قرارگاهی برای سامان‌دهی معتادان متجاهر

الهام مهدیزاده | شهرآرانیوز؛ شهری پاک از معتاد متجاهر با تعیین سهمیه برای چند نهاد زیرمجموعه شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر خراسان رضوی، تصمیمی است که این شورا گرفته و در پی آن تکالیفی برای بهزیستی، شهرداری مشهد و سازمان زندان‌ها تعیین شده است. در این رابطه مقرر شد که بهزیستی برای ۳۶۰۰ معتاد متجاهر، سازمان زندان‌ها ۴۰۰ معتاد و شهرداری مشهد ۳۰۰۰ معتاد متجاهر اقدامات لازم را انجام دهند؛ اقداماتی که فرصت یک ماهه دارد و باید تا پایان اسفند نهایی شود.

آن طور که مسئولان آمار داده اند، مشهد ۷۰۰۰ معتاد متجاهر دارد. با لحاظ کردن همین آمار و تکلیفی که به این سه دستگاه سپرده شد، باید پیش از هرچیز زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های لازم برای اجرایی شدن این تکلیف وجود داشته باشد تا بهار مشهد بهار زیباتری باشد. گفت وگوی ما با محمدحسین صالحی، دبیر شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر خراسان رضوی، درباره چندوچون ملکف شدن سه دستگاه با وجود عضویت سی دستگاه در شورای مبارزه با موادمخدر استان است. از توانمندسازی معتادان متجاهر برای بازگشت به جامعه پرسیده ایم که مسئولان با تشکیل قرارگاه و افتتاح نخستین مرکز توانمندسازی خودگردان خیران ویژه بانوان مشهد در اوایل سال ۱۴۰۱ به آن چشم امید دوخته اند.

آقای صالحی! ساختار اعضای شورای مبارزه با موادمخدر تغییر کرده است؟

تعداد دستگاه‌های عضو شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر به هیچ عنوان تغییر نکرده است. همان دستگاه‌های عضوی که در گذشته حضور داشتند، اکنون نیز حضور دارند.

اما اکنون وظایف اصلی به سه دستگاه محول شده است. این موضوع با تغییرنکردن ساختار در تضاد است. چرا به دیگر اعضا برای سامان دهی معتادان متجاهر تکالیفی سپرده نشده است؟

سی دستگاه مختلف در شورای مبارزه با موادمخدر استان عضو هستند. به علت وضعیت کرونایی در شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر رویکردمان موضوع محور و مسئله محور شد تا اعضا فقط بر اساس محور‌های مطرح شده در جلسه‌های شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر حاضر شوند؛ به نوعی فقط در جلساتی باشند که با وظیفه آن‌ها ارتباط مستقیم دارد.

با این توضیحات کدام دستگاه‌ها در جلسات سامان دهی معتادان متجاهر شرکت می‌کنند؟

۲۵ عضو شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر اعضای اصلی به شمار می‌روند که همه از دستگاه‌های مختلف استان هستند. پنج دستگاه نیز برای موارد خاص به عضویت این شورا درآمده اند. اما در جلسات معتادان متجاهر همان طور که گفته شد، دستگاه‌هایی دعوت شدند که نقش مستقیم داشتند و دیگر دستگاه‌ها هم با توجه به همان رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی و رویکرد مسئله محوری که اشاره کردم، دعوت نشدند.

دعوت شده‌ها کدام دستگاه‌ها بودند؟

دستگاه قضایی، نیروی انتظامی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، بهزیستی، فرمانداری، شهرداری و شورای اسلامی شهر مشهد، سپاه استان، اداره کل زندان‌ها و اقدامات تأمینی استان حضور داشتند.

وظایفی که به دستگاه‌های حاضر در این جلسه سپرده شده، بر چه اساسی است؟

مطابق ماده ۱۶ قانون مبارزه با موادمخدر و نیز آیین نامه ماده ۱۶، تکلیف همه دستگاه‌ها برای سامان دهی معتادان متجاهر مشخص است. تعیین نوع تجاهر و نیز دستور طرح‌های جمع آوری معتادان متجاهر بر اساس حکم دستگاه قضایی است. جمع آوری معتادان نیز جزو وظایف نیروی انتظامی و پلیس مبارزه با موادمخدر است. درباره وظایف بهزیستی می‌توان به غربالگری معتادان و پیگیری فرایند‌های اجرایی اشاره کرد. وظیفه درمان نیز به دانشگاه علوم پزشکی سپرده شده است. در این باره شهرداری نیز موظف به تعیین مکان لازم برای نگهداری ۳ هزارنفر از معتادان متجاهر است.

