مالیات بر عایدی سرمایه چیست و برای چه کسانی محاسبه می‌شود؟

به گزارش شهرآرانیوز، تصور کنید که مسکنی را سال گذشته به قیمت ۱۰۰ میلیون تومان خریداری کرده‌اید و حال قصد فروش آن را دارید. مشتری مسکن شما را به قیمت ۱۲۰ میلیون تومان خریداری می‌کند. در این میان شما ۲۰ میلیون تومان از فروش مسکن خود سود کرده‌اید. حالا باید برای این ۲۰ میلیون تومان که عایدی مسکن است، مالیات پرداخت کنید.

مثال دوم ما برای سهام و اوراق بهادار است. تصور کنید که پنج سال قبل تعداد صدهزار سهم از یک شرکت را به قیمت ۵۰۰ میلیون تومان خریداری کرده‌اید. این تعداد سهم در این پنج سال پس از افت‌وخیز‌های فراوان حالا یک میلیارد و دویست میلیون تومان ارزش دارد، و شما پس از فروش این سهام ۷۰۰ میلیون تومان سود کرده‌اید که این عایدی سرمایه سهام شما است. حالا باید برای این ۷۰۰ میلیون تومان مالیات پرداخت کنید.

تفاوت مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر ارزش افزوده

احتمالاً بسیاری از شما حالا به این فکر می‌کنید که پس مالیات بر عایدی سرمایه همان مالیات بر ارزش افزوده است. می‌توان گفت تا حدودی این دو نوع مالیات بسیار به یکدیگر شباهت دارند، اما ماهیت آن‌ها کاملاً متفاوت است؛ مالیات بر عایدی سرمایه ازجمله مالیات‌های مستقیم است، درحالی‌که مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات غیرمستقیم است.

مالیات بر ارزش افزوده، به سودی تعلق می‌گیرد که ناشی از کار انجام‌شده بر روی یک محصول است. درواقع مالیات بر ارزش افزوده دقیقاً به کالا‌ها و خدماتی تعلق می‌گیرد که مولد هستند و یا در چرخه تولید قرار دارند.

اما مالیات بر عایدی سرمایه، به سود ناشی از فروش چیز‌هایی تعلق می‌گیرد که مولد نیستند و مالکان آن چیزی به ارزش‌های آن نیفزوده‌اند. مثلاً یک زمین که فرد «الف» به فرد «ب» می‌فروشد و «ب» نیز آن را به «ج» می‌فروشد. در این مبادله هیچ‌چیزی به زمین افزوده نشده است. به‌طورکلی تمامی چیز‌هایی که در زنجیره تولید تا عرضه قرار نداشته و بدون تغییر توسط افراد خریدوفروش می‌شوند مشمول مالیات بر عایدی سرمایه هستند.

تاریخچه مالیات بر عایدی سرمایه

در سال ۱۹۱۳ ایالات‌متحده آمریکا برای اولین بار مالیات بر عایدی سرمایه را به اجرا گذاشت و تا حدود ۵۰ سال بعد تنها کشوری بود که قانون مجزا و کاملی برای مالیات بر عایدی سرمایه داشت. در سال ۱۹۶۵ در انگلستان، پس از جهش قیمتی مسکن که ناشی از شرایط پس از جنگ جهانی دوم بود، مالیات بر عایدی سرمایه به‌صورت رسمی تصویب و به اجرا گذاشته شد. پس‌ازآن کشور‌های مختلف، به‌خصوص کشور‌های صنعتی و ثروتمند قانون مالیات بر عایدی سرمایه را به اجرا درآوردند. از سال ۲۰۰۰ میلادی به این‌سو تعداد کشور‌هایی که قانون مالیات بر عایدی سرمایه را به اجرا گذاشتند رو به فزونی گذاشت و امروز ۱۷۱ کشور چنین مالیاتی را به اجرا درآورده‌اند و یا به‌نوعی مشابه آن را در قانون مالیات‌های مستقیم خود به اجرا درمی‌آورند و تنها ۳۳ کشور هستند که قانونی برای مالیات بر عایدی سرمایه ندارند.

