هم نوایی اجتماعی برای سلامت جمعی

تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ نام بهداشت و سلامتی که به گوشمان می‌خورد تنها نشانش برایمان بیمارستان است و مطب پزشک و شاید داروخانه، اما سلامتی واژه‌ای فراتر از این این هاست. برای امروز (هفتم آوریل و ۱۸ فروردین) که روز سلامتی است از سوی سازمان بهداشت جهانی شعار «سیاره ما، سلامت ما» گذاشته شده است؛ یعنی توجه به سلامتی از همه جنبه ها.

پیش از این هفته ملی بهداشت نیز هم زمان با همین روز برگزار می‌شد، اما چند سالی است که به ابتدای اردیبهشت ماه موکول شده است. اما این دلیلی برای نپرداختن به موضوع سلامتی نیست. برخلاف تصور عموم بار سلامتی مردم شهر تنها بر دوش دستگاه سلامت نیست. با این همه آمار‌ها و شاخص‌ها از روند رو به رشدی حکایت می‌کنند. نمونه عینی اش تزریق دز‌های واکسن کروناست که نسبت به استان‌های دیگر جایگاه بالاتری دارد.

بالاتر از میانگین کشوری در واکسیناسیون دز اول و دوم

تعیین شاخص سلامتی در هر کشور و هر سالی متفاوت است. برخی کشور‌ها هزینه درمان را شاخص قرار می‌دهند، برخی میزان مرگ ومیر را، تعدادی امید به زندگی و دولت‌هایی هم ترکیبی از همه عوامل را. دکتر مجید جعفرنژاد، معاون فنی مرکز بهداشت استان، ۷ مؤلفه سلامتی را سلامت ذهنی، فیزیکی، شغلی، معنوی، اجتماعی و محیط زندگی اعلام می‌کند و در توضیح می‌گوید: هرکدام از این شاخص‌ها ویژگی‌هایی دارد که میزان سلامت کشور‌ها براساس آن سنجیده می‌شود و حتی در بین دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور خودمان نیز متفاوت است.

وی ادامه می‌دهد: به طور مثال در دانشگاه علوم پزشکی مشهد کاهش یا افزایش مرگ مادر باردار و کودک، ارائه مقالات پژوهشی از سوی اساتید یک درصد برتر جهان و مواردی از این دست در شاخص‌ها قرار می‌گیرد و در یک سال اخیر میزان واکسیناسیون کرونا نیز جایگاه ویژ ه‌ای داشته است. در مجموع دانشگاه علوم پزشکی مشهد همیشه جایگاهی بین سه یا چهار دانشگاه برتر کشور داشته است.

معاون فنی مرکز بهداشت استان به عنوان نمونه موفق به شاخص واکسیناسیون دز اول و دوم کرونا در استان اشاره می‌کند که آمار بالاتری نسبت به کشور دارد: واکسیناسیون دز اول ۹۷ درصد در مقایسه با شاخص کشوری ۹۴ درصد، واکسیناسیون دز دوم ۸۵ درصد در مقابل شاخص کشوری ۸۴ درصد بود، اما در واکسیناسیون دز سوم کمی در میانگین کشوری عقب هستیم. به طوری که ما ۳۴ درصد جامعه تحت پوشش را واکسینه کرده ایم، درحالی که شاخص کشوری ۳۹ درصد است.

دکتر جعفرنژاد اشاره‌ای هم به شعار سازمان بهداشت جهانی دارد و اضافه می‌کند: سلامت افراد جامعه تنها در گرو دستگاه‌های بهداشتی نیست بلکه همه ارگان‌ها در این ماجرا دخیل اند. در بهترین شرایط ۲۰ تا ۲۵ درصد تأمین سلامت در اختیار ماست و برای تأمین صددرصدی آن، همه سازمان‌های دولتی و غیردولتی باید مشارکت داشته باشند.

وی یادآور می‌شود: سازمان بهداشت جهانی به همه کشور‌ها توصیه می‌کند نظام سلامت باید در کنار مأموریت‌های تأمین سلامت، به سمت مردم و جامعه حرکت کند و با کار بین بخشی، حمایت طلبی و استفاده از ظرفیت همه سازمان ها، سلامت بهتری را برای جامعه ایجاد کند. به این دلیل که به دستگاه‌هایی همچون قوه قضاییه، قوه مقننه، راه و شهرسازی، وزارت ورزش و جوانان، وزارت کشاورزی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما و سایر رسانه‌ها مربوط می‌شود که ارگان‌های مهمی در این حوزه هستند.
وی باردیگر مواردی همچون ایمنی ساختمان، ایمنی جاده ای، رعایت سبک زندگی و تمهیدات سلامتی در شهر را برعهده سازمان‌های دیگر می‌داند که در نهایت شعار بهداشت جهانی سیاره ما، سلامت ما را محقق خواهد کرد.

