بازآفرینی شهری؛ راه‌حل مسائل و مشکلات شهری
مهسا سحرخیز
راهبر سازمان بازآفرینی منطقه۳
الگوی نامتوازن توزیع جمعیت در دهه‌های گذشته، شهر‌های کشور از جمله کلان‌شهر مشهد را با مخاطرات و نابسامانی‌های مختلف رو‌به‌رو کرده و نزول کیفیت زندگی در ابعاد مختلف را برای ساکنان شهرها به دنبال داشته است. نابسامانی‌ها و چالش‌هایی، چون فقر شهری (در ابعاد مختلف آن از قبیل فقر درآمدی، بهداشتی، آموزشی، خدمات اجتماعی و پایه)، فاصله و شکاف طبقاتی، بالا بودن میزان مستأجران، گسترش نابرابری در دسترسی به منابع و خدمات شهری، ناکارآمدی نظام جابه‌جایی و حرکت، افت منزلت مکانی، شکل‌گیری حاشیه‌نشینی و بروز انواع آسیب‌های اجتماعی، کاهش اعتماد اجتماعی میان شهروندان و....
نمود این نابسامانی‌ها و چالش‌ها در محدوده‌هایی از شهرها، بارزتر و شدیدتر است و به شکل مستقیم یا غیرمستقیم شهروندان را درگیر مسائل و مشکلات گسترده‌ای کرده است. این محدوده‌ها که بخش درخور توجهی از مساحت شهر مشهد را به خود اختصاص داده‌اند و سهم چشمگیری از جمعیت شهرنشین را در خود سکنی داده‌اند، به‌عنوان محدوده‌ها و محله‌های ناکارآمد شهری شناخته می‌شوند.
محدوده‌ها و محله‌های ناکارآمد، محدوده‌هایی از شهرمان است که از نظر سطح خدمات، کیفیت زندگی، وضعیت رونق اقتصادی، شرایط بهداشتی و محیط زیستی و دوام و پایداری کالبدی وضعیتی پایین‌تر از متوسط شهر اصلی را دارند. این محدوده‌ها در صورت بروز خطرات طبیعی مانند زلزله نسبت به سایر نقاط شهر آسیب‌پذیرتر هستند.
در سال‌های گذشته دولت و شهرداری‌های کشور قدم‌های بسیاری برای کاهش معضلات محدوده‌ها و محله‌های ناکارآمد شهری برداشته‌اند. اما با توجه به اینکه بهبود کیفیت در پدیده‌های چند بعدی مانند فقرشهری، نیازمند همکاری و همراهی گروه‌ها و کنشگران مختلفی از جمله دستگاه‌های دولتی، شهرداری‌ها، بخش خصوصی و توسعه‌گران، سازمان‌های غیردولتی و نیز یکپارچگی در برنامه‌ها و اقدامات آن‌هاست، به دلیل تمرکز‌گرایی در برنامه‌ریزی بخشی به تبعیت از نظام سیاسی -اداری موجود و فقدان نهاد مدیریت یکپارچه و هماهنگ شهری، اجرای برنامه‌های نوسازی و بهسازی در بسیاری از شهر‌های کشور با موفقیت و اثربخشی اندکی همراه بوده و دستگاه‌های (عمدتاً) دولتی و شهرداری‌ها هر کدام بنا به شرح وظایف خود، اقدامات پراکنده یا حتی موازی را انجام داده‌اند. هماهنگی‌نداشتن این اقدامات در ابعاد مختلف و نبود همراهی همه کنشگران و دخیلان نه‌تن‌ها منجر به بهبود وضعیت موجود نشده است، بلکه روز به روز بر شدت و تعدد ابعاد مسئله به ویژه در زمینه گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی افزوده است؛ بنابراین چاره‌جویی برای محدوده‌های ناکارآمد شهری و اتخاذ سیاست‌های چندوجهی به رهیافتی یکپارچه و جامع‌نگر نیاز دارد تا مشکلات گوناگون اجتماعی‌اقتصادی و کالبدی را با هم نشانه رفته و از اثربخشی ابعاد مختلف بر یکدیگر بهره‌مند شود. انجام این وظیفه به‌تن‌هایی از عهده یک دستگاه دولتی برنمی‌آید و پیشبرد آن در مقیاس بزرگ و مؤثر، مستلزم تعهد مشترک و هماهنگ میان مجموع دستگاه‌های دولتی و شهرداری‌ها، مشارکت مردمی و فعالان غیردولتی، خصوصی و ... است. در این راستا، سازمان بازآفرینی فضا‌های شهری در مشهد در تلاش برای انجام گام‌های مؤثر در مسیر ارتقای کیفیت زندگی در محدوده‌های ناکارآمد شهری تأسیس شده است.
