چه افرادی سبب شدند تا ما بیشتر با منطق فکری و سیره عملی امام ‌رضا (ع) آشنا شویم؟

به گزارش شهرآرانیوز؛ از شهادت امام‌رضا (ع) تا حالا بیش از ۱۲۰۰ سال می‌گذرد، بیش از ۱۲ قرن که برای فراموش‌شدن هر چیزی کافی است. اما در تمام این سال‌ها برخلاف عادت همیشگی تاریخ، نه‌تن‌ها امام‌رضا (ع) از یاد نرفته که روزبه‌روز بیشتر به مردم شناسانده شده و حالا تقریبا محال است شما به نقطه‌ای از ایران سفر کنید و مردم آن منطقه از علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) چیزی ندانند.

 

این اتفاق کم‌وبیش در بقیه نقاط دنیا هم صدق می‌کند و دلیلش به‌غیر از جذبه معنوی خاندان پیامبر (ص)، تلاش و کوشش عده بی‌شماری در تاریخ بوده است تا این حقایق در میان روز‌های فراوان سال‌هایی که بر ما می‌گذرند، گم نشوند. افرادی که ما خیلی از آن‌ها را نمی‌شناسیم، اما حرف‌هایشان را شنیده‌ایم. آثاری که بخش زیادی از دانش ما را تشکیل می‌دهند، اما شاید هنوز ندانیم که آن‌ها متعلق به کیست و از جانب چه کسی صادر شده است.

 

اینجا می‌خواهیم به همین بخش‌های فراموش‌شده بپردازیم، به افرادی که ۱۲۰۰ سال تلاش کرده‌اند نور امامت خاموش نشود. نوری که خود خدا وعده داده است همیشه روشن خواهد ماند و هیچ‌کس قادر به خاموش‌کردنش نخواهد بود.


۸۳۱ نفر
در کتاب «اَلْجامِعُ لِرُواةِ واَصحابِ الْاِمامِ الرِّضا» نقل شده است که تعداد کل یاران و شاگردان امام‌رضا (ع) ۸۳۱ نفر بوده است.

۵۵ سال
امام‌رضا (ع) از سال ۱۴۸ تا ۲۰۳ ق در این دنیا زندگی کردند و در مدت این ۵۵ سال، ۲۰ سال پس از پدرشان عهده‌دار امامت بودند.

۱۰ سال
۱۰ سال اول امامت امام‌رضا (ع) با خلافت هارون‌الرشید عباسی هم‌زمان بود. سپس ۵ سال محمدامین حاکم بود و پس از آن مأمون به خلافت رسید.

۲ سال
هجرت امام‌رضا (ع) از مدینه به مرو و خراسان، سال ۲۰۰ یا ۲۰۱ ق رخ داده است، یعنی تمام مدت حضور امام در ایران، حدود ۲ سال بوده است و در همین مدت کوتاه رابطه عاطفی عمیقی میان ایرانی‌ها و علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) شکل گرفت.

۴۷ سال
امام‌رضا (ع) تا چهل‌وهفت‌سالگی پسری نداشت و همین باعث شد عده‌ای در ادامه سلسله امامت شبهاتی وارد کنند. تولد امام محمدتقی (ع) در سال ۱۹۵ ق پایانی بر این شبهات بود.

نمی‌توان همه ۸۳۱ نفری را که حلقه یاران و شاگردان امام را تشکیل می‌دادند، اینجا معرفی کرد. با وجود این مهم‌ترین و مشهورترین کسانی را که همه به‌اتفاق درباره آن‌ها معتقدند جزو نزدیکان امام بوده‌اند، اینجا آورده‌ایم.

بسیاری از ما با اباصلت در سریال ولایت عشق آشنا شدیم و او را شناختیم؛ محرم اسرار و یار همیشگی امام که بسیاری از روایات مربوط به امام‌رضا (ع) را او نقل کرده است. نام اباصلت، عبدالسلام بود و، چون اجدادش ساکن هرات بودند، به او هروی می‌گفتند. البته سال‌ها قبل، جد اعلای اباصلت در جنگ اسیر و به حجاز برده شد و برده عبدالرحمن جندب شد. وقتی اباصلت به جوانی رسید، شروع به سفر کرد و هرجا می‌توانست به‌دنبال ائمه (ع) حرکت کرد تا اینکه به نیشابور رسید. گفته‌اند وقتی امام‌رضا (ع) به نیشابور رفت، او هم آنجا حضور داشت. اباصلت تا لحظه آخر در کنار امام بود و پس از شهادت ایشان هم به نیشابور برگشت و به‌احتمال حدود ۳۰ سال بعد از دنیا رفت.

