جلائیان/ زینبی - حضور میهمان ناخوانده کرونا گرچه در‌های حرم را به روی مشتاقان صحن و سرای مطهر امام رضا (ع) در شب‌های قدر بست، اما نتوانست به تعطیلی کامل مناسک مذهبی این ایام منجر شود. بسیاری از هیئت‌ها و گروه‌های مذهبی تلاش کردند تمهیداتی را در نظر بگیرند که بدون به خطر انداختن سلامتی عزاداران مراسم شب‌های قدر را برگزار کنند. این انعکاس تنها گوشه‌ای از ارادت عاشقان مولا به محضر ایشان در ۳ شب قدر است. مردمی که امسال علاوه بر سوگواری دلتنگ هم بودند. خیابان‌ها با همه وسعتش جا برای دلتنگی‌شان نداشت و آن‌ها را بیشتر از پیش به خلوت محزونی فرو می‌برد که عرض ارادتشان را به آستان مقدس حضرت برسانند. مراسم مختلف در منطقه ۷ در سه شب احیای نوزدهم، بیست ویکم و بیست‌و‌سوم میزبان ما بود تا روایتگر این عاشقی محزون باشیم.
خلصنا از آتش!شب ۱۹ ماه رمضان باران میهمان شهر می‌شود و دمای هوا کاهش چشمگیری دارد. مراسم مجتمع امیرالمؤمنین (ع) طبق هماهنگی‌ها قرار است در فضای باز برگزار شود، اما ۶ ساعت مانده به شروع مراسم محل آن تغییر پیدا می‌کند. حسینیه امام خمینی که در همسایگی مجتمع قرار دارد آماده برگزاری مراسم می‌شود. شهرداری منطقه ۷، بسیج، اورژانس، نیروی انتظامی و پلیس راهبر و گروه دوام ثامن نیز برای کمک و برگزاری بهتر مراسم حضور پیدا کرده اند. یک ساعت پس از اذان مغرب با طنین آیات قرآن کریم در ساعت ۲۱:۱۵ به سرعت ورود مردم افزوده می‌شود. یک تلنگر کافی است تا چشمان صد‌ها نفر نمناک شود. سید مرتضی حاجیان، توان‌یاب جسمی حرکتی هم در این مراسم حضور دارد. لباس‌هایش در راه رسیدن به محل برگزاری مراسم به طور کامل خیس شده، اما هیچ شکایتی ندارد و به خواندن دعا مشغول است. حاجیان می‌گوید: تنها به عشق امام علی (ع) از خیابان پروین اعتصامی به اینجا آمدم. آن‌قدر امیرالمؤمنین را دوست دارم که کرونا و باران برایم بی اهمیت هستند و هرجا نام مولا برده شود به آنجا خواهم رفت. حاجیان تفاوت این مراسم را با سال‌های قبل این‌طور بیان می‌کند: سال‌های گذشته همراه اهالی محله به یکی از مساجد می‌رفتیم و آنجا مراسم برگزار می‌کردیم. حاجت من پس از فرج امام زمان (عج)، شفای بیماران و نابودی این بیماری است تا هرچه سریع‌تر همه چیز عادی شود. صحبت‌های مرتضی را سیدمحمدطا‌ها چاووشی، نوجوان مداح نیز به نوعی تکرار کرد. او که همراه پدرش با رعایت مسائل بهداشتی در مراسم شب ۱۹ ماه رمضان شرکت کرده است، می‌گوید: سال گذشته در هیئت بین‌الحرمین بودم، اما امسال که آنجا مراسم برگزار نمی‌شود نمی‌دانستیم چه کنیم. به دیدن مادر بزرگم آمده بودیم و متوجه این مراسم شدیم و برای احیا آمدیم. چاووشی ادامه می‌دهد: با حضور در این مراسم دلم برای مراسم احیای سال‌های گذشته به‌ویژه زیارت حرم امام رضا (ع) تنگ شد به همین دلیل از خدا خواستم زودتر در‌های حرم باز شود. دعا به میانه نرسیده است که فضای حسینیه مملو از جمعیت می‌شود