نمود این نابسامانی‌ها و چالش‌ها در محدوده‌هایی از شهرها، بارزتر و شدیدتر است و به شکل مستقیم یا غیرمستقیم شهروندان را درگیر مسائل و مشکلات گسترده‌ای کرده است. این محدوده‌ها که بخش درخور توجهی از مساحت شهر مشهد را به خود اختصاص داده‌اند و سهم چشمگیری از جمعیت شهرنشین را در خود سکنی داده‌اند، به‌عنوان محدوده‌ها و محله‌های ناکارآمد شهری شناخته می‌شوند.
محدوده‌ها و محله‌های ناکارآمد، محدوده‌هایی از شهرمان است که از نظر سطح خدمات، کیفیت زندگی، وضعیت رونق اقتصادی، شرایط بهداشتی و محیط زیستی و دوام و پایداری کالبدی وضعیتی پایین‌تر از متوسط شهر اصلی را دارند. این محدوده‌ها در صورت بروز خطرات طبیعی مانند زلزله نسبت به سایر نقاط شهر آسیب‌پذیرتر هستند.
در سال‌های گذشته دولت و شهرداری‌های کشور قدم‌های بسیاری برای کاهش معضلات محدوده‌ها و محله‌های ناکارآمد شهری برداشته‌اند. اما با توجه به اینکه بهبود کیفیت در پدیده‌های چند بعدی مانند فقرشهری، نیازمند همکاری و همراهی گروه‌ها و کنشگران مختلفی از جمله دستگاه‌های دولتی، شهرداری‌ها، بخش خصوصی و توسعه‌گران، سازمان‌های غیردولتی و نیز یکپارچگی در برنامه‌ها و اقدامات آن‌هاست، به دلیل تمرکز‌گرایی در برنامه‌ریزی بخشی به تبعیت از نظام سیاسی -اداری موجود و فقدان نهاد مدیریت یکپارچه و هماهنگ شهری، اجرای برنامه‌های نوسازی و بهسازی در بسیاری از شهر‌های کشور با موفقیت و اثربخشی اندکی همراه بوده و دستگاه‌های (عمدتاً) دولتی و شهرداری‌ها هر کدام بنا به شرح وظایف خود، اقدامات پراکنده یا حتی موازی را انجام داده‌اند. هماهنگی‌نداشتن این اقدامات در ابعاد مختلف و نبود همراهی همه کنشگران و دخیلان نه‌تن‌ها منجر به بهبود وضعیت موجود نشده است، بلکه روز به روز بر شدت و تعدد ابعاد مسئله به ویژه در زمینه گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی افزوده است؛ بنابراین چاره‌جویی برای محدوده‌های ناکارآمد شهری و اتخاذ سیاست‌های چندوجهی به رهیافتی یکپارچه و جامع‌نگر نیاز دارد تا مشکلات گوناگون اجتماعی‌اقتصادی و کالبدی را با هم نشانه رفته و از اثربخشی ابعاد مختلف بر یکدیگر بهره‌مند شود. انجام این وظیفه به‌تن‌هایی از عهده یک دستگاه دولتی برنمی‌آید و پیشبرد آن در مقیاس بزرگ و مؤثر، مستلزم تعهد مشترک و هماهنگ میان مجموع دستگاه‌های دولتی و شهرداری‌ها، مشارکت مردمی و فعالان غیردولتی، خصوصی و ... است. در این راستا، سازمان بازآفرینی فضا‌های شهری در مشهد در تلاش برای انجام گام‌های مؤثر در مسیر ارتقای کیفیت زندگی در محدوده‌های ناکارآمد شهری تأسیس شده است.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
