشست‌های تخصصی «سوژه: تجربه‌نگاری در حوزه رسانه» حضور یافت.
«با خود گفتم اگر می‌خواهی در این جایگاه بمانی، باید در شأن آن انسان‌های بزرگ باشی. همین برگشت به عقب باعث شد دکتر کاظم معتمدنژاد معلم تاریخ من شود و علیرضا فرهمند تبدیل به یکی از دوستان نزدیکم.» بامداد روز گذشته، جمعه نوزدهم مهرماه، کافه‌کتاب آفتاب میزبان دکتر یونس شکرخواه، استاد برجسته و مشهدی ارتباطات، بود. این روزنامه‌نگار باسابقه به دعوت مؤسسه فرهنگی شهرآرا، در نشستی دیگر از مجموعه نشست‌های تخصصی «سوژه: تجربه‌نگاری در حوزه رسانه» حضور یافت تا در یک فرصت تقریبا دوساعته بخشی از دانسته‌ها و آزموده‌ها و خاطرات خود را با عنوان «از اطلاعات تا همشهری» در اختیار علاقه‌مندان بگذارد. این برنامه با استقبال اهالی فرهنگ ورسانه مشهد مانند سید جلال فیاضی، روزنامه‌نگار پیشکسوت، و رضا خجسته رحیمی، سردبیر مشهدی ماهنامه اندیشه پویا، روبه‌رو شد. همچنین محمدرضا حیدری، رئیس شورای اسلامی شهر مشهد، امیر‌شهلا ، عضو شورای شهر و برخی از مدیران شهری میهمان ویژه این برنامه بود.
ابتدا پیشینه سوژه را باید به دست آورد
در نشست تازه «سوژه: تجربه‌نگاری در حوزه رسانه» که شماری از مسئولان شهری و خبرنگاران مشهد حضور داشتند، شکرخواه با اشاره به زنده شدن خاطراتی از گذشته در لحظه مواجهه‌اش با کتاب‌فروشیِ میزبان برنامه، به اهمیت پیشینه ذهنی حتی قبل از مشاهده سوژه پرداخت. نخستین توصیه او به روزنامه‌نگاران، توقف نکردن در سطح رویدادها بود: اگر می‌خواهید در براده‌های این حرفه نمانید، سعی کنید به هرچیز که نگاه می‌کنید، یک پس‌زمینه و پیشینه از آن به دست آورید. این بک‌گراند مانند فلاش‌بک در سینماست. روزنامه‌نگار به هیچ‌وجه نباید نظر شخصی خود را در متن گزارش خبری بیان کند. او موظف است آینده یک اتفاق را از دست‌اندرکاران آن بپرسد و اگر به نتیجه نرسید، نمونه و جایگزین‌های آن را در جهان پیدا کند و به گزارش خود بیفزاید. این استاد دانشگاه در ادامه بیان این دیدگاه گفت: روزنامه‌نگاری شغل نیست، بلکه پیشه است. یک وظیفه اجتماعی است که تقبل کرده‌اید آن را انجام دهید. شما در دادگاه ذهن خود مسئولیت چیزهایی را هم که نمی‌نویسید، پذیرفته‌اید. نویسنده کتاب‌های «مبانی خبرنویسی» و «واژه‌نامه ارتباطات» رویدادهای مختلف را در 4 بخش معرفی کرد:رویدادهای در زمانی، این‌زمانی، آینده و همه‌زمانی. او توضیح داد: وقتی از «درزمانی» صحبت می‌شود، باید به گذشته برگشت. اما در «این‌زمانی»، حال و آنچه در جریان است اهمیت دارد. «همه‌زمانی» نیز یعنی موضوع مدنظر هم‌اکنون در دیگر نقاط جهان به چه شکل مطرح می‌شود.