به همین دلیل مسئولان برگزاری مراسم به سرعت سالن ورزشی که در پشت این حسینیه قرار دارد آماده میزبانی از مردم می‌شود. برگزاری مراسم در شب‌های قدر امسال کار ساده‌ای نیست. جلال نبی‌پور، مسئول مجتمع فرهنگی امیرالمؤمنین، از نحوه برگزاری این مراسم می‌گوید: قرار بود مراسم در محل خیابان فداییان اسلام در فضای باز به شکلی که از پیش با وزارت بهداشت هماهنگ کرده بودیم، برگزار شود که به دلیل برودت هوا و بارندگی مراسم را به حسینیه امام خمینی (ره) منتقل کردیم. نبی‌پور ادامه می‌دهد: این مکان که مساحتی در حدود ۵۰۰۰ هزار متر مربع دارد، ساعت ۱۵ در اختیار ما گرفت و ما برای آماده‌سازی آن فرصت اندکی داشتیم. در هر صورت با کمک ۶۰ نفر این مکان آماده شد، اما باعث شد برخی از برنامه‌های ما مانند توزیع آب معدنی اجرا نشود. مسئول مجتمع امیرالمؤمنین از استقبال مردم بیان می‌کند: به دلیل شیوع ویروس کرونا و بارندگی ما پیش‌بینی این جمعیت را نمی‌کردیم، اما در نهایت می‌بینیم که بیش از ۲۰۰۰ هزار نفر در مراسم شرکت کردند که این نسبت به مشابه سال گذشته افزایش پیدا کرده است. نبی‌پور درباره تمهیداتی که برای این مراسم در نظر گرفته شده است هم می‌گوید: در بدو ورود عمل تب‌سنجی از سوی اعضای دوام ثامن شهرداری انجام می‌شود و در ادامه به وسیله این تیم شرکت‌کنندگان ضدعفونی می‌شوند. اهدای ماسک هم داریم.
احیا در دلِ خودرو!مراسم احیای خودرویی شب شهادت مولای متقیان هم برای نخستین بار در خیابان چمن ۳۶ منطقه ما برگزار شد. این آیین احیای متفاوت از سوی هیئت موج جهادی مهدی‌یاوران بر پا و با استقبال خوب مردم همراه بود.
بنر‌های شروع مراسم در ابتدای خیابان ما را به یک مراسم متفاوت دعوت می‌کرد. نیرو‌های بسیج و امدادی و انتظامی مسیر ورود به مراسم را پوشش داده‌اند. چند نفری برای راهنمایی ایستاده‌اند و ما را به داخل نوار‌های زردرنگی که برای نظم دادن به حرکت خودرو‌ها تعبیه شده است، هدایت می‌کنند. فضای بزرگی برای مراسم آماده‌سازی شده است. وقتی می‌خواهم وارد شوم می‌پرسم: «باید تا آخر دعا باشیم.» راهنما می‌گوید: «نه فضای دور زدن تعبیه شده است. می‌توانید هر زمان خواستید خارج شوید.» چرخ‌ها و ماشین ضدعفونی می‌شود و درون یکی از صفوف قرار می‌گیرم. زمین گسترده چمن ۲۶ شاهد یک تجربه تازه است که شاید پیش از این در خاطرش ندارد. در فاصله دو نوار خودرو‌ها پشت سر هم در دو ردیف ایستاده‌اند. ردیف‌هایی که از سوی خطوط زرد خطر از هم دور شده‌اند تا مسیر رفت و آمد بسته نشود. در شروع مراسم شاید برگزارکنندگان مراسم انتظار استقبال بیشتری داشتند، اما هرچه به ساعت‌های انتهایی مراسم نزدیک می‌شویم بر تعداد خودرو‌ها افزوده می‌شود. آرامش خاصی فضا را در برگرفته است. هرکس با خود یک اتاقک تنهایی آورده که در نور کم چراغ خلوت کند. جسارت جوانان موج جهادی مهدی یاوران در پذیرش ریسک و اجرای یک برنامه نو که تا به حال در مشهد سابقه نداشته است، در خور توجه است. همه این کسانی که در خودرو دست دعا برداشته‌اند شاید برای نخستین بار است که زیر یک سقف کوچک فلزی مناسک دینی‌شان را بجا می‌آورند، اما حالا به این مراسم آمده و یک احیای غریبانه را در دل خودرو شخصی همراه با خانواده‌شان دارند. شاید هم یاد ایامی می‌افتند که در این ساعت در گوشه‌ای از صحن جمهوری یا رضوی لحظه به لحظه چشم به گنبد طلای حضرت رضا (ع) می‌دوزند و زیر لب دعای خلاصی از آتش را صد بار زمزمه می‌کنند. هوا رو به سردی است. شاید همه آن مراسم‌هایی که قرار بود زیر سقف آسمان برگزار شوند از این جهت نگران باران هستند که پیش از این به همه ثابت کرده موقع نمی‌شناسد. منازل