کوچه چهنو۴ در خیابان امامرضا(ع) که این روزها تابلوی «مهراندیش» بر دیوار آن نصب شده، روزگاری محل سکونت دراویش بوده و بههمیندلیل هم در نزد قدیمیترهای مشهد به این نام معروف بوده است.
تغییرات رخداده در ساختار اجتماعی و انسانی شهر مشهد، بهحدی زیاد است که بسیاری از کوچهها و مسیرهای بافت صفوی یا دقیقتر بگوییم شاهطهماسبی شهر، در یک سردرگمی خاص بین دیروز و امروز گرفتار شدهاند.
«گر مرا بکشند، قطرات خونم کلمه ایران را ترسیم خواهند کرد و اگر بسوزانندم، خاکسترم نام وطن را تشکیل خواهد داد»؛ این جملات معروفترین یادگار باقیمانده از کلنل محمدتقیخان پسیان است.
بازخوانی آنچه علامه محمدرضا حکیمی درباره مشهد گفته است تا حد بسیاری مخاطب را با افراد و حلقههای دینی این شهر در دهه ۲۰ تا اواخر ۴۰ قرن ۱۴ خورشیدی آشنا میکند.
کوچه «منبر گِلی» از معدود کوچههای مشهد است که در عمر بهنسبت طولانی خود -که از ۱۵۰سال فراتر میرود- تنها با یک نام شناخته شده است و میشود؛ براساس اسناد موجود این کوچه پس از ایجاد مسجدی در آن (مسجد در اواخر دوره قاجار ساخته شده است) دارای نامی مشخص شد؛ این نام همان نام مسجد مورداشاره، یعنی «مسجدمنبرگلی» است.
حاجحسین آقاملک، بدون هیچاغراقی مهمترین فرد غیرمشهدی است که بر فرهنگ عمومی مردم این شهر تأثیر گذاشته است. حضور او در مشهد چنان پررنگ است که هیچ مجاور یا مقیم و حتی زائری را نمیتوان سراغ گرفت که بهنوعی با یادبودهای عمومی این بزرگمرد مواجهه نداشته باشد.
در نقشه هرتسفلد که سال۱۳۰۳ یک سال قبل از پایان دوره حکومت قاجارها بر ایران ترسیم شده است، کوچه «حاج حسن» تاحد زیادی شکل گرفته است و این یعنی کوچه حاج حسن از مسیرهای ایجادشده شهر مشهد در روزگار نزدیک به عهد مشروطه است.
این کوچه که اکنون تابلوی «وحدتیک» با زیرنویس «شهید مهدی محبتی» را در ابتدای دیوار خود دارد، در ابتدایِ ایجاد به کوچه «پشتبهره» معروف بود. دلیل این نامگذاری هم قرار گرفتن این کوچه در پشت دیوار یا در لهجه مشهدی «بهره» مشهد بود که روزگاری بر دورتادور شهر کشیده شده بود.