تیتر زدن، اعتماد به نفس خبرنگار است
غزاله حسین‌پور| شکرخواه در بخشی از تاریخ مطبوعات و رسانه‌های ایران حضور تأثیرگذاری دارد. او در نشستی که نام فرعی آن «از اطلاعات تا همشهری» بود، خاطراتی از این تاریخچه را نیز شرح داد: چند روز پیش محمود دعایی در نشستی که همکاران روزنامه اطلاعات در آن حضور داشتند، گفت یونس در شکل‌گیری این روزنامه کمک‌های زیادی کرده است. من از ابتدا این باور را داشتم که در حال کمک به یک صنف هستم، نه یک شخص روزنامه‌نگار. ازاین‌رو بود که هر ایده و طرحی در ذهن داشتم با آقای دعایی در میان می‌گذاشتم. در کتاب «تاریخ مطبوعات ایران»، تألیف سید فرید قاسمی، مقاله‌ای با عنوان «هادی و جلال» نوشتم که از پیوستن من به روزنامه اطلاعات و نقش هادی خانیکی و جلال رفیع در این اتفاق می‌گوید.
مؤلف کتاب «خبرنویسی مدرن» در ادامه کار روزنامه‌نگاری خود به پیشنهاد هادی خانیکی به روزنامه کیهان می‌پیوندد. در آنجا با فریدون صدیقی آشنا می‌شود که او را بزرگ‌ترین استاد خود می‌داند و همیشه خود را مدیون او برمی‌شمارد. به گفته میهمان نشست «از اطلاعات تا همشهری»، صدیقی در آن زمان هم‌زمان دبیر سرویس ادبی و سرویس بین‌الملل بوده است. او پس از چند روز شکرخواه را به عنوان دبیر سرویس بین‌الملل معرفی می‌کند. دبیر جدید، بنا به همان نگاه پیشینه‌گرا و پیشینه‌یاب، در پی یافتن سابقه افرادی برمی‌آید که قبلا بر این صندلی تکیه زده‌اند. وقتی متوجه می‌شود چه انسان‌های بزرگی قبلا در این سمت مشغول به کار بوده‌اند بیمناک می‌شود: با خود گفتم اگر می‌خواهی در این جایگاه بمانی، باید در شأن آن‌ها باشی. همین برگشت به عقب باعث شد دکتر کاظم معتمدنژاد معلم تاریخ من شود و علیرضا فرهمند تبدیل به یکی از دوستان نزدیکم. بعد از اینکه به پیشنهاد آقای صدیقی، تأیید صفحه نیز به خودم واگذار شد، به جلسات تیتر دعوت شدم و در آنجا متوجه شدم که تیتر زدن، اعتماد به نفس یک خبرنگار است. خبرنگار باید برای مطلب خود چند عنوان تیتر انتخاب کند تا یا به تأیید دبیر برسد یا اگر نرسید آن‌ها را با تیتر جایگزین مقایسه و نقاط ضعف خود را پیدا کند.
به استمرار فکر کن
شکرخواه روزگار دولت اصلاحات را از نظر سیاسی دوران شکوفایی حرفه روزنامه‌نگاری می‌داند. او در ادامه صحبت‌هایش از یک‌ونیم دهه حضورش در کیهان و همکاری با مدیران مختلف گفت و از اینکه آموخته است به فرامتن کار توجه ویژه‌ای کند: متن محصولی است که تولید شده و خروجی‌ای به نام روزنامه دارد. فرامتن می‌تواند بر این محصول اثر بگذارد. یکی دیگر از درس‌های مهمی که او در طی فعالیت رسانه‌ای خود‌آموخته است، استمرار در نشر بوده است: آموختم که باید به استمرار نشر فکر کنیم، نه درگیری با تغییر مدیر و رئیس جدید. زیرا آن‌ها رفتنی هستند و این ما هستیم که باید مثل سرباز با یک فرمانده دیگر رژه برویم. به گفته شکرخواه، توسعه چیزی جز استمرار در یک امر نیست. سفارش او به روزنامه‌نگاران این است که تئوری خود را استخراج کنند: باغچه خود را بیل بزنید. به استمرار و سبز بودن این باغچه کمک کنید. در این صورت موفق خواهید بود. او همچنین بر این باور است که توسعه باید در خدمت مردم باشد.