اطراف مراسم هم می‌توانند از همان فاصله و از پنجره خانه‌شان میهمان این مراسم باشند. کم کم همسایه‌های مجاور هم به این محفل می‌پیوندند. بعضی در گوشه دنجی که برای خود می‌یابند خلوتشان را بر پا می‌کنند و بعضی در پیاده‌رو منزلشان به شنیدن دعا مشغول هستند. بعضی از آن‌ها تکه پارچه‌ای با خود آورده‌اند و رو به قبله نشسته‌اند و با نوای «سبحانک یا لا اله الا انت» همراهی می‌کنند. جمعی که از هم دور هستند، ولی با هم یک نوا را زمزمه می‌کنند: «خلصنا من نار یا رب!» بچه‌ها گاهی دلشان می‌خواهد دوری در محوطه بزنند چند قدمی بردارند و باز به درون خودرو بازگردند. دعا به «خیر شاهد و مشهود» می‌رسد. خلاصی از شر ویروس کرونا و شفای بیماران گوشه ذهن همه آن‌ها که دستشان به دعا بلند است، جا خوش کرده. شاید همه دلشان تنگ زمانی است که کنار هم می‌نشستند و صداهاشان در هم تنیده می‌شد و به آسمان می‌رفت. مداح به حق امیرالمؤمنین (ع) خدا را قسم می‌دهد که فرج امام زمان (عج) را نزدیک گرداند. دعایی که ذکر لب همه احیاگران است. سخنران با دعا برای فرج آغاز می‌کند. احیای بیست و یکم است. شبی که غم عروج مولا امیرالمؤمنین (ع) دل‌های همه را نازک‌تر کرده است و غم غربت از حرم مطهر رضوی هم بر آن بار شده است. هنوز ساعت به ۱۲:۳۰ نرسیده که قرآن‌ها روی سر گشوده می‌شود و همه در پناه قرآن خدا را به چهارده‌معصومش قسم می‌دهند. دعا به پایان می‌رسد و خودرو‌ها یکی یکی از محوطه خارج می‌شوند. عِطر دعا راهی خانه‌ها و درکوچه پس‌کوچه‌های این شهر پخش می‌شود. سخاوتی، مسئول برگزاری مراسم، درباره ایده متفاوتی که در شب‌های قدر امسال اجرا کردند، می‌گوید: «امسال با توجه به شیوع کرونا اجازه برگزاری مراسم در حسینیه را نداشتیم و از طرفی نمی‌خواستیم که سلامتی مردم به خطر بیفتد. به همین دلیل با همفکری دوستان در گروه موج جهادی مهدی یاوران این پیشنهاد داده و با استقبال روبه‌رو شد.» وی درباره مزیت این مراسم با توجه با سردی هوا و احتمال بارندگی بیان می‌کند: «وقتی مراسم خودرویی برگزار شود انگار هر کس در خانه کوچکش به مراسم آمده است. جایی که هم صندلی دارد و هم سقف.»
البته با توجه به بی‌سابقه بودن صدور مجوز برای این مراسم گرفتن اجازه برگزاری کمی سخت است: «ما ایده را به شهرداری خود منطقه دادیم و استقبال شد، ولی درنهایت برای صدور مجوز باید به استانداری می‌رفتیم که کمی طول کشید تا موافقت‌ها را بگیریم.» سخاوتی درباره تمهیداتی که برای اجرای مراسم اندیشیده‌اند تا مزاحمت برای همسایه‌ها ایجاد نشود، می‌گوید: «ما همه تلاشمان را کردیم که باعث مزاحمت و ترافیک نشویم. برای حدود ۲۵۰ خودرو جا تعبیه شده بود که حدود ۱۵۰ خودرو به محل برگزاری مراسم آمد. افزون بر این همسایه‌ها نیز از این مراسم بهره بردند. همچنین مراسم را زود به پایان رساندیم تا همسایه‌ها آزار نبینند. البته آن‌ها استقبال کردند و حتی پیشنهاد استفاده از سرویس‌های بهداشتی منزلشان را به ما دادند. بعد از مراسم هم از آن‌ها بازخورد خوبی به ما رسید.»
ساده، اما معنوی!شب ۲۱ ماه رمضان در مسجد، ولی عصر (عج) در خیابان احزاب به روی عزاداران گشوده می‌شود. فضای مسجد متشکل از جمع صمیمی همسایگانی است که در محیط این مرکز مذهبی به خواندن نام و صفات پروردگار مشغول هستند.