ابومحمد یونس‌بن‌عبدالرحمن، مشهور به مولی‌بن‌یقطین، در زمان هشام‌بن‌عبدالملک، از خلفای بنی‌امیه، به‌دنیا آمد و بیشتر تاریخ‌نویسان از او با عنوان قمی یاد کرده‌اند، هرچند از ابتدا در مدینه زندگی کرده است. معروف است که عبدالعزیز مهتدی‌قمی که از طرف امام‌رضا (ع) وکیل و نماینده بود، به حضرت عرض کرد: «من همیشه نمی‌توانم برای فراگرفتن احکام دینی به محضر شما شرفیاب شوم، نیاز‌های دینی خود را از چه کسی اخذ کنم؟» امام در جواب فرمود: «از یونس‌بن‌عبدالرحمن». درباره یونس‌بن‌عبدالرحمن روایات زیادی نقل شده و بخش زیادی از آن به کتاب‌هایش مربوط می‌شود که ائمه (ع) آن را تأیید کرده‌اند.

فرزند امام جعفر صادق (ع) که برادر کوچک‌تر موسی‌بن‌جعفر بود و از راویان حدیث ائمه (ع) که تأییدشده و معتمد همه علمای رجال و حدیث‌شناسان است. علی‌بن‌جعفر بیشتر عمر خود را در عریض، نزدیک مدینه، گذراند و از این رو به عریضی نیز معروف است. در شهر قم، مرقدی به‌نام علی‌بن‌جعفر وجود دارد که درواقع از نوادگان امام‌صادق (ع) است و مقبره عریضی در همان زادگاهش واقع شده است. از علی‌بن‌جعفر کتاب‌هایی به‌جا مانده است و علما معتقدند برخی کتاب‌های او کلمات موسی‌بن‌جعفر (ع) است که او آن‌ها را نوشته است.

همان‌طور که از نامش پیداست، از خاندان اشعری و از اهالی قم بود که برای رسیدن به ائمه (ع) جلای وطن کرد و به مدینه رفت و سپس به خراسان سفر کرد و همراه امام‌رضا (ع) بود. از سعد‌بن‌سعد احادیث مشهوری روایت شده که معروف‌ترین آن‌ها روایتی است که از امام‌رضا (ع) درباره ثواب زیارت حضرت فاطمه‌معصومه (س) در قم می‌پرسد و امام پاسخ می‌دهند: «بهشت برای اوست». کسی از محل دفن سعد اطلاع ندارد، اما شاید مثل بیشتر بزرگان اشعری، کنار قبر حضرت‌معصومه (س) دفن شده باشد.

در میان راویان حدیث ۱۸ نفر هستند که به اصحاب اجماع معروف‌اند و بیشترین احادیث و روایات فقهی از آن‌ها صادر شده است. یکی از این ۱۸ نفر، صفوان‌بن‌یحیی است و در میان ۱۸ نفر، ۴ نفر هستند که ممتازتر از دیگران هستند و آن‌ها زراره، جمیل‌بن‌دراج، یونس‌بن‌عبدالرحمن و صفوان‌بن‌یحیی هستند. صفوان با امام‌کاظم (ع)، امام‌رضا (ع) و امام‌جواد (ع) هم‌عصر بود و روایات بسیاری از آن‌ها نقل کرده است. صفوان در پرهیزگاری و تقوا کم‌نظیر بود. نقل شده است که یکی از همسایگان وی در مکه از او خواست ۲ دینارش را به کوفه ببرد، صفوان نپذیرفت و گفت: «من شتر خود را کرایه کرده‌ام و در وقت کرایه، آن ۲ دینار جزو اسباب من نبود. پس صبرکن تا از کسی که شتر را از او کرایه کرده‌ام، اجازه بگیرم». پس از رحلت وی در مدینه، امام‌جواد (ع) برای تدفین او حنوط و کفن فرستاد و به اسماعیل‌بن‌موسی، فرزند امام‌کاظم (ع) دستور داد بر جنازه مطهرش نماز بخواند.

اشعری‌ها قومی بزرگ در یمن بودند که پس از مسلمان‌شدن، ارادت ویژه‌ای به پیامبر و خاندان او پیدا کردند و همواره در جنگ‌ها به آن‌ها کمک می‌کردند. محبت آن‌ها به پیامبر (ص) به‌حدی بود که ایشان برای اشعری‌ها دعا کرد و از خدا خواست فرزندان اشعریان را افزایش دهد. سال ۹۴ ق اولین گروه اشعری‌ها از کوفه به قم رفتند و آنجا را به پایگاه شیعیان تبدیل کردند. یکی از بزرگان آن زمان اشعریان قم، عبدا... اشعری بود و فرزند او آدم، از راویان بزرگ و شاگردان امام‌صادق (ع) بود. پس از آدم فرزندش، زکریا، هم راه پدر را ادامه داد و یکی از راویان مشهور احادیث ائمه (ع) از جمله امام‌رضا (ع) شد. علی‌بن‌مسیب همدانی نقل کرده است که وقتی از امام‌رضا (ع) پرسیدم در دوری شما از چه کسی مسائل دینی و فقهی را بپرسم، امام فرمودند: «از زکریا‌بن‌آدم قمی که امین ما در امور دین و دنیاست».