شعار کل نگر یعنی همکاری فردی همه ما

تحقیقات و مطالعات مداوم تأثیر متقابل سلامت روان و جسم را به اثبات رسانده است. فردی که مبتلا به بیماری روانی جدی است، در معرض خطر بیشتری از انواع مختلف بیماری‌های جسمی قرار می‌گیرد. از سوی دیگر فردی که بیماری جسمی مزمن دارد، افسردگی و اضطراب را دو برابر بیشتر از فرد عادی تجربه می‌کند.

بیماری‌های روانی و جسمی کیفیت زندگی را تغییر می‌دهند. افرادی که علائم افسردگی را تجربه می‌کنند، نسبت به مردم عادی سه برابر بیشتر به بیماری‌های جسمی مزمن مبتلا خواهند شد. اشخاصی که در معرض بیماری‌های جسمی مزمن قرار می‌گیرند، در مقایسه با افراد عادی دو برابر بیشتر دچار اختلالات خلقی یا اضطراب می‌شوند. از هر دو نفری که دارای افسردگی و یک بیماری جسمی هستند یک نفر آن‌ها در فعالیت‌های روزانه خود دچار اختلال خواهد شد. این‌ها تنها بخشی از مشکلات مرتبط روحی و جسمی است.

پیام امسال سازمان بهداشت جهانی شاید بسیار کلی به نظر برسد، اما به گفته علی سلمانی زاده، کارشناس ارشد روان شناس عمومی، سیاره ما را یک کل پویا در نظر گرفته است که همه باید در سلامت آن بکوشیم. به گفته وی هرکدام از ما باید خود را یک جامعه درنظر بگیریم نه یک فرد. ما بخشی از اجتماع نیستیم بلکه هرکدام یک جامعه به حساب می‌آییم.

وی با اشاره به همه گیری جهانی کرونا و عواقب پس از آن می‌گوید: یک بیماری با آسیب‌های جسمی و روانی اش در همه نقاط دنیا به همه ما نشان داد که سلامت مقوله جدایی نیست. حتی هنگامی که من به عنوان یک فرد جامعه، بهداشت و فاصله اجتماعی را رعایت می‌کردم بی مبالاتی یک فرد دیگر می‌توانست به آسانی مرا به کرونا مبتلا کند. همه به خاطر داریم که تبلیغات روز سیزده بدر امسال بر همراه بردن پلاستیک زباله تأکید می‌کرد.

این روان شناس تأکید می‌کند: این رعایت بهداشت و حفظ سلامت سیاره گاه تحت تأثیر سیاست‌های جزئی یا مافیای پول زیر سؤال می‌رود؛ مافیایی همچون مافیای پول که خودرو را وارد خیابان‌ها می‌کند و آلودگی هوا را به جان شهروندان می‌ریزد یا مافیای صنعتی که درختان را از بین می‌برد.

سلمانی زاده با تأکید بر همه قوانینی که باید وضع شود و دستگاه‌هایی که نیاز به تلاش‌های بیشتر دارند، یادآور می‌شود: باز هم اعتقاد من این است که سلامت جمعی از خودمراقبتی آغاز می‌شود و به جامعه تسری پیدا می‌کند. به این مسئله در نگاه جامعه شناختی هم نوایی اجتماعی گفته می‌شود؛ یعنی مجموعه شرایطی که ما را ابتدا در حفظ سلامت خانواده خود، اجتماع خود و سپس جامعه جهانی موفق خواهد کرد.

وی ابتدا رسانه‌ها را متولی آموزش سلامت و خودمراقبتی می‌داند، سپس سازمان‌های آموزشی و ارگان‌های مرتبط با سلامتی را و ادامه می‌دهد: در زمان کرونا و حتی پساکرونا شاهد بیشترین سطح تنش بین زوج ها، بیشترین استرس و اضطراب در بین افراد و به خصوص کودکان و نوجوانان با آن شیوه آموزش شده ایم، اما امیدواریم که نسبت به درمان آن و مراجعه به روان شناس اقدام کنند.