سلفی کنار میز ثبت‌نام و تهی‌شدن سیاست

ایمان فروزان‌نیا | هر روز که از فرصت ثبت‌نام کاندیدا‌های انتخابات مجلس شورای اسلامی می‌گذرد، فضای مجازی بیشتر پر می‌شود از فیلم‌ها و تصاویر افرادی که فرسنگ‌ها با عالم سیاست فاصله دارند. افرادی که در محل ثبت‌نام در حال سلفی گرفتن از خودشان هستند! مصاحبه‌هایشان با رسانه‌های حاضر در محل ثبت‌نام، سوژه خنده و شوخی کاربران فضای مجازی و اخبارشان در شبکه‌های اجتماعی داغ می‌شود. این پدیده تکراری که تقریبا نزدیک هر انتخابات می‌بینیم، خبر از یک کاستی و نقص در دنیای سیاست دارد؛ این نظر دکتر کریم غلامزاده‌علم، کارشناس ارتباطات و رسانه است. آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌وگوی ما با این استاد دانشگاه است که اعتقاد دارد نباید تنها با خنده از کنار آدم‌های عجیبی که برای ورود به دنیای سیاست پا پیش می‌گذارند، بگذریم.

چرا برخی مردم عادی با علم به اینکه تأیید صلاحیت نمی‌شوند، برای ثبت‌نام پا پیش می‌گذارند و با تیپ و لباسشان یا جواب‌های خنده‌دار درباره دلیل حضورشان، خودشان را سوژه رسانه‌ها و فضای مجازی می‌کنند؟ آیا می‌شود دلیلش را میل این روز‌های همه ما برای بیشتر دیده شدن دانست؟
بله. ما در جهانی زندگی می‌کنیم که دیده شدن یک خواسته مهم به حساب می‌آید. انگار جمله معروف «من می‌اندیشم، پس هستم» به عبارت «من دیده می‌شوم، پس هستم» تبدیل شده است. این موضوع را در شبکه‌های اجتماعی به وضوح می‌شود دید؛ مردم دوست دارند دیده شوند و گاهی در این نشان دادن افراط هم می‌کنند.

آیا کار رسانه‌ها در بازتاب فیلم و تصاویر حضور این افراد درست است یا باعث تشویق آن‌ها و تکرار رفتارشان می‌شود؟
در گذشته هنگام انتخابات ریاست‌جمهوری، دوربین‌های تلویزیون به محل ثبت‌نام می‌رفت و افرادی که میل به دیده شدن داشتند هم جذب آن می‌شدند. هر سال رسانه‌ها گزارش‌های مختلفی از این افراد عجیب و بیگانه با عالم سیاست تهیه می‌کردند. حالا با گسترش رسانه‌ها و به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی، دیگر فرصت این نمایش‌ها به انتخابات ریاست‌جمهوری محدود نیست و در انتخابات مجلس هم شاهد حضور افراد عجیب و غریب هستیم که سوژه می‌شوند. از همان قدیم تا حالا پوشش رسانه‌ای این افراد را تشویق می‌کرده تا رفتارشان را با هدف دیده شدن تکرار کنند، اما از طرفی پوشش این پدیده سؤالات مهمی ایجاد می‌کند و پرده از برخی کاستی‌ها برمی‌دارد؛ برای همین نمی‌شود به‌طور مطلق برچسب غلط بودن به آن زد. وقتی به فیلم و عکس‌های محل ثبت‌نام نگاه می‌کنیم، این سؤال به وجود می‌آید که چطور سیاست‌ورزی که از زمان افلاطون و ارسطو به‌عنوان یک مقوله مهم تلقی می‌شده، الان آن‌قدر پیش پا افتاده شده است که سوژه شوخی و خودنمایی می‌شود؟ این را باید تهی شدن امر سیاست دید.

این تهی شدن سیاسی یعنی چه و چطور می‌شود از ثبت‌نام چند آدم معمولی به این گزاره رسید؟
مردم همیشه میل به دیده شدن دارند، اما چرا به خودشان اجازه می‌دهند در انتخابات مجلس یا ریاست‌جمهوری که یک موضوع جدی سیاسی است، دست به خودنمایی بزنند؟ وقتی آدم‌های جدی در سیاست کم هستند، در نهایت سیاست به یک امر تهی تبدیل شده و سوژه‌ای برای شوخی می‌شود. مردم نماینده‌هایی را دیده‌اند که هیچ کار خاصی نمی‌کنند؛ دست‌کم در نگاه افراد عادی که برای ثبت‌نام می‌آیند، نماینده مجلس شدن کار پیچیده و سختی نیست. پس یک عده با این امید می‌آیند تا نماینده بشوند؛ چون به این نتیجه رسیده‌اند که نماینده شدن کار سختی نیست. برخی افراد هم با علم به اینکه نمی‌توانند نماینده شوند، برای ثبت‌نام می‌آیند تا این پیام را مخابره کنند که نماینده هایشان کار مهمی انجام نمی‌دهند و می‌شود جایشان را با مردم عادی عوض کرد و این‌ها نشان از وضعیت بحرانی سیاست در کشور و خیلی کشور‌های دیگر دنیا دارد.

چطور می‌شود سیاست را نجات داد و این پدیده را که می‌گویید حاصل تهی شدن سیاست است، کنترل کرد؟
باید سیاست‌گذاران، احزاب و جامعه دانشگاهی به این موضوع فکر کنند که چرا سیاست به یک موضوع پیش پا افتاده تبدیل شده است. شاید لازم است که روال‌ها و قــــاعده‌ها تغیــــیر کنـــــند. سیاست‌گذاران باید حفره‌ها را ببینند و متوجه ضعف‌های مقوله سیاست و انتخابات بشوند و آن را اصلاح کنند. رسانه‌ها هم باید کمک کنند تا یک نماینده مجلس یا هر مقام سیاسی دیگری، سیاست را جدی بگیرد و فشار افکار عمومی را روی دوشش احساس کند و از آن طرف مردم هم بفهمند که سیاست یک موضوع جدی است و کسی که وارد آن می‌شود، باید پاسخ‌گو، پر از معلومات و خبره باشد. مشکل بعدی هم به ساختار سیاست در ایران برمی‌گردد؛ ما در کشورمان ساختار حزبی و تشکل‌های سیاسی مشخصی نداریم. ذهنیت آدم‌ها این است که هر کسی می‌تواند یک‌باره پا به عرصه سیاست بگذارد؛ هرچند نمایشی باشد. در کشور‌هایی که احزاب قدرتمند دارند، افراد برای ورود به بازی سیاست باید تأییدیه بگیرند. مثلا اگر من می‌خواهم کاندیدای یک جناح بشوم، به من می‌گویند اگر واقعا فکر می‌کنی صلاحیت حضور در سیاست را داری و صاحب ایده جدیدی هستی، برو و ۵۰۰۰ امضا از مردم بگیر تا نشان بدهی مردم حرف و ایده‌ات را پسندیده‌اند، یا می‌گویند برو از آدم‌های مهم یا رهبران افکار یک محله تأییدیه بگیر تا نشان بدهی تو واقعا می‌توانی نماینده یک گروه یا جناح باشی. وقتی انتخابات از کانال احزاب نمی‌گذرد و یک پدیده شخصی و فردی می‌شود و با توجه به میل دیده شدن که در همه مردم دنیا رو به افزایش است، برخی این فرصت و مجال را پیدا می‌کنند که در عرصه سیاست هم خودنمایی کنند.