پرستار یا کارگر ساده/گلایه شهروندان از مراکز خدمات پرستاری

تکتم جاوید - هنوز یک هفته نشده که برای مادرش پرستار گرفته، اما به شدت ناراضی است و می‌گوید: کلی پرس وجو کردم تا از یک شرکت خوب، پرستاری درست و حسابی پیدا کنم، اما تازه فهمیده ام این شرکت‌ها هم با بیماران و شرایط خانواده هایشان کاسبی راه انداخته اند. خانمی که بعد از آن همه تعریف و تبلیغ به اسم پرستار برایم فرستادند یک کارگر ساده از کار درآمد که خودسرانه کار‌های پزشکی هم انجام می‌داد. آمپول مادرم را که تزریق کرد، بدن او دچار کبودی شد و در نهایت آن خانم اعتراف کرد که این‌ها را تجربی آموخته است و هیچ مدرکی ندارد. معلوم نیست این پرستار‌ها و این شرکت‌ها چه بلا‌هایی سر بیماران بیچاره می‌آورند و کسی هم خبردار نمی‌شود.
شهروند دیگری هم که سالمندی را در اثر بی احتیاطی یکی از همین پرستارنما‌ها از دست داده است می‌گوید: پدرم آلزایمر داشت و خودمان مدتی از او مراقبت کردیم، اما یک ماه پس از اینکه برایش پرستار گرفتیم فوت کرد. بعد از مدتی متوجه شدیم علت فوت او قصور کسی بوده است که به عنوان پرستار برایمان فرستاده بودند. متوجه شدیم هیچ مدرکی نداشته و یک کارگر معمولی بوده است.
شهروند دیگری هم می‌گوید: از شرکت‌های خدمات پرستاری فردی را برای سرم زدن به همسرم گرفتم و خانمی که آمد ادعا کرد که پرستار است و مدرک پرستاری هم دارد، اما بعد متوجه شدم هیچ‌کدام از نیرو‌های آن شرکت مدرک پرستاری ندارند و خداراشکر کردم که بلایی سر همسرم نیامد.

قیمت‌های متناقض و خدمات متفاوت
عنوانش شرکت خدمات پرستاری در منزل است. بدیهی است که شرکت باید عده‌ای پرستار را استخدام کرده باشد که از بیماران داخل منزل مراقبت کنند. اعتراض‌های شهروندان را که می‌شنوم با چند شرکت تماس می‌گیرم تا از کم و کیف اوضاع باخبر شوم. آگهی‌های درج شده در نیازمندی‌های روزنامه همگی زیرمجموعه عنوان پرستار جای می‌گیرند، اما در حقیقت همه آن‌ها یکی نیستند. برخی با عنوان «مراقب» نیرو اعزام می‌کنند و برخی با عنوان پرستار. با دفتر چند مرکز تماس می‌گیرم و اطلاعات آن‌ها را جویا می‌شوم. منشی می‌گوید فردی را به عنوان «مراقب» می‌فرستد که مدرکی ندارد، اما برای انجام خدمات پزشکی و درمانی باید پرستار اعزام کنند که هزینه خدمات و اعزام او جداگانه است.
تقریبا هیچ نقطه اشتراکی بین قیمت خدمات در بین چند مرکزی که در روزنامه آگهی داده بودند و چند مرکزی که در اینترنت شماره تلفن و مشخصات گذاشته بودند وجود ندارد و این درحالی است که همه این مراکز ادعا می‌کنند مجوز وزارت بهداشت و تعرفه دانشگاه دارند.