در ایران در دهه ۶۰ خورشیدی برای اولین بار قانون مالیات بر عایدی سرمایه مطرح شد و حتی تا حدودی نیز به اجرا گذاشته شد، اما به دلیل خلأ‌های فراوان در اطلاعات اقتصادی مؤدیان و همچنین ایجاد فساد در دستگاه مالیاتی و دیگر دستگاه‌های درگیر در مالیات بر عایدی سرمایه، شبهی از آن به اجرا درآمد که درنهایت منجر به توقف آن و لغو کامل این قانون شد. در حال حاضر می‌توان ادعا کرد که ایران تنها کشوری در جهان است که در آن به‌راحتی می‌توانید دلالی کرده و بابت سود ناشی از آن، یک ریال مالیات پرداخت نکنید!

مالیات بر عایدی سرمایه شامل چه چیز‌هایی می‌شود؟

مالیات بر عایدی سرمایه شامل سود ناشی از فروش تمامی مایملک غیر تولیدی شما می‌شود. این مایملک شامل مسکن، زمین، سهام، اوراق بهادار، عتیقه‌جات، آثار هنری و سایر چیز‌هایی است که شما بدون انجام کار بر روی آن از آن به سود رسیده‌اید. حتی می‌توان خودرو را نیز جزو کالا‌هایی به‌حساب آورد که شامل مالیات بر عائدی سرمایه می‌شوند. اینکه چه چیز‌هایی در زمره کالا‌های شامل مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند در کشور‌های مختلف متفاوت است و این بستگی به شرایط اقتصادی و سیاسی آن‌ها دارد.

توجه داشته باشید که مالیات بر عایدی سرمایه تنها در صورتی اعمال می‌شود که مایملک خود را به فروش رسانید و از آن سود کنید. مادامی‌که مایملک خود را در اختیاردارید، مالیاتی بر آن تعلق نمی‌گیرد. به‌طور خلاصه می‌توان این‌گونه گفت تمامی چیز‌هایی که خریدوفروش آن‌ها به‌نوعی دلالی محسوب می‌شود، شامل مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند. اصلی‌ترین منابع مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر عایدی مسکن و مالیات بر عایدی سهام است.

مالیات بر عایدی مسکن

اولین چیزی که با آوردن نام مالیات بر عائدی سرمایه به ذهن خطور می‌کند، مالیات بر عایدی مسکن است. در حاضر مسکن، املاک و زمین اصلی‌ترین منبع دریافت مالیات بر عایدی سرمایه در سراسر جهان است و دلالان مسکن ازجمله بزرگ‌ترین پرداخت‌کننده مالیات بر عایدی مسکن هستند.

در کشور‌های مختلف قانون مالیات بر عایدی مسکن به اشکال مختلف اجرا می‌شود. معمولاً هر فرد برای یک مسکن نیاز به پرداخت مالیات بر عایدی مسکن ندارد و در برخی موارد مسکنی که مؤدی در آن ساکن است از پرداخت مالیات بر عایدی مسکن معاف است. از سویی دیگر در برخی قوانین، فاصله بین خریدوفروش مسکن، و یا تعداد آن عامل تعیین‌کننده‌ای در نرخ مالیات بر عایدی آن است.
‌
می‌توان ادعا کرد که هسته اصلی شکل‌گیری مالیات بر عایدی سرمایه، جلوگیری از سوداگری، احتکار و سودجویی در بخش مسکن و جلوگیری از ایجاد تورم در آن است؛ چیزی که در کشور ما به شکل گسترده‌ای مشاهده می‌شود.

