گزارشی از آنچه درباره قرآن در سنت و کلام معصومین (ع) آمده است | پناه مؤمنان در تاریکی دنیا

گلناز حکمت | شهرآرانیوز؛ آدمیزاد یک فرق اساسی اگر با گل و درخت و دیگر جاندار‌ها داشته باشد، آن نه عقل کل بودنش یا بلبل زبانی اش که انس و الفتی است که به چیزی یا کسی پیدا می‌کند. یعنی توفیر مهم ما آدم‌ها در همین مأنوس شدن است، که راه گریزی هم از آن نداریم و همه ما در عمر هفتاد، هشتادساله مان بالاخره دلبسته و مأنوس چیزی یا فردی هستیم. آن چیز و آن فرد دلیلی برای آرامش و امنیت ما در آشوب دنیا می‌شود و با نبودنش می‌تواند روزگارمان را تیره وتار کند.

پس چه خوب است که پیش از آنکه دلبسته و مأنوس کسی یا چیزی شویم، قدری کلاهمان را قاضی کنیم و از عقل و همچنین رهنمود‌های بزرگان دین برای انتخاب آن کمک بگیریم. امام سجاد (ع) در این باره گفته اند: «وقتی قرآن با من باشد، اگر همه مردم که ما بین مشرق و مغرب هستند بمیرند و هیچ موجودی روی زمین زنده نماند و من تنها باشم، هرگز از تنهایی وحشت نمی‌کنم.»

رسول خدا (ص) درمان همه مشکلات را در قرآن می‌داند و‌ می‌فرماید:هرگاه کارها، چون شب ظلمانی برایتان مشتبه و تاریک شد به قرآن پناه ببرید؛ چون او شفیعی است که شفاعتش پذیرفته و شاهدی است که تصدیق شده است. هرکس او را رهبر خویش گرداند، وی را به بهشت رهنمون می‌سازد و هرکس بدان پشت پا زند، به جهنم سوقش می‌دهد. قرآن روشن‌ترین راهنما به سوی بهترین راه هاست.» و در جایی دیگر می‌فرماید: «راست‌ترین سخن، رساترین پند و زیباترین حکایت، کتاب خدا (قرآن) است.» (من لایحضر الفقیه ج۴، ص۴۰۲)
حالا این سؤال مطرح است؛ چگونه باید از قرآن این پناه عظیم استفاده کنیم و از آن در زندگی روزمره مان کمک بگیریم. در ادامه با ما همراه باشید تا با کمک گفته‌های ائمه اطهار این مهم را بررسی کنیم.

تلاوت قرآن اولین گام برای ارتباط با آن

یکی از مهم‌ترین شیوه‌های انس با قرآن؛ رعایت حق تلاوت است. رسول خدا (ص) توصیه می‌کرد؛ مردم با تلاوت قرآن انس بگیرند و آن را خوب درک و به آن عمل کنند. ایشان در روایتی خطاب به سلمان فرمود: «ای سلمان! بر تو باد که قرآن بخوانی؛ زیرا تلاوت آن، گناهان را پاک و باعث نجات از دوزخ خواهد شد». (حکیمی، الحیاه، ص ۱۵۳.)
درروایتی دیگر درباره درخواست تلاوت قرآن از سمت پیامبر (ص) آمده است که روزی ایشان به عبدا... بن مسعود که از قاریان معروف بود، فرمود: «قدری قرآن بخوان؛ تا گوش کنم». ابن مسعود مصحف خویش را گشود و آیاتی از سوره نساء را خواند.

هنگامی که به آیه «فکیف اذا جئنا من کلّ امةٍ بشهیدٍ و جئنا بک علی هولاء شهیداً» رسید، چشمان رسول اکرم (ص) پر از اشک شد و فرمود: «دیگر کافی است». (طبرسی، مجمع البیان، مؤسسه اعلمی بیروت، ج ۳، ص ۸۹.) در سیره امامان معصوم هم تلاوت قرآن توصیه شده است. امام رضا (ع) شب هنگام در بستر خویش، بسیار قرآن تلاوت می‌کرد و هنگامی که به آیه‌ای درباره بهشت یا دوزخ می‌رسید، می‌گریست و از خدا بهشت می‌طلبید و از دوزخ به او پناه می‌برد. (فضائل القرآن، ص ۴۳).

درست خواندن و زیبا خواندن قرآن

خداوند در قرآن فرموده است: «و قرآن را با دقت و تأمل بخوان» (مزمل، آیه۴.)؛ ترتیل در قرآن، به معنی خارج کردن کلمه از دهان با سهولت و به شیوه درست است، که از آداب قرائت است. به جز درست خواندن درباره زیبا خواندن قرآن هم توصیه‌های فراوانی وجود دارد. صوت زیبا باعث آمادگی بیشتر قلب و روح انسان برای انس با قرآن می‌شود. پیامبر (ص) در این باره فرمود: «هرچیزی زینت و آرایشی دارد و زینت قرآن هم با صوت زیبا خواندن است.»؛ (کلینی، کافی، ج۲، باب ترتیل القرآن بالصوت الحسن، ص۶۱۵.) اهل بیت (ع) خود نیز چنین بودند و قرآن را با صوت زیبا می‌خواندند.

نوفلی گوید: در نزد حضرت امام هادی (ع) از صدا و آهنگ خوش گفتگو کردم، فرمود: امام سجاد (ع) قرآن تلاوت می‌کرد و گاهی مردم از صدای زیبای او بی هوش می‌شدند، و اگر امام اندکی از صدای زیبای خود را ظاهر کند مردم طاقت شنیدن آن صوت زیبا را ندارند. گفتم: آیا پیامبر (ص) با مردم نماز‌ نمی‌خواند و صدای خود را به تلاوت قرآن بلند نمی‌ساخت (پس چرا مردم بی هوش نمی‌شدند؟) فرمود: رسول خدا (ص) به اندازه طاقت مردمی که پشت سر او بودند صدای خود را آشکار می‌ساخت. (طباطبائی، سنن النبی صلی ا... علیه و آله، ج۱، ص۱۰۱.)

مداومت بر ارتباط با قرآن

یکی از راه‌های فهم قرآن؛ مداومت در ارتباط و حفظ آن است. خواندن سوره‌های قرآن در نماز؛ یکی از تدابیری بوده است که برای ارتباط مردم با قرآن اندیشیده شده است. در این باره امام رضا (ع) فرمود: مردمان به این دلیل به قرائت قرآن در نماز مأمور شده اند که مبادا قرآن متروک و به دست فراموشی سپرده شود و در نتیجه ضایع شود، لکن (چون واجب شده که در نماز‌ها آن را بخوانند) حفظ شده و مورد آموزش و آموختن قرار گرفته و در این صورت از فراموشی و نابودی مصون مانده است.

ایشان در ادامه فرمود: «اگر سؤال شود که چرا خداوند دستور داده تا در همه نماز‌ها سوره حمد خوانده شود، در پاسخ می‌گوییم: برای اینکه قرآن متروک نشود و همواره نمازگزاران با قرآن ارتباط داشته باشند و آن را از یاد نبرند و انتخاب سوره حمد به این دلیل است که همه معارف و مفاهیم قرآن در آن جمع است». (صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۲۶۰)