مراقب به جای پرستار
به صحبت‌های تلفنی بسنده نمی‌کنیم و سری به چند مرکز می‌زنیم تا ببینم آیا خبری از مجوز روی دیوار، تعرفه دانشگاه و مدارک پزشکی و پرستاری هست یا خیر. مقصد اول یکی از شرکت‌هایی است که بیشترین گله‌ها را داشت. از رفت وآمدها، تعداد کارکنان و خدمات جانبی شان پیداست این بازار رونق خوبی دارد. خانم منشی از همان‌هایی است که با چرب زبانی قانعتان می‌کند نیاز به یک پرستار دارید و او هم بهترین‌ها را در اختیار دارد. یکی از گله‌ها از همین شرکت بود. او همان ابتدا آب پاکی را روی دستمان می‌ریزد که اگرچه نام شرکت «خدمات پرستاری» است، اما خدمات دائمی شان مربوط به همان مراقبان است و «پرستار تحصیل کرده قرار نیست از بیمارمان مراقبت کند.» البته این را هم می‌گوید که «مراقبان مدرک بهیاری دارند و می‌توانند خدمات ساده درمانی (مانند تزریق دارو یا سوند و سرم) را انجام دهند.» نرخی که اعلام می‌کند هم با نرخ دیگرشرکت‌ها متفاوت است. او تمام مدت از نیرو‌هایی تعریف می‌کند که کیفیت کارشان خیلی خوب است، اما هیچ قدرت انتخابی به مشتری نمی‌دهد، یعنی مشتری نه می‌تواند سن مراقب را انتخاب کند و نه دیگر شرایط او را. لابه لای صحبت هایش متوجه می‌شوم شرکت‌ها با هم در ارتباط اند و خلاصه نمی‌گذارند مشتری دست خالی برگردد. به قیمت‌های یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان برای حضور بین ۶ تا ۸ ساعت کاری و ۳ میلیون و ۲۰۰ تومان برای مراقبت شبانه روزی اعتراض می‌کنم که می‌گوید: نیروی غیرایرانی هم دارم که هیچ مدرکی ندارد، اما با ۶۰۰ هزارتومان در ماه حاضر است کار کند.

شرکت‌ها و امتیازات خودسرانه
شرکت دوم نه تابلویی از تعرفه دارد و نه مجوزی روی دیوار‌ها نصب کرده است. ادعای مدیرش هم این است که فرصت نکرده اند آن‌ها را نصب کنند، با این وجود در حال خدمات رسانی هستند. شاید هم دلیلش این باشد که بیشتر افراد پرستار را به صورت تلفنی سفارش می‌دهند یا اگر مراجعه حضوری دارند با اعتماد کامل و بدون درخواست مدرک پرستار می‌گیرند. مبالغ را که می‌گوید باز اعتراض می‌کنم، اما او طوری حساب و کتاب می‌کند و از هزینه‌ها کم می‌کند که به گرفتن مراقب و پرستار راضی شوم. نکته‌ای که این شرکت را از شرکت قبلی متمایز می‌کند این است که مراقب جمعه‌ها هم سرکار می‌آید. او این را امتیاز مهم شرکتشان می‌داند. ازاین روست که متوجه می‌شویم اصلا نرخی واقعی در میان نیست.

هرکه خودشان صلاح بدانند!
روز قبل تلفنی کلیات را جویا شده بودم. منشی اصرار داشت که نیازی به حضور نیست؛ تلفنی تصمیم بگیرم و او هم روز بعد مراقب را بفرستد، اما قبول نکردم و قرار حضوری گذاشتم. وقتی به دفترشان رفتم همان صحبت‌های دیگران را تکرار کرد با تفاوت‌هایی در قیمت. هزینه مراقب در این شرکت برای ساعت کاری روزانه از مبلغ یک میلیون و ۲۵۰ تومان شروع می‌شود که در نهایت متوجه نمی‌شوم چرا با شرکت دیگر تفاوت دارد. در نهایت تأکید می‌کند که هرکه را خودشان صلاح بدانند می‌فرستند!

