درباره خانه تاریخی پریشانی مشهد

سعادتمند | شهرآرانیوز؛ خانه‌های تاریخی مشهد که روزگاری، نور زیر ایوانشان پناه داشته و اُرسی هایشان دری بوده که به دروازه عطر‌ها باز می‌شده است، امروز مهجورانِ فرتوتِ تن داده به گذر زمانی هستند که خاطرات خوب گذشته هم دیگر از حیاط خلوتشان تاب عبور ندارد. بس که نیمی مرده اند و نیم دیگر به پهلو افتاده، ساعت ویرانی را منتظرند. در این میان اقبال تعدادی انگشت شمار بلند بوده که تاج از سر نینداخته و به همت بزرگانی در حوزه مدیریت شهری مرمت شده اند تا کالبد خشتی شان، مشتی نمونه خروار باشد، به یادگار مانده از دورانی طلایی که شهر بود و عمارت‌های بسیار و باغ‌های ایرانی اش.

یکی از این خوش اقبال‌ها خانه موسوی، معروف به «پریشانی» است که حالا، پس از تقریبا یک دهه ماندن در کش وقوس مالک و میراث فرهنگی، آرام گرفته است و روز‌های رونق دوباره را انتظار می‌کشد. قامت بلند و با اصالتش را می‌توانید در قلب محله نوغان پیدا کنید. بنایی که حوالی اواخر دوره قاجار، سقف و ستون خورده است و به گفته کارشناسان، ویژگی بارز معماری اش، ایوان چوبی، ستون‌های ساخته شده با آجر پنج پر و آجر‌های نقش دار با کاشی‌های نره و دندان موشی‌های فیروزه‌ای رنگی است که در رخ بام و سردر این خانه اجرا شده است.

خانه پریشانی که مالک نخستین آن گویا فردی به نام «نعیمی» بوده، در دهه ۶۰ این ملک را به خریداری با اسم «موسوی» واگذار می‌کند و در سال ۱۳۸۴ خورشیدی هم که گویا سال آغاز طرح ثبت خانه‌های دارای قدمت در فهرست میراث فرهنگی است، این خانه نیز از این نصیب، بی بهره نمی‌ماند، اما مانند تقریبا همه خانه‌های تاریخی مشابه، تنها با شماره ۱۲۰۶۶ ثبت می‌شود و دیگر برنامه‌ای برای سرپانگهداشتن یا حفظ آن ارائه نمی‌شود. این بی توجهی در ادامه سبب تخریب گوشه وکنار خانه از نهیب باد و باران شده، خطر تخریب را هر فصل افزایش می‌داده، تا اینکه به وسیله شهرداری خریده می‌شود و این روز‌ها هم دوران مرمت خود را از سر می‌گذراند.

نام: خانه پریشانی (موسوی)
نشانی: کوچه محمدزاده در نوغان ۶
قدمت: اواخر دوره قاجار (۱۲۶۸ خورشیدی)
مساحت: ۸۰۰ متر مربع
وضعیت: در حال مرمت

داشته‌ها و ویژگی‌های خانه تاریخی پریشانی

بیشتر خانه‌ها در مشهد قدیم دارای کتیبه‌هایی مزین به سوره «وان یکاد» یا دیگر آیات مبارکه و اسماءا... بوده اند. در خانه پریشانی نیز دو کتیبه کاشی کاری شده در پیشانی بنا وجود دارد که بر هردو آن ها، آیه شریفه «انا فتحنا لک فتحا مبینا» نقش خورده است.
در و دیوار این خانه با داشتن ۳۴ قطعه گچ بری، باغی رنگ گرفته از گل و مرغ است که چشم از تماشایش خسته نمی‌شود.

در حیاط خانه نخستین چیزی که توجه آدمی را جلب می‌کند، طبقات خانه است. سه طبقه زیرزمین، همکف و طبقه اول و تعداد زیادی اتاق که نشان از زیادی جمعیت و حفظ حریم محرم و نامحرم در هر خانه دارد. این خانه همچنین در حیاط و در زیر زمین خانه دارای حوض است. تنها پناه ساکنان خانه برای در امان ماندن از گرمای تابستان‌ها همین زیر زمین‌ها و حوض پر آب آن بوده است.

مانند همه خانه‌های قاجاری-پهلوی، دو قسمت تابستانی نشین و زمستانی نشین داشته که متأسفانه ضلع جنوبی و آفتاب گیر خانه یا همان ضلع جنوبی خانه پیش از این تخریب شده است. این یعنی آنچه از این بنا به جا مانده، ضلع شمالی و زمستان نشین آن است که مشرف به حیاط بوده؛ به همین دلیل نیز از گذرگاه محله به علت کوتاه بودن دیوار‌ها حیاط را می‌توان مشاهده کرد.

دالان‌های باریک مارپیچ که از حیاط تا طبقه اول کشیده شده اند و ستون‌های دالبری و نرده‌های چوبی در ایوان طبقه اول بهترین معرف از ویژگی‌های این خانه به یادگار مانده از گذشته هستند.
این خانه به واسطه مکنت صاحب اصلی آن، دارای اصطبل بوده که در نزدیکی درِ اصلی و ورودی خانه قرار داشته، ولی گویا قبل از انقلاب خراب شده  است.