شکیبا افخمی راد| سومین دوره دوسالانه مجسمههای شهری مشهد با هدف زیباسازی شهر، افزایش غنای فرهنگی و هویت ملی و ارتقای کیفی مجسمهسازی شهری بعد از 6 سال وقفه، به همت اداره هنری سازمان اجتماعی فرهنگی شهرداری مشهد برگزار شد، رویدادی که برای اولین بار برگزاریاش با همکاری انجمن هنرمندان مجسمهساز ایران صورت گرفت تا به آثار شهری تخصصیتر نگاه شود. فراخوان سومین دوره دوسالانه مجسمههای شهری مشهد، اول بهمن 1397 در 2 بخش موضوعی آزاد و شاهنامه منتشر شد و در نهایت، ماکتهای اولیه 55 اثر برای نمایش در نمایشگاه از سوی عباس مجیدی، دبیر دوسالانه، و اصغر کفشچیان مقدم، کوروش گلناری، کامبیز صبری، روحا... شمسیزاده و سید امیر منصوری، اعضای شورای داوری، انتخاب شدند. این نمایشگاه روز پنجشنبه 20 تیرماه با حضور برخی از مدیران شهری و جمعی از هنرمندان در چارسوق هنر گشایش یافت، افتتاحیهای که با استقبال خوب هنرمندان و بازدیدکنندگان همراه بود. نمایشگاه حاضر تا 10 مردادماه برپا خواهد بود و علاقهمندان میتوانند صبح از ساعت 9 تا 13و عصر از ساعت 17 تا20 به نگارخانه چارسوق هنر سالن استاد حسین ترمهچی در بوستان کوهسنگی مشهد مراجعه کنند.
برخورداری آثار دوسالانه از غنای لازم
محمدرضا حیدری، رئیس شورای اسلامی شهر مشهد، که از حــــاضران در نمایشگاه سومین دوسالانه مجسمهسازی بود. او در صحبتهایش به فقر جدی در باب وجود نمادهای معنادار در سطح شهر اشاره کرد و یکی از مأموریتهای محولشده به معاونت فرهنگی را پیگیری این موضوع دانست.
به نظر او، آثار این نمایشگاه غنای لازم را در ابعاد مختلف چه جهتگیریهای معنوی و اخلاقی چه در حوزه شاهنامه و فردوسی داراست: امیدوارم داوران آثاری دارای وجه هنری توأم با معنای مرتبط با فضای شهر مشهد را انتخاب کنند تا بعد از آن همکاران ما بتوانند از آثار برگزیده به نحو احسن در زیباسازی شهر استفاده
کنند.
حیدری با اشاره به وقفه ششساله میان دوره دوم و سوم این دوسالانه نیز گفت: برگزاری این رویداد بعد از 6 سال نشاندهنده عزم شورای پنجم برای پرداختن به این بخش مغفولمانده حوزه هنرهای تجسمی است. امیدواریم این رویداد تداوم یابد تا ما نیز بتوانیم از این ظرفیت هنری استفاده کنیم.
زیباسازی با ارتقای درک هنری
به گفته محسن مصحفی، سرپرست سازمان فرهنگی اجــــتماعــی شهـــــرداری، دبیرخانه سومین دوره دوسالانه مجسمهسازی مشهد از مهرماه سال گذشته