مالیات بر عایدی سهام

دومین منبع بزرگ دریافت مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر عایدی سهام و اوراق بهادار است. سهامداران پس از فروش سهم خود، از میزان سود حاصل از فروش سهم خود مالیات بر عایدی سرمایه پرداخت می‌کنند. این نوع مالیات به دلیل شفافیت در خریدوفروش سهام به‌راحتی قابل‌محاسبه و دریافت است.

درباره دریافت مالیات بر عایدی سرمایه از سود سهام نظریات متفاوتی وجود دارد، ازجمله اینکه ممکن است افراد را از سرمایه‌گذاری در بورس فراری دهد. به همین دلیل نوع اخذ مالیات بر عائدی سهام در کشور‌های مختلف متفاوت است.

مالیات بر عایدی سهام در ایران

چندی پیش زمزمه‌های فراوانی مبنی بر قرار دادن بند دریافت مالیات بر عایدی سهام در پیش نویس طرح قانون مالیات بر عایدی سرمایه شنیده می‌شد. در همین باره یکی از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفت و گوی تلویزیونی عنوان کرد که مالیات بر عایدی سرمایه سهام تنها بر سود عرضه شده از سوی شرکت به سهام داران تعلق می‌گیرد و بر سود ناشی از فروش سهام تعلق نخواهد گرفت. وی هدف از این کار را تشویق شرکت‌ها به «افزایش سرمایه» به جای «تقسیم سود بین سهام داران» و در نتیجه افزایش تولید عنوان کرد.

نحوه محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، مالیات بر عایدی سرمایه به سود ناشی از فروش چیز‌های ارزشمند تعلق می‌گیرد. روش محاسبه آن نیز بر مبنای میزان سودی است که از معامله خود دریافت کرده‌اید. میزان مالیات پرداختی معمولاً به شکل درصد و به‌عنوان نرخ مالیات بر عایدی سرمایه محاسبه می‌شود.

کشور‌های مختلف در قوانین خود به شکل‌های متفاوتی مالیات بر عائدی سرمایه را محاسبه می‌کنند. در بیشتر موارد مبلغی از سود معاف از مالیات بوده و با افزایش سود، مالیات بر عایدی نیز افزایش پیدا می‌کند. به‌عنوان‌مثال، سود حاصل از عائدی سرمایه تا ۱۰۰ میلیون تومان معاف، از ۱۰۰ میلیون تا ۴۰۰ میلیون ۱۰ درصد، از ۴۰۰ میلیون تا ۱ میلیارد ۲۰ درصد و بیش از یک میلیارد ۳۰ درصد محاسبه می‌شود. نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در سراسر جهان کاملاً متفاوت بوده و به سیاست‌گذاری اقتصادی آن کشور مربوط می‌شود.

مالیات بر ضرر سرمایه؟!

سؤالی که پیش می‌آید اینجاست که اگر شخصی در معاملات خود ضرر کند، تکلیف مالیات بر عایدی سرمایه او چه می‌شود؟ آیا دولت که در سود مؤدی شریک است، در ضرر مؤدی نیز شریک است؟ پاسخ اینجاست که مالیات بر عایدی سرمایه به‌صورت کلی محاسبه می‌شود، و اگر به‌طور مثال شما از یک معامله ۳۰۰ میلیون تومان سود کرده‌اید و از معامله‌ای دیگر ۱۰۰ میلیون تومان ضرر کرده‌اید، باید برای مجموع سود خود که ۲۰۰ میلیون تومان است مالیات پرداخت کنید.

از سویی دیگر اگر در یک دوره زمانی در تمامی معاملات خود ضرر کنید و در آن دوره زمانی به‌طورکلی ضرر کنید، میزان ضرر شما در حساب مالیاتی شما ذخیره‌شده و از سود دوره بعدی شما کم می‌شود. درواقع به میزان ضرر خود در دوره فعلی، در دوره بعدی معافیت مالیاتی خواهید داشت.

منبع: پرشین تکس