نکته در خور توجه در این مراسم که با حضور ده‌ها نفر از نمازگزاران مسجد برگزار می‌شود؛ رعایت مسائل بهداشتی در مراسم احیاست. محل نشستن شرکت‌کنندگان با حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی با قرار دادن برگه‌هایی مشخص شده است. افزون بر این مواد ضدعفونی‌کننده دست نیز در اختیار مردم قرار دارد و آن‌ها می‌توانند برای ضدعفونی از آن بهره ببرند.
چند کوچه آن‌طرف‌تر نیز مراسمی معنوی با شور خاصی برپاست. این مراسم نیز به همت مسجد امام حسن مجتبی (ع)، خیریه عاشقان مهدی (عج) و پایگاه بسیج شهید قندی در خیابان شهید تونی و زیر آسمان شهر برگزار می‌شود.
از شهید تونی ۴ تا شهید تونی ۱۰، تخته فرش‌های به صورت گسسته از هم به روی زمین پهن شده است تا اهالی محله پروین اعتصامی برای برگزاری مراسم روی آن‌ها بنشینند. برخی از اهالی محله، اما ترجیح داده‌اند پیاده‌رو منزل خود را فرش پهن کنند و همراه با خانواده به راز و نیاز با خالق بپردازند. برخی از آن‌ها نیز با در اختیار دادن برق به برگزارکنندگان این مراسم در اجرای آن مشارکت می‌کنند.
سیدحمید حسینی مسئول برگزاری این مراسم، به شهرآرامحله می‌گوید: از ابتدای انقلاب هر سال مراسم احیا را در مسجد امام حسن مجتبی (ع) برگزار می‌کردیم، اما با توجه به شیوع ویروس کرونا تصمیم گرفتیم امسال مراسم احیا را در خیابان مجاور مسجد برگزار کنیم.
حسینی با اشاره به شرکت‌کنندگان این مراسم ادامه می‌دهد: خوشبختانه امسال نیز مانند سال‌های گذشته مردم در کنار مسجد بودند و حدود ۲۰۰ نفر در مراسم احیای مسجد امام حسن مجتبی (ع) شرکت کردند که با توجه به همین استقبال ما قصد داریم نماز عید فطر را در همین محل برگزار کنیم.
مسئول برگزاری این مراسم معنوی می‌افزاید: افزون بر تغییر محل برگزاری مراسم ما به هدف پیشگیری از شیوع ویروس کرونا تمهیداتی را در نظر داشتیم. پیش از برگزاری مراسم تراکتی برای اطلاع‌رسانی برنامه بین اهالی محله توزیع شد و در آن از مردم خواستیم در زمان حضور در این مراسم ماسک، دستکش و کتاب دعا به همراه خود بیاورند. همچنین پیش از برگزاری مراسم فضای خیابان را ضدعفونی کردیم.
دورهمی بندگان خدادر شب ۲۳ ماه مبارک رمضان، آخرین شب قدر به سالن شهدای طرق، محلی که به همت هیئت محبان امیرالمؤمنین اهالی طرق گردهم آمده بودند، می‌رویم. مردم شهرک طرق تا بامداد یکشنبه در این محل مشغول راز و نیاز با خدای خود هستند. هیچ کدام از شرکت‌کنندگان تجربه برگزار شدن مراسم احیا را به این شکل ندارند. به‌ویژه شهرک طرق که بیشتر مردم یکدیگر را می‌شناسند. آن‌ها نمی‌توانند از پشت ماسک آشنایان خود را بشناسند. بسیاری در این شب دلشان حسرت حضور در حرم مطهر امام هشتم را دارد.
صفایی که در این مراسم شرکت کرده است و حال خوبی دارد، می‌گوید: «امسال تنها حاجتم باز شدن در‌های حرم امام رضا (ع) و حضور در بین‌الحرمین است. برایم دیدن در‌های بسته حرم امام رضا (ع) سخت است و حاضرم با پای پیاده به سفر امام حسین (ع) بروم.»
این شهروند طرقی ادامه می‌دهد: «البته می‌دانم باز شدن در‌های اماکن متبرکه همچون حرم امام رضا (ع) موجب آمدن زائر به مشهد می‌شود و این می‌تواند آمار مبتلایان به بیماری را بالا ببرد و زحمات کادر درمانی مشهد بیهوده شود، اما دلم به شدت هوای زیارت ائمه را کرده است.»