۴ مورد شکایت از خدمات پرستاری از ابتدای سال
برای اطلاع از آمار شکایت‌های شهروندان از این مراکز نیز با مسئول واحد رسیدگی به شکایات حوزه معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی مشهد تماس می‌گیریم. محمد دشتی دراین باره می‌گوید: شکایت‌ها در چند بخش موضوعی تقسیم می‌شود، زیرا همه این‌ها شکایت از مراکز خدمات پرستاری نیست. از ابتدای امسال ۱۱ مورد شکایت ثبت شده است که ۶۰ تا ۷۰ درصد این شکایت‌ها مربوط به مؤسسات نگهداری سالمند با مجوز بهزیستی یا شرکت‌های نظافتی با مجوز سازمان صنعت، معدن و تجارت بوده و به دلیل آسیب رسیدن به بیمار شکایت ابتدا به ما اعلام شده است، سپس ما پیگیری کرده ایم. از میان این شکایت‌ها پس از بررسی، ۵ مورد بدون اشکال تشخیص داده شد. ۲ یا ۳ مورد هم مداخله گر درمانی بودند که پرونده آن‌ها در حال رسیدگی است و موارد دیگر هم در حال بررسی هستند. دشتی با اشاره به ۴ مورد شکایت از دفتر‌های خدمات پرستاری از ابتدای سال تأکید می‌کند: این شکایت‌ها در حوزه تعرفه و قیمت بود ه است. به این ترتیب که برخی از خدمات قیمت مصوب دارد، اما برخی دیگر متغییر است و تعرفه ندارد. تعرفه اجاره دستگاه‌ها به دلیل تنوع و اختلاف قیمت اولیه متفاوت است. به عنوان مثال دستگاه ونتیلاتور تفاوت قیمتی بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان دارد و به طور طبیعی قیمت‌های اجاره آن هم مختلف است که این اختلاف در قیمت در کمیسیون ماده ۱۱ تعزیرات بررسی و تعیین تکلیف می‌شود. تعرفه‌ها خیلی واقعی و معتبر نیست. اگرچه از طرف وزارت خانه اعلام شده است، اما کارشناسی شده و متناسب با هزینه‌ها نیست. به همین دلیل در مراکز رعایت نمی‌شود. او این را هم یادآور می‌شود که برای شرکت‌هایی که به عنوان خدمات پرستاری فعالیت می‌کنند ۲ رده خدمتی تعریف شده است، یکی انجام مراقبت‌های پزشکی و درمانی که باید توسط پرستار با مدرک کارشناسی و بهیار با مدرک دیپلم انجام شود و دسته بعدی خدمات افرادی است که مدرک کمک پرستاری و کمک بهیاری دارند و وظیفه نظافت، تغذیه و جابه جایی بیمار را که به آن خدمات پایه می‌گویند. به جز این ۲ دسته هیچ فرد دیگری مجاز به خدمت رسانی و حتی تزریق در این مراکز نیست و حضور افراد دیگر و فاقد مدرک تخلف محسوب می‌شود که با اعلام شکایت بررسی خواهد شد.

فقط ۳ مرکز توان‌بخشی مراقبتی مجوز بهزیستی دارند
زهرا مهرآبادی، کارشناس مراکز «توان‌بخشی مراقبتی مبتنی بر خانواده» اداره کل بهزیستی خراسان رضوی نیز دراین‌باره می‌گوید: به دلیل وضعیت سیستم تداخل و موازی‌کاری برنامه‌های ارگان‌ها و سازمان‌ها و اینکه هیچ سازمانی از برنامه‌های سازمان دیگر اطلاعی ندارد شرکت‌هایی در این میان سوءاستفاده می‌کنند. ازاین‌رو مراکز بدون مجوز زیادی داریم. زمانی دانشگاه علوم پزشکی مجوز‌هایی برای دفتر‌های پرستاری در منزل صادر می‌کرد و زمانی سازمان‌های دیگر مجوز‌هایی به عنوان مراقبت مادر و کودک یا سالمند هم می‌فرستادند و بعد که اتفاقی برای سالمند می‌افتاد دنبال متولی می‌گشتند. وقتی دیدیم این وضعیت نابسامان وجود دارد و شکایت‌ها به سوی ما می‌آید از سال ۹۲ یا ۹۳ مجوز مراکز «توان‌بخشی مراقبتی مبتنی بر خانواده» را صادر کردیم که اکنون در مشهد ۳ مرکز، اما تحت شرایط خاص و با نظارت در حال فعالیت هستند و دیگر مراکز که تعدادشان هم کم نیست و با عناوین مختلف فعالیت می‌کنند غیرمجازند. مهرآبادی درباره مراکز مجاز توضیح می‌دهد: اول اینکه ما به افراد مراقب آموزش می‌دهیم و به شکل نیمه‌حرفه‌ای فعالیت می‌کنند، گواهی سوءپیشینه و عدم اعتیاد دارند و وظیفه آن‌ها فقط انجام کار منزل نیست، بلکه مراقب موظف است به خانواده آموزش بدهد چگونه بیمار را که سالمند یا کودک معلول است حمام کند یا چطور او را جابه‌جا کند تا بعد از یک سال خانواده توان مراقبت از بیمار خود را داشته باشد. در حقیقت ما فردی مطلع به مشکلات کودک یا سالمند ناتوان و معلول را به خانه‌ها می‌فرستیم؛ بنابراین از مراکز ما به بندرت شکایت می‌شود. از سوی دیگر شیوه نظارتی ما به شکلی است که مرکز موظف است به منزل افراد مراجعه و نحوه کار نیروی خود را کنترل کند. در سال ۹۴ مجوز یکی از مراکز را که خدمات خارج از تعهد ارائه می‌داد باطل کردیم.
او با درخواست از شهروندان برای هوشیاری در انتخاب پرستار و مرکز معتبر اضافه می‌کند: شهروندان می‌توانند با تماس با شماره دفتر معاونت توان‌بخشی ۳۲۲۳۱۲۰۵ درباره مراکز دارای مجوز زیرمجموعه بهزیستی اطلاعات کسب کنند.