روایت‌هایی از تاریخچه رسانه
پدر روزنامه‌نگاری آنلاین ایران درباره آینده روزنامه‌نگاری و روزنامه‌نگاری هوشمند گفت: رسانه‌ها تاریخی خاص را سپری کرده‌اند. مک لوهان می‌گوید نظام یا کهکشان اولیه شفاهی، زمانی بود که ما به عنوان انسان‌ها به زبان متکی بوده‌ایم. از دید مک لوهان کهکشان شفاهی زمانی تمام شد که گوتنبرگ حروف متحرک چاپ را می‌سازد و جهان وارد فضایی به نام کهکشان گوتنبرگ می‌شود. کهکشان گوتنبرگ 2 مشخصه بزرگ دارد. کلاس‌هایی که در کهکشان شفاهی به صورت دایره‌ای برگزار می‌شد، حال شبیه به سطرهای کتاب شده‌اند. خصوصیت دیگر این است که چون باید کتاب خوانده شود، تمرکز از زبان به چشم برمی‌گردد. مطالعه قابلیت تکثیر پیدا می‌کند و جمع باسوادان زیاد می‌شود. کهکشان سوم از نگاه مک لوهان با اختراع رادیو شروع شد. با ظهور رادیو تمرکز از چشم‌ها به گوش منتقل می‌شود. به نظر من اگر مارشال مک لوهان هنوز زنده بود می‌گفت کهکشان چهارم، کهکشان اینترنت است که در آن تمرکز روی لب، چشم و گوش به صورت هم‌زمان است.
به بیان این استاد ارتباطات، نام‌گذاری کنونی به این شکل است که یک printed media داریم (روزنامه، ماهنامه، مجله و...) که از نظر فرمت مبتنی بر چاپ است. دوم electronic media که منحصر به رادیو و تلویزیون است. digital media آنلاین نیست و سیستم صفر و یکی دارد. سی‌دی یا فلش مموری نمونه‌هایی از این نوع رسانه هستند. به محض اینکه داده‌های ۰ و ۱ digital media را بر روی اینترنت بفرستیم تبدیل به online media می‌شود. نوع دیگر رسانه، cyber media است. همان آنلاین مدیا با یک تفاوت بزرگ، به رسانه‌هایی سایبر گفته می‌شود که در آن‌ها تلاش کاربر به طرف صفر و تلاش سیستم به طرف 100 برود. بنابراین رسانه‌های سایبری شکل بسیار پیشرفته رسانه‌های آنلاین هستند که فیدبک یا پس‌فرست قبول می‌کنند. او ادامه داد: روزنامه‌نگاری هوشمند در مرحله رسانه‌های هوشمند یا smart media قرار می‌گیرد که عقب‌تر از رسانه‌های سایبر است.
کشورِ بَرنده دار و ندارش را زیر کلیک می‌برد
«آینده‌ای در کار نیست. آینده شروع شده است. روزنامه‌نگاری هوشمند آغاز شده است»؛ شکرخواه با بیان این سخنان یادآور شد: کشوری برنده است که دار و ندار خود را زیر کلیک برده باشد. فرهنگ یعنی هرچه دارید زیر کلیک بیاید. پس روزنامه‌نگاری سایبری امروز از نظر من یعنی زیر کلیک بردن نگاه بک‌گراندی یا رو به عقب، نگاه هم‌زمانی و نگاه به جهان داشتن.»
شکرخواه متولد مشهد است و فعالیتش را در عرصه رسانه از سال 1361 با همکاری با روزنامه اطلاعات آغاز کرده است. او که هم‌اکنون عضو گروه چند‌رسانه‌ای فرهنگستان هنر، عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، عضو کمیته راهبری اجلاس آسیا-اقیانوسیه WSIS، رئیس مؤسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپای دانشگاه تهران، عضو هیئت مؤسس و رئیس انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی و عضو هیئت امنا و شورای علمی مدرسه ملی سینمای ایران است، به تازگی به عنوان مشاور مؤسسه فرهنگی شهرآرا منصوب شده تا تجارب خود را با این رسانه شریک شود.
در پایان سومین نشست «سوژه: تجربه‌نگاری در حوزه رسانه»، به مناسبت بازنشستگی دکتر یونس شکرخواه، از زحمات او در حوزه روزنامه‌نگاری تقدیر شد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