کدام دستگاه برای سامان دهی معتادان متجاهر اقدامات درخور توجهی در مقایسه با دیگر دستگاه‌ها انجام داده است؟

ماهیت کار هر دستگاه متفاوت است؛ بنابراین هیچ دستگاهی نمی‌تواند وظیفه دستگاه دیگری را انجام دهد. از سوی دیگر نیز نمی‌تواند تکلیف خود را نادیده بگیرد. چون جزو وظایف ذاتی و ماهیتی آن دستگاه است. مثلا کار درمان را فقط دانشگاه علوم پزشکی می‌تواند انجام دهد. یا تشخیص تجاهر بر عهده دستگاه قضایی است. نکته دیگری که در این باره باید اشاره کرد، تأکیدات استاندار خراسان رضوی برای معتادان متجاهر است. استاندار خراسان رضوی به عنوان رئیس شورای مبارزه با موادمخدر استان بر سامان دهی معتادان متجاهر تأکید دارد. برای همین دستگاه‌های اجرایی استان همراهی مطلوب و درخور توجهی با شورا دارند.

موضوع سهمیه بندی معتادان برای سه دستگاه چیست؟ این سهمیه بندی‌ها برای سامان دهی معتادان متجاهر چگونه انجام شده است؟

با تأکید استاندار خراسان رضوی مقرر شده است که مشهد را در اولویت سامان دهی معتادان متجاهر استان قرار دهیم و این موضوع تا پیش از پایان سال اجرایی شود. نظر به همراهی مطلوب دستگاه‌های استان، برای هر دستگاه سهمیه‌ای مشخص شد تا این سامان دهی با قوت و قدرت اجرایی شود؛ بنابراین سهم بهزیستی استان ۳۶۰۰ نفر تعیین شد. سهم شهرداری مشهد ۳۰۰۰ نفر و سهم سازمان زندان‌ها ۴۰۰ نفر.

مجموع آماری که اشاره کردید، برای سامان دهی ۷۰۰۰ معتاد متجاهر است. نحوه پایش و برآورد این آمار چطور بوده است؟ چون گاهی هم از ۹۰۰۰ معتاد متجاهر نیز صحبت می‌شود.

آمار ۹۰۰۰ معتاد متجاهر (که ۷۰۰۰ نفرشان در مشهد هستند) قطعی و ثابت شده نیست. همان طور که می‌دانید، اعتیاد زوایای پنهان و آثار اجتماعی بسیاری دارد. همین موضوع سبب می‌شود که آمارگیری را با مشکل روبه رو کند.

این برآورد ۷۰۰۰ نفری از معتادان متجاهر مشهد چگونه انجام شده است؟

براساس برآورد‌های میدانی است. البته این را هم اضافه کنم که حضور معتادان متجاهر در بخش‌هایی از شهر مشهد مشخص است. سال ۱۳۹۸ نیروی انتظامی با هماهنگی کلانتری‌های مناطق، در یک زمان مشخص اقدام به پایش محلات پیرامون کلانتری و پاتوق‌های معتادان متجاهر کردند. سرجمع آن پایش شد ۷۰۰۰ معتاد متجاهر و برنامه ریزی‌ها را براساس آن شکل دادیم. البته این آمار، برآوردی است. زمانی می‌توانیم از آمار قطعی معتادان متجاهر در مشهد صحبت کنیم که همه این معتادان تا پایان سال از محلات مشهد جمع آوری و سامان دهی شوند. آن زمان می‌توان آماری دقیق از تعداد معتادان متجاهر مشهد ارائه داد.

در کنار دستگاه ها، خود شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر چه اقداماتی برای سامان دهی معتادان متجاهر انجام داده است؟

پیگیری و هماهنگی اجرای مصوبه ستاد کشوری مبارزه با موادمخدر برعهده شورای مبارزه با موادمخدر استان است. البته در کنار پیگیری ها، شورای مبارزه با موادمخدر استان بخشی از اعتبار لازم برای سامان دهی معتادان متجاهر را تا پایان بهمن تأمین و به دستگاه‌ها پرداخت کرده است. علاوه بر آن، تجهیزات مراکز ماده ۱۶ را تأمین کرده است.
در کنار این موارد برای مشهد یک تصمیم دیگر نیز گرفته شده است. آن هم اینکه همه امور مربوط به سامان دهی و صیانت معتادان متجاهر توسط فرمانداری شهرستان مشهد پیگیری شود. شورای مبارزه با موادمخدر نیز از این موضوع و پیگیری‌های فرمانداری حمایت می‌کند.

خیلی از مسئولان از اعلام زمان طفره می‌روند، چون تعهد می‌آورد. شما اعلام کردید تا پایان سال مشهد عاری از معتاد متجاهر می‌شود. با این وضعیت و قولی که دادید، آیا بهار ۱۴۰۱ شهر معتاد متجاهر نخواهد داشت؟

دستگاه‌هایی که تکالیفی برای جمع آوری معتادان داشتند، بسیار خوب عمل کرده اند. تا سوم اسفند ۴۵۰۰ معتاد متجاهر از استان جمع آوری شدند. از این تعداد معتاد ۳۷۰۰ معتاد مربوط به مشهد است. برای شهرداری مشهد نیز مقرر شده است مکان‌هایی را برای سامان دهی معتادان متجاهر اعلام کند که پس از مشخص شدن و تعیین این مکان‌ها کار جمع آوری شروع خواهد شد. برآورد این است که ۳۰۰۰ معتاد دیگر در مشهد باشند که تا پایان اسفند جمع آوری می‌شوند.