شهروندان آگاه باشند
مهدی مقدسی، مسئول بازرسی و رسیدگی به شکایت اداره بازرسی و نظارت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز با بیان اینکه مردم برای دریافت هر خدماتی باید کارت شناسایی فرد خدمات‌دهنده را دریافت کنند می‌گوید: شرکت‌های خدماتی که از سازمان صنعت و معدن مجوز دارند به هیچ وجه نباید در امور پرستاری و مراقبت درمانی ورود کنند و این کاملا غیر قانونی است.

اعزام کارگر بر بالین بیمار غیر قانونی است
صحبت‌های متناقض را شنیدیم و وقت آن رسیده که به سراغ متولی صدور مجوز این شرکت‌ها برویم. مدیر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد از ۶۵ مرکزی می‌گوید که در مجموعه تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد مجوز شرکت خدمات پرستاری دارند و ادامه می‌دهد: طبق دستورالعمل وزارتخانه به ازای هر ۵۰هزار نفر جمعیت، موظف به صدور مجوز یک مرکز مراقبت پرستاری در منزل هستیم. محمدحسن عزتی همین ابتدا به وجود برخی مراکز بدون مجوز اشاره می‌کند و می‌گوید: متأسفانه مراکزی پیدا شده اند که بدون مجوز خدمات پرستاری ارائه می‌دهند، درحالی که تأسیس این مراکز شرایطی دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها تخصص و مدرک دانشگاهی افراد است. کسانی که در این مراکز کار می‌کنند باید دست کم دارای مدرک کارشناسی پرستاری و بهیاری باشند. مدیران این مراکز هم باید دارای مدرک کارشناسی تا دکتری پرستاری یا پزشکی باشند.
او تأکید می‌کند: بار‌ها یادآوری کرده ایم که شهروندان باید از فردی که به منزل آن‌ها اعزام می‌شود کارت شناسایی و کارت نظام پرستاری بخواهند.

امکان بازرسی سرزده نداریم!
«به دلیل حضور این نیرو‌ها در منازل، امکان بازرسی سرزده و مشاهده نحوه عملکرد این افراد وجود ندارد و پیگیری تنها با اعلام شکایت ممکن است.» عزتی این را می‌گوید و در ادامه از بازدید و لغو مجوز چند مرکز متخلف خبر و ادامه می‌دهد: متأسفانه نبود نیرو‌های کافی در حوزه بازرسی مشکل دیگری در کنترل این مراکز است.

اعزام خدمه و کارگر قانونی نیست
مدیر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد در بخش دیگری از صحبت هایش می‌افزاید: هدف از تأسیس چنین شرکت‌هایی از سال ۱۳۹۵ تاکنون خدمت رسانی به مردم بوده است، زیرا هزینه‌های نگهداری بیمار در بیمارستان و احتمال ابتلا به عفونت‌های بیمارستای را کاهش می‌دهد و همچنین بیمار می‌تواند در منزل خودش و درکنار دیگر اعضای خانواده تحت مراقبت پزشکی باشد، اما مبنای تأسیس این مراکز خدمات پرستاری است، نه اعزام کارگر ساده. اعزام خدمه یا نیروی غیرمتخصص قانونی نیست و چنین مواردی را پیگیری می‌کنیم.
عزتی در نهایت اضافه می‌کند: وظیفه اصلی ما مدیریت حدود ۸۰۰۰ نفر کادر پرستاری مستخدم در بیمارستان‌ها و مراکز دولتی و ۵۰۰۰ پرستار سیستم خصوصی است و مراکز خدمات پرستاری این فرایند را پیچیده‌تر کرده اند.
به گفته او تعرفه و مجوز مرکز باید در مقابل دید مشتری باشد و شهروندان می‌توانند در صورت مشاهده تخلف در ارائه کیفیت خدمات با مراجعه حضوری به دفتر پرستاری دانشگاه یا دفتر رسیدگی به شکایات معاونت درمان یا تماس با شماره ۳۸۷۶۲۳۵۴ و ۳۸۷۶۱۸۴۳ موضوع را پیگیری کنند.