بررسی ویژگی‌های برجسته پیامبراکرم (ص) به مناسبت دهه آخر صفر

گلناز حکمت | شهرآرانیوز؛ به مناسبت نزدیک شدن به ایام رحلت پیامبر (ص) خوب است درباره ویژگی‌های برجسته پیامبر اکرم (ص) و آیاتی که در قرآن کریم درباره حزن و اندوه ایشان یا خطاب به ایشان آمده است بیشتر بدانیم. در گفتگو با حجت الاسلام یوسفی به بارزترین ویژگی شخصیت پیامبر (ص) یعنی رحمه للعالمین بودن ایشان اشاره شده است.

پیامبر در چه زمان‌هایی و تحت تأثیر چه مواردی دچار حزن و اندوه می‌شدند؟ و خداوند در قرآن چه واکنشی مقابل آن نشان داده است؟

دلیل حزن پیامبر در قرآن در چند جا این گونه ذکر شده است؛ ایمان نیاوردن مردم، تغییر نیافتن ایشان و رفتن مردم در راه و مسیر اشتباه پیشینیان؛ بنابراین در سوره آل عمران آیه ۱۷۵ گفته شده است: «از آن‌ها نترسید! و تنها از من بترسید اگر ایمان دارید!» اینکه خداوند عالم چطور با این غم پیامبر (ص) رفتار می‌کرده جالب است. خداوند در سوره یونس می‌گوید: «سخن آنان تو را ناراحت نکند. عزت تماما برای خداست و او شنونده آگاه است.» سوره یونس ۶۵.

این مدل غم‌های پیامبر (ص) جنس و نوع غمشان با نوع و جنس اندوه و غم دنیا متفاوت است، از این جهت کسانی که به پیامبر اکرم (ص) نزدیک می‌شوند و قرابت پیدا می‌کنند نیز جنس غم هایشان متفاوت می‌شود؛ همان طور که حافظ می‌گوید: خنده و گریه عشاق ز جایی دگر است؛ یعنی دلیل اندوه و شادی در انسان، با تفاوت درجه ایمانی اش دچار تغییر می‌شود. از دغدغه‌های دنیای روزمره به دغدغه‌هایی برای امت اسلامی و جامعه اسلامی تغییر می‌کند، در مواردی که در قرآن ذکر شده است. خدای متعال به پیامبرش می‌گوید: «ولا یحزنک؛ غمگین مباش. شتاب ورزیدن برخی در کفر تو را اندوهگین نسازد. آنان به خداوند آسیبی نمی‌رسانند.» سوره آل عمران: ۱۷۵

پیامبر (ص) بعد‌ها در مدینه هم این احساس را همچنان نسبت به نفاق ورزیدن جمعی از به ظاهر مؤمنان داشت: «یَا أَیُّهَا الرَّسُول ُ لاَیَحْزُنْک؛ قلب آن‌ها ایمان نیاورده، تو را اندوهگین نسازند.» سوره مائده:۴۱
در جای دیگری باز هم خداوند از اینکه محمد (ص) از روی تأسف به خاطر ایمان نیاوردن مردم نزدیک است جانش را از دست بدهد، اظهار نگرانی کرده است: «شاید اگر به این سخن ایمان نیاورند، خویشتن را به خاطرشان از اندوه هلاک سازی.» سوره کهف: ۶

خداوند در واقع این موارد را برای ما می‌گوید، برای من و شما می‌گوید که‌ای مردم، شما این چنین پیامبری داشتید که حاضر است از همه چیزی که دارد حتی جانش بگذرد تا شما زندگی خودتان را تغییر بدهید، رویه خودتان را عوض کنید. برای شما این قدر غصه می‌خورد. در واقع خداوند با این جملات درباره پیامبر به ما تذکر می‌دهد و‌ می‌خواهد ما درباره پیامبر (ص) به شناخت برسیم.

تکلیف ما در مقابل آموزه‌های پیامبر اسلام چیست؟ و برای جلب رضایت ایشان چه اعمالی باید انجام بدهیم؟

تکلیف ما نسبت به پیامبر و اولیای خدا بر اساس آنچه در قرآن آمده است تبعیت است. در آیه ۱۱۰ سوره کهف آمده است؛ «قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَر مِثْلُکُمْ یوحی إلَی»؛ اگر شما دوست دارید خدا و اولیای خدا را، تکلیف بعد از محبت؛ تبعیت است. باید به اندازه‌ای در زندگی خودمان این تبعیت اتفاق بیفتد که شبیه به ایشان شویم. در اندازه وسع وجودی خودمان البته تجلی پیدا کند و آیینه‌ای از اولیای خدا شویم. این متجلی شدن و دیده شدن اولیای خدا در آیینه وجود ما از آثار تبعیت است.

پیامبر اکرم (ص) چه دشواری‌هایی در راه انجام رسالتشان داشتند و بار سختی‌های رسالت و تبلیغ دین را چگونه تحمل می‌کردند؟

مدل صبر پیامبر اکرم (ص) بر انواع و اقسام اذیت و آزار‌های امت از آگاهی ایشان بر تفاوت‌های مشرب و نوع فکر افراد بوده است، اینکه آن فرد از چه خانواده، طرز تفکر و بستر فرهنگی به جامعه وارد می‌شود و با پیامبر مواجهه پیدا می‌کند؛ بنابراین آن فردی که در جامعه ایمانی پا نمی‌گذارد مؤمن نمی‌شود، با آن فردی که در جامعه ایمانی وارد شده است و‌ می‌خواهد مؤمن باشد و بعد از آن گاهی مواقع دچار نواقص و لغزش‌هایی می‌شود متفاوت است. پیامبر اکرم (ص) به این نوع تفاوت افراد واقف است. به تعبیر امام هشتم (ع) اگر مردم می‌دانستند که خدای متعال چه درجه‌ای از ایمان و معرفت به مردم داده است، هیچ کس هیچ کسی را ملامت نمی‌کرد.

اگر بپذیریم که خداوند به هرکسی درجه ایمانی، بهره از هوش و درک و معرفت متفاوتی داده است، این همه یکدیگر را قضاوت نمی‌کردیم و این شناخت نداشتن از یکدیگر ما را کم صبر می‌کند. در سوره نساء آمده است: «یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا، آمِنُوا.‌ای مؤمنان! بر ایمان خود ثابت و ماندگار باشید، و بر آن بیفزایید.» آیه ۱۳۶. یعنی اولیای خدا به این تفاوت درجات آگاهی دارند، سختی و آزار می‌بینند؛ اما دلیل تحملشان بر این اذیت‌ها این است که‌ می‌دانند این انسان‌ها کم کم رشد می‌کنند و باید پای این درجات ایمانی ضعیف آن‌ها ایستاد تا بنیان‌های فکری ایشان قوی شود و به آگاهی برسند و دست از کفران خود بردارند.