گسل‌های بلاتکلیف

اردیبهشت به آخر رسید و خرداد هم رو به پایان است اما خبری از ابلاغ نقشه و محدودیت‌های ساخت‌و‌ساز روی گسل‌های مشهد نشده است. پیش از این اعلام شده بود که نقشه تدقیق گسل‌های مشهد به همراه بندهای دوازده‌گانه آن تا پایان اردیبهشت‌‌ماه به شهرداری مشهد ابلاغ می‌شود، هرچند رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به شهرآرا گفته این نقشه و محدودیت‌ها از لحاظ تحقیقاتی و حقوقی تکمیل شده است و فقط منتظر بررسی آن در شورای عالی معماری و شهرسازی هستیم.
به گفته علی بیت‌اللهی به علت وقوع سیلاب‌ها، رسیدگی جلسات شورای عالی معماری و شهرسازی به این موضوعات به تأخیر افتاده است. با این حال، باید خوشحال باشیم که بعد از تصویب این محدودیت‌ها، دیگر ممنوعیت ساخت‌و‌‌ساز روی گسل توصیه نیست بلکه به قانون تبدیل می‌شود.
او درباره تکلیف ساخت‌و‌سازهایی که در حال حاضر روی گسل قرار دارند بیان کرد: در مصوبه‌ای که ارائه شده، اعلام شده است اگر ساختمان مورد نظر بیمارستان یا مدرسه باشد، در اولین گام مقاوم‌سازی آن‌ها در برابر زلزله در دستور کار وزارت بهداشت یا سازمان نوسازی مدارس قرار می‌گیرد.
بیت‌اللهی درباره ساختمان‌های خطرزا مانند انبارهای نگهداری از مواد شیمیایی که روی گسل‌ها قرار دارند نیز بیان کرد: ساختمان یا سازه این انباری مهم نیست، محتویات آن بسیار مهم است و در زمان وقوع مخاطراتی مانند زلزله، آسیب‌های جدی وارد می‌کند. مصوبه درباره این‌گونه ساخت‌و‌سازها نیز الزام به تغییر کاربری و جابه‌جایی کرده است.
به گفته او، بعد از ابلاغ این نقشه‌ها، ساختمان‌های مهم و خطرزا آمارگیری می‌شود و اقدامات لازم برای مقاوم‌سازی یا جابه‌جایی آن انجام خواهد شد.
بعد از گذشت یک سال و 4 ماه از ممنوعیت ساخت‌و‌ساز ‌روی گسل‌های ١٠ شهر کشور، هنوز نقشه تدقیق گسل‌های مشهد و محدودیت‌های ساخت‌و‌ساز آن ابلاغ نشده است. آذر سال ٩۶، بعد از موج زلزله‌ در برخی شهرهای کشور، قرار شد‌ در ١٠ شهر کشور که مشهد هم یکی از آن‌ها بود، ساخت‌‌و‌ساز در حریم گسل‌ها ممنوع شود. بر این اساس، مقرر شد تا پایان همان سال نقشه پهنه‌های پرخطر مشهد تهیه شود و پس از آن، ساخت‌و‌ساز روی گسل‌های این شهر ‌ممنوع‌ باشد. اواخر سال ٩۶ ‌دفتر منطقه شمال شرق مرکز تحقیقات راه و شهرسازی این نقشه را تهیه کرد و بعد از جلسات متعدد در استانداری و تصویب آن در شورای فنی استان خراسان رضوی، مرداد‌ماه سال گذشته به شورای عالی معماری و شهرسازی ارسال شد. بر اساس گفته‌های محمدرضا مهردوست، رئیس دفتر منطقه شمال شرق مرکز تحقیقات راه و شهرسازی، در مطالعات تدقیق گسل‌ها، مختصات و حریم ۴ گسل مشهد آماده شده است و در صورت تأیید شورای عالی معماری و شهرسازی، ساخت ساختمان‌های با اهمیت بسیار بالا مانند ساختمان آتش‌نشانی، نیروگاه‌ها، بیمارستان‌ و برخی دیگر از ساخت‌و‌سازها مانند انبار نفت یا پمپ بنزین و پمپ گاز، مدرسه و ... در حریم گسل که پیش از این ١۵٠ متر در نظر گرفته شده بود ممنوع می‌شود. اگرچه در مشهد ۴ گسل وجود دارد که فقط یکی از آن‌ها داخل شهر است و بقیه حاشیه‌ای هستند، اگر وقوع زلزله از هریک از این گسل‌ها نشئت بگیرد، می‌تواند فاجعه‌بار باشد. خطرناک‌ترین گسل نیز از جنوب شرقی به جنوب غربی مشهد کشیده شده است. با این حال، تعیین گسل‌ها به معنی فعال بودن همه آن‌ها نیست.