پیش‌تر در گفت وگویی که با خود شما داشتیم، بیان شد که کمپ‌های ترک اعتیاد معتادان در وضعیت سرریز هستند. با توجه به این وضعیت، آیا ظرفیت نگهداری همه وجود دارد؟

بی شک برای این موضوع ظرفیت لازم در نظر گرفته شده است. ما در گذشته پنج کمپ ماده ۱۶ در استان داشتیم، اما اکنون در استان ۲۵ کمپ ماده ۱۶ داریم. پس از طرح جمع آوری، اگر موارد جدید اضافه شوند، به صورت روزانه و با دستور قضایی به کمپ فرستاده می‌شوند. جدا از این موارد، تصمیم گرفته شده است که در مشهد هیچ زن معتاد متجاهری در خیابان‌ها حضور نداشته باشد. ما در گذشته ظرفیتی که برای نگهداری زنان معتاد متجاهر در استان داشتیم، معادل ۲۵۰ نفر بود که این ظرفیت را اکنون به ۸۰۰ نفر رسانده ایم که در راستای اجرای این طرح، تاکنون ۷۰۰ زن معتاد متجاهر جمع آوری و در آن اسکان داده شده اند.

تشخیص به تجاهر چگونه است؟ به عبارت دیگر، تعریفی که برای معتادان متجاهر ارائه می‌شود، چیست؟

کسی که در منظر عمومی موادمخدر مصرف می‌کند، معتاد متجاهر است. تعیین تجاهر البته در حوزه اختیارات دستگاه قضایی است و غربالگری و آزمایش اعتیاد آن فرد هم بر عهده بهزیستی است.

آقای صالحی! شما به عنوان مسئولی که سال‌ها در حوزه موادمخدر کار کرده اید، در جریان هستید که متأسفانه اعتیاد هرسال یا هرروز افراد جدیدی را گرفتار خودش می‌کند. از سوی دیگر، افرادی که در کمپ‌ها هستند، پس از ترک ممکن است دوباره گرفتار اعتیاد شوند. اینکه معتادان متجاهر از شهر جمع آوری شوند، اقدام در خور توجهی است، اما برای جلوگیری از بازگشت آنان و نیز جلوگیری از ابتلای دیگر جوانان به موادمخدر قرار است چه اقدامی انجام دهید؟

گرفتارنشدن جوان‌های جدید به حوزه پیشگیری ارتباط دارد و با انجام کار‌های فرهنگی امکان پذیر است. در این باره نیز اقداماتی در دست اجراست تا بتوانیم از ابتلای افراد جدید به اعتیاد جلوگیری کنیم. مقابله با عرضه کنندگان و برخورد‌های اثرگذار از دیگر اقدامات برای جلوگیری از معتاد  شدن افراد دیگر است.

با توجه به فضای تعاملی شکل گرفته در استان و جلسات مستمر شورای مبارزه با موادمخدر، مقرر شده است قرارگاهی با فرماندهی فرمانداری شهرستان مشهد ایجاد شود. با شکل گیری این قرارگاه، اقدامات جزیره‌ای و پراکنده دستگاه‌ها تجمیع می‌شود و کار با قدرت بیشتری سمت وسوی اجرایی می‌گیرد، اما برای توانمندسازی و صیانت از معتادان متجاهر، دبیری این حوزه به شهرداری مشهد واگذار شده است. مهارت آموزی‌های اجتماعی، ارتباط گیری با خانواده معتادان برای بازگشت به خانواده و پایداری وضعیت آنان برای جلوگیری از بازگشت دوباره به کمپ ماده ۱۶ ازجمله اقدامات به منظور توانمندسازی معتادان است که امیدواریم با جدیت بیشتری دنبال شوند تا بازگشت‌های کمتری را به اعتیاد شاهد باشیم.

جدا از دستگاه ها، آیا بناست از نقش و ظرفیت مردم و خیران برای پیشگیری و سامان دهی معتادان استفاده شود؟

قطعا؛ خیران و تشکل‌های مردمی می‌توانند کار عظیمی برای سامان دهی معتادان انجام دهند. در این باره تاکنون از ظرفیت خیران زیاد استفاده شده است و در ادامه نیز استفاده خواهد شد. شاید بد نباشد که بدانید با پیگیری‌ها و حضور خیران مشهدی، اولین مرکز توانمندسازی خیرگردان ویژه بانوان در مشهد اوایل سال آینده بهره برداری خواهد شد. جدا از آن، یک خیر دیگر کار ساخت سالن‌های اقامتی در محدوده کمپ حسن آباد را شروع کرده است.