توجه به حقوق بهره‌برداران شرط معماری اخلاق‌مدارانه

علیرضا ظهیری| حوزه معماری و شهرسازی همیشه موضوعی پرچالش بوده است و بسیاری از دانشگاهیان، معماران و حتی مسئولان از وضعیت معماری گله‌های فراوانی داشته‌اند. علاوه بر مدل‌های مختلف معماری که در این سال‌ها چهره شهر را رنگارنگ کرده، توجه به اخلاق حرفه‌ای در حوزه معماری نیز جای بحث داشته است؛ از همین رو پژوهشکده ثامن که در حوزه‌های مختلف شهرسازی به بررسی ابعاد علمی موضوعات می‌پردازد، این‌بار با دعوت از متخصصان به بررسی اخلاق معماری پرداخته است. در ابتدای نشست تخصصی اخلاق و معماری و چالش‌های معماری معاصر شهر مشهد که عصر دیروز برگزار شد، یکی از دانشجویان و پژوهشگران به ارائه مقاله‌ای در این حوزه پرداخت و به حوزه معماری شهر مشهد نقد‌هایی داشت.

معماری ایرانی؛ اخلاق‌مدارترین پدیده
عضو هیئت‌رئیسه نظام مهندسی ساختمان خراسان‌رضوی در این نشست تخصصی با بیان اینکه بین پدیده‌های مختلف، معماری ایرانی به دلیل اینکه به پرسش فکری بهره‌بردارانش بهنگام، مناسب و دقیق پاسخ داده، یک پدیده اخلاق‌مدار است، اظهار کرد: اگر این تعریف را داشته باشیم که اخلاق‌مداری در معماری استفاده از آجر است، اصلا نباید معماری کرد. مزدا نوبری افزود: اگر برج‌سازی یک کار غیراخلاقی در معماری است، بنابراین تمام اتفاقات قرن ۲۱ که در آن از فناوری استفاده می‌شود هم مواردی غیراخلاقی است.
وی با تأکید بر اینکه نگه داشتن یک ساختمان به هر قیمتی را می‌توان موضوعی غیراخلاقی دانست، افزود: امروز توجه به توسعه و رشد یک مفهوم کاملا اخلاقی و انسانی است؛ البته رشد هم مظاهری دارد که باید آن را رعایت کرد. نوبری با تأکید بر اینکه معماری اخلاق‌مدار دارای شرایطی است، ادامه داد: توجه به حقوق بهره‌برداران، رعایت حقوق صنفی و معماران و رعایت حقوق فضای معماری جزو شروط اصلی اخلاق معماری به شمار می‌رود.
عضو هیئت‌رئیسه نظام‌مهندسی تأکید کرد: در گذشته برخی افراد برای تحصیل در رشته معماری به خارج از کشور سفر می‌کردند و نیاز مالی هم نداشتند. از آنان توجه به مسئله اخلاقیات در معماری انتظار می‌رفت، اما امروز از دانش‌آموخته رشته معماری که در تاکسی‌های اینترنتی کار می‌کند، چه توقعی می‌توان داشت؟
نوبری ادامه داد: به عقیده من تنها جایی که می‌تواند در معماری اخلاق‌مدار باشد، حوزه فضای زیستی است که باید این موضوع رعایت شود؛ زیرا در اینجا همه مردم بهره‌بردار هستند.

پاسخ منطقی مردم را قانع می‌کند
شهردار منطقه ۸ مشهد هم با انتقاد از قضاوت‌های مقاله ارائه‌شده در ابتدای نشست، گفت: ارائه چنین مقاله‌ای بدون اینکه همه جوانب در نظر گرفته شود، کاری غیراخلاقی است.
علی شیرازی افزود: در بیشتر حوزه‌ها، افراد مختلف ابتدا از مردم حرف می‌زنند، اما وقتی به اقدامات می‌رسد، دیگر نشانی از مردم نیست. اگر ما بتوانیم به پرسش‌های مردم به‌صورت منطقی پاسخ دهیم، آن‌ها قانع خواهند شد و به‌طور قطع باید در تصمیمات به‌ویژه در حوزه معماری و شهرسازی به‌صورت مشارکتی با مردم عمل شود.
همچنین آرش حیدریان به‌عنوان یکی از معماران شهر مشهد و مدیرعامل یکی از شرکت‌های حوزه معماری، با انتقاد از جریان روشن‌فکری در حوزه معماری گفت: متأسفانه در بسیاری از موارد شاهد هستیم که نظرات روشن‌فکران ما با واقعیت‌های جامعه فاصله دارد و طبیعی است که این جریان‌ها باید خود را به جامعه نزدیک کنند. وی همچنین علاوه بر این انتقاد، نقدی را هم به حوزه کاری خودش داشت و در این‌باره افزود: معماران نیز باید خود را به حوزه آکادمیک نزدیک کنند و نباید به دلیل روزمرگی و معیشت از جامعه علمی فاصله بگیرند.