حاجت صفایی، سخن تعداد بسیاری از افراد در این مراسم است به‌ویژه وقتی که یکی از مداحان صحبت از غریبی امام هشتم (ع) می‌کند و بسیاری به واسطه این غریبی ناله سرمی دهند. شرایط امسال برای بسیاری متفاوت است. برخی به جای خواندن دعای جوشن کبیر، ۴ ساعت می‌ایستند تا مبادا به واسطه حضور یک بیمار در این سالن سلامت میهمانان خدا به خطر بیفتد. میلاد حسنی یکی از آن‌هاست. او به دلیل اینکه پرستار است باوجود فشار زیادی که در محل کار خود دارد، احساس وظیفه کرده بود که برای برگزاری مراسم کمک‌کند. حسنی می‌گوید: «به دلیل شغلی که دارم و اینکه عضو هیئت محبان امیرالمؤمنین هستم، آمدم که در اینجا کمکی کرده باشم. من در اینجا تب‌های شرکت‌کنندگان را اندازه می‌گیرم و به آن‌ها اهدا می‌کنم.»
پرستار طرقی می‌افزاید: «از تمامی افرادی که برای بهتر برگزاری این مراسم کمک کردند مانند هیئت محبان امیرالمؤمنین، شهرداری منطقه، سپاه، کلانتری و ... تشکر می‌کنم. به دلیل حضور آن‌ها هیچ مشکلی را در این برنامه مشاهده نکردیم.» از ابتدای شروع مراسم تا انتها و ساعتی پس از نیمه شب، همواره به تعداد میهمانان خدا در دورهمی بندگان افزوده می‌شود. البته پیش از ورود، سلامت تمامی میهمانان از سوی اعضای دوام ثامن شهرداری منطقه سنجیده می‌شود و شرکت‌کنندگان ماسک دریافت می‌کنند. نیروی انتظامی، بسیج، شهرداری منطقه، آتش‌نشانی، اورژانس نیز در محل حضور دارند و به بهتر برگزاری مراسم کمک می‌کنند. با این حال، اما کارشناسان مرکز بهداشت شماره ۵ نیز در حین برگزاری مراسم در اینجا حضور دارند تا خیالشان از رعایت مسائل بهداشتی آسوده باشد.
مراسم شب‌های قدر طرق قرار است در فضای روباز برگزار شود، اما به دلیل بارش باران و نامناسب بودن شرایط جوی در شب ۱۹ ماه رمضان برنامه احیای هیئت محبان امیرالمؤمنین لغو و برای ۲ شب بعد نیز به سالن ورزشی شهدای طرق منتقل شد. کاظم راعی، مسئول هیئت محبان امیرالمؤمنین شهرک طرق، از این جابه‌جایی به شهرآرامحله می‌گوید: «ما ۲۱ سال است در طرق مراسم شب‌های قدر را در مکان‌هایی همچون مدارس و مساجد برگزار می‌کنیم، اما امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا قرار شد مراسم احیا در محل چهارشنبه بازار برگزار شود.»
مسئول هیئت محبان امیرالمؤمنین ادامه می‌دهد: «متأسفانه در شب ۱۹ ماه رمضان به دلیل نامناسب بودن شرایط جوی برنامه ما لغو شد. در ادامه، اما با هماهنگی‌هایی که انجام شد مراسم احیای ۲ شب بعد به سالن ورزشی شهدای طرق منتقل شد. برای برگزاری مراسم در سالن ورزشی نیز ما تمهیدات زیادی در نظر گرفتیم که شامل ضدعفونی محل مراسم پیش از شروع البته در زمان برگزاری مراسم نیز نیرو‌های خدمات شهری شهرداری منطقه محوطه بیرون را ضدعفونی می‌کردند. علاوه بر این سلامت میهمانان بررسی می‌شد و به آن‌ها ماسک می‌دادیم. پیش از شروع مراسم نیز از مردم خواسته بودیم همراه خود زیرانداز بیاورند.»
راعی در انتها با اشاره به شرکت‌کنندگان مراسم احیای طرق می‌افزاید: «در سال‌های گذشته در مجموع ۳ شب حدود ۱۰ هزار میهمان داشتیم که امسال با توجه به شیوع کرونا تعداد شرکت‌کنندگان ما به یک سوم رسید، اما باز هم جمعیت خوبی در مراسم شرکت کرد.»