گفتگو با هنرمندان تئاتر خیابانی جشنواره هنر‌های شهری نوروز ۱۴۰۲ | بازآفرینی مضامین اجتماعی با زبان نمایش

ریحانه موسوی | شهرآرانیوز؛ در مرحله اول داوری این بخش از میان ۱۶۰ اثر رسیده به دبیرخانه جشنواره سی طرح از سوی هیئت داوران انتخاب شد. مرحله نهایی داوری نیز با حضور هیئت داوران و متناسب با محور‌های موضوعی جشنواره هنر‌های شهری مشهد صورت گرفت و در پایان پانزده اثر در نوروز ۱۴۰۲ به مرحله اجرا رسیدند. در ادامه، گفت وگوی شهرآرا با چند هنرمند شرکت کننده در بخش هنر‌های نمایشی جشنواره امسال هنر‌های شهری مشهد پیش روی شماست.

استقبال کودکان از نمایش عروسکی

عباس طاهری، نویسنده، بازیگر، تهیه کننده و کارگردان نمایش‌های رادیویی که در جشنواره امسال هنر‌های شهری مشهد، نمایش خیابانی موزیکال «خونه مادربزرگه» را ارائه داده است، در گفتگو با خبرنگار شهرآرا می‌گوید: این اثر برگرفته از سریال عروسکی «خونه مادربزرگه» در دهه ۶۰ تلویزیون است که به صورت امروزی و موزیکال طراحی و نگارش و توسط هنرمندان نوجوان و جوان پانزده تا هجده ساله اجرا شده است.

او ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه این نمایش موزیکال و به صورت «پلی بک» اجرا شد و از طرفی جنبه نوستالوژیک داشت، از استقبال بسیار خوبی از سوی کودکان، نوجوانان، جوانان و افراد مسن برخوردار بود. نمایش «خونه مادربزرگه» کاری بود که به مشکلات امروز شهری از زبان شخصیت‌های نمایش یعنی مادربزرگه، مخمل (گربه)، آقای حنایی (خروس)، هاپوکومار (سگ)، مو مو (گاو) و قارقارک (کلاغ) اشاره می‌کرد که مطالب مطرح شده در آن با اجرای خوب هنرمندان تازه کار به بهترین شکل انجام شد و بازخورد آن توسط تماشاچیان بسیار عالی بود.

او انتخاب داوران برای برگزیدن آثار را از جمله سیاست‌های جشنواره برمی شمرد که قابل احترام است و معتقد است بهترین آثار توسط آنان برگزیده شده اند.
این هنرمند مدیریت زمان فراخوان و اجرای جشنواره را عامل ایجاد فرصت کافی برای تولید آثار و مخاطب پسند شدن آن‌ها می‌داند و ابراز می‌کند: اگر جنبه رقابت به جشنواره افزوده شود و همه آثار در مکانی خاص با حضور داوران و کارشناسان با اجرای ویژه همراه باشند و گروه برتر توسط داوران انتخاب شود، این رویداد از جذابیت بیشتری برخوردار خواهد بود.

عباس طاهری اظهار می‌کند: هرسال رنگ وبوی استقبال از بهار در جشنواره هنر‌های شهری مشهود است. متولیان برگزاری آن به اجرای نمایش خیابانی توجه دارند و باعث می‌شوند افرادی که تا به حال حتی یک تئاتر را روی صحنه ندیده اند، تماشای یک نمایش را در شهر تجربه کنند.

او با اشاره به هم زمانی ماه مبارک رمضان با عید نوروز و تأثیر آن در برگزاری زودتر بخش نمایش جشنواره هنر‌های شهری مشهد می‌گوید: با وجود اینکه دو روز آخر سال استقبال مردم از اجرای نمایش‌ها خوب بود، اگر به گونه‌ای برنامه ریزی می‌شد که مسافران و زائران بارگاه منور رضوی از دیدن چنین کار‌هایی بهره بیشتری می‌بردند، بهتر بود.
وی درباره کارکرد این نوع جشنواره‌های شهری تصریح می‌کند: با نمایش‌های خیابانی می‌توان بسیاری از مضامین فرهنگ شهروندی و دینی را رودرروی مردم با آن‌ها درمیان گذاشت.

نگاهی تازه به موضوع قاچاق کالا از زبان شاهنامه

سعید خیراللهی، دیگر هنرمند حاضر در جشنواره هنر‌های شهری مشهد که به همراه گروه خود از استان ایلام با نمایش «جهیزیه» در این رویداد شرکت کرده بود، بیان می‌کند: اجرای ما مضمونی اجتماعی داشت که از دریچه‌ای جدید به مبحث کار و مسئله قاچاق کالا نگریست. بیژن و منیژه داستان از شاهنامه فرار کرده و در دنیای امروز به دام دیو سپیدی افتاده بودند که به کار قاچاق کالا مشغول بود. رستم داستان مانند رستم اصلی قصه شاهنامه باید هفت خوانی را می‌گذراند تا آن‌ها را نجات دهد. او گوشه گوشه ایران زمین را می‌گشت و هنر‌های دست مردم را که به فراموشی سپرده شده بود جمع آوری می‌کرد، تا آن‌ها نجات پیدا کنند.

رستم به همه نقاط ایران سفر کرد و با انجام این کار افسون دیو سپید را از بین برد و قهرمانان داستان را آزاد کرد.
این هنرمند می‌افزاید: این اثر صرفا یک کار کلاسیک برگرفته از شاهنامه نبود. ما سعی کردیم حرف روز را در نمایش خود مطرح کنیم و در آن به بیان روزمرگی‌ها و کار‌هایی که فراموش شده اند، پرداختیم. واردات بی رویه کالا کسب و کار مردم را مختل کرده و این نمایش بیان ضرب المثلی است که می‌گوید: «زیره به کرمان نبرید».

اکنون زیره، قالی و بسیاری از کالا‌هایی که تولید خودمان است وارداتی شده اند. ما این موضوع را در نمایش خود به تصویر کشیدیم. همچنین در این کار از دریچه‌ای اجتماعی به زنان نگاه کردیم و اعتقاد داریم که وقتی فردی تولید گر باشد، خود جریان سازی می‌کند، خلاقیتش به کار می‌افتد و زمانی برای کار‌های بیهوده ندارد. تولید اقتصادی که مبنای خود را بر اساس فروش نفت تعریف می‌کند از بین خواهد رفت و مردمی که خود می‌توانند با هنر‌های دستی‌ای که دارند کار ایجاد کنند، دیگر توان انجام آن را نخواهند داشت.

خیراللهی خاطرنشان می‌کند: وقتی مردم به مشهد سفر می‌کنند و می‌دانند عطر حرم مخصوص این شهر است، وارد کردن یک عطر خارجی اصلا اهمیتی ندارد، یا وارد کردن شکلات خارجی به شهری مانند اصفهان که مرکز تولید گز است فایده‌ای ندارد، بلکه ما باید تولید خودمان را داشته باشیم.

او معتقد است اکنون ما با جامعه‌ای نامید روبه رو هستیم که بیشتر به سمت تغییر ظاهر خود می‌رود. این مسئله بین زنان و مردان ما رواج زیادی پیدا کرده است. بخشی از این اتفاق مربوط به برهه چند ساله شیوع ویروس کروناست که مردم در آن مرگ‌های زیادی را دیدند و کمی غمگین شدند و بخش دیگر آن به دلیل بیکاری جامعه است که باعث می‌شود با خود کلنجار برود.

او یادآور می‌شود: ما سعی کردیم طنز را نیز چاشنی کار خود کنیم، زیرا مخاطب امروز تحمل یک کار صرفا شعار گونه و تلخ را ندارد. برخی مخاطبان عامی نمی‌دانستند تئاتر خیابانی چیست و از سر لطف می‌خواستند به ما کمک مالی کنند که ما نمی‌پذیرفتیم. این کارگردان اذعان می‌کند: من چندین بار در حوزه تئاتر محیطی اجرا داشته ام که امسال استقبال مردم مشهد از این هنر بسیار خوب بود. همچنین جانمایی مناسبی برای گروه‌ها صورت گرفت و در برهه‌ای از زمان -که جمعیت زیادی در مشهد وجود دارد و ممکن است برای رفت و آمد با مشکل روبه رو شوند- تیم ستادی برای نقطه یابی مکان‌ها خوب عمل کرد. ما از بولوار توس گرفته تا کوهسنگی و شهرک باهنر که قشر مهاجر در آنجا زندگی می‌کنند اجرا داشتیم و خوشبختانه همه با این نمایش‌ها ارتباط برقرار کردند.

او در توضیح مرحله داوری بخش نمایش جشنواره هنر‌های شهری مشهد می‌گوید: در این قسمت جشنواره ابتدا گروه‌ها باید یک ایده ارائه دهند؛ سپس هیئت بازخوان پس از خواندن آن‌ها چند طرح را انتخاب می‌کند. بعد از آن پالایش و بازبینی می‌شود که این کار بسیار خوبی است و کارگردان شیوه اجرا و توضیحات خود را در آن می‌آورد. داوری آثار در سال‌های گذشته چندان راضی کننده نبود، اما تیمی که امسال این کار را بر عهده داشت از افراد خبره‌ای تشکیل شده بود.

این نویسنده زمان اعلام فراخوان جشنواره را نیز بسیار خوب می‌داند و ادامه می‌دهد: گروه‌های شرکت کننده فرصت کافی برای نوشتن و تولید اثر را داشتند؛ از آن گذشته کسانی که می‌خواهند در این رویداد حضور یابند، می‌دانند که هرسال این جشنواره برگزار می‌شود و می‌توانند از قبل خود را آماده کنند.

او گفت وگوی خود را با ارائه پیشنهادی به پایان می‌رساند و تبیین می‌کند: اگر این اجرا‌ها هرسال در نقطه‌ای از شهر تکرار شوند، آن محل‌ها به ایستگاه و نمادی برای تئاتر خیابانی تبدیل می‌شوند و مخاطب خاص خود را پیدا خواهند کرد. تعدد مکانی باعث ایجاد ضعف می‌شود، گروه‌ها را سردرگم می‌کند و موجب فرسودگی دبیرخانه خواهد شد.

توجه به آسیب‌های اجتماعی با استفاده از سنت آذربایجان

محمد یوسفی زاده نویسنده و کارگردان تئاتری است که از استان آذربایجان شرقی در جشنواره هنر‌های شهری مشهد شرکت کرده و در هفت نقطه شهر مشهد اجرا داشته است. او موضوع نمایش خود را آیین و سنت آذربایجان و ارتباط دادن آن به آسیب‌های اجتماعی روز جامعه بیان می‌کند و می‌گوید: استقبال از این نمایش بسیار خوب بود، به خصوص از اجرا‌هایی که در محلات حاشیه شهر و میان مردم خون گرم بلوچ داشتیم بازخورد‌های خوبی دریافت کردیم و اگر قرار باشد دوباره در این شهر کار کنیم، ترجیح می‌دهیم در آن مناطق باشد، زیرا مردم ارتباط خوبی با نمایش‌ها برقرار کردند و احساس کردیم انجام این گونه کار‌ها در آن مناطق نیاز است.