الزامات موفقیت عملیات بازار باز بانک مرکزی

مدیریت کسب‌وکار به منظور روز گذشته بانک مرکزی در چارچوب سیاست گذاری جدید پولی با هدف مدیریت نرخ سود در بازار بین بانکی و کنترل نقدینگی و مهار تورم، از آغاز به کار اجرای عملیات بازار باز در این بانک خبر داد. این سیاست در حالی از روز گذشته به اجرا درآمده است که از بهار امسال زمزمه‌های اجرای آن در رسانه‌های مختلف منتشر و از مهرماه روند اجرایی آن آغاز شده بود. اجرای این سیاست این سؤال را برای بسیاری از افراد ایجاد کرده که در شرایط فعلی اقتصاد کشور که با رکود و تورم بالا مواجه است، این امر چه تأثیری بر شاخص‌های اقتصادی می‌گذارد؟
بازار باز ابزاری است برای بانک مرکزی تا سیاست‌های پولی از جمله کاهش یا افزایش حجم پول، نرخ بهره، رشد اقتصادی و اشتغال زایی و همچنین تأثیر زیاد در کنترل و ثبات قیمت‌ها را اعمال کند. بانک مرکزی در عملیات بازار باز اوراق قرضه را عرضه می‌کند تا زمانی که نقدینگی بازار بالا رفته است با جمع آوری پول این نقدینگی سرگردان را کاهش دهد و در مقابل هرجا باید نقدینگی در بازار زیاد شود، اوراق قرضه‌ای را که فروخته است باز خرید می‌کند تا با تزریق پول در بازار از طریق کانال مخصوص خود بر اشتغال زایی، تولید و قیمت‌ها تأثیرگذار باشد. اوراق قرضه چیزی مشابه اوراق مشارکت است، اما با این تفاوت که اوراق مشارکت باید برای پروژه خاصی هزینه شود. مثلا مشارکت برای اجرای پژوه‌های راه سازی و...، اما این اوراق که در کشور‌های توسعه یافته به عنوان عملیات بازار باز تعریف می‌شود، با هدف تزریق و جمع آوری نقدینگی است، ولی در کشور ما به دلیل کسری بودجه دولت قرار است به اجرا درآید. اجرای این سیاست یکی از راه‌هایی است که نیاز به چاپ پول و افزایش نقدینگی ندارد و در مقابل نقدینگی را از بازار‌های سوداگری جمع آوری و به کانال صحیح واریز تزریق می‌کند. اجرای صحیح عملیات بازار باز می‌تواند بانک مرکزی را به وظیفه و جایگاه اصلی خود یعنی کنترل نقدینگی سرگردان در بازار و هدایت آن به سمت مولد‌ها و نیاز‌های اقتصادی کشور نزدیک کند. آن چیزی که این طرح را موفق می‌کند مکفی بودن حجم این اوراق است تا میزان شایان توجهی نقدینگی سرگردان را جمع آوری کند، از طرفی این پول باید به سمت پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای هدایت شود، در غیر این صورت نتیجه عملیات بازار باز تبدیل به بدهی چشم گیری برای دولت‌های آینده می‌شود. در مرحله بعد بانک مرکزی باید با سیاست‌های مناسب جلوی خرید اوراق توسط بانک‌ها را بگیرد، زیرا این طرح قرار است نقدینگی موجود در بازار را جمع آوری کند. متأسفانه در گذشته هر بار که دولت اوراق مشارکت عرضه کرده است، خریدار اول آن بانک‌ها بوده اند. خرید این اوراق توسط بانک‌ها سبب شده است به مشکلات سیستم بانکی کشور با افزایش بدهی آن‌ها افزوده شود. همچنین این اوراق باید بازار دست دوم داشته باشد تا شخصی که این اوراق را خریداری کرده است، در صورت نیاز به پول بتواند آن را در بازاری مانند بازار سهام بفروش برساند. دولت باید در زمینه عملیات بازار باز عملکردی شفاف داشته باشد و اگر با هدف تأمین کسری بودجه این کار را می‌کند، آن را اعلام کند. اگر قرار است این مبلغ را با عنوان‌های دیگری از مردم بگیرد و در هزینه‌های جاری هزینه کند، بی شک فایده‌ای برای رشد اقتصاد کشور ندارد، زیرا مبلغ سرمایه گذاری شده صرف هزینه‌های جاری و پرداخت حقوق به کارمند می‌شود و خودش را به صورت بدهی بیشتر دولت آینده نشان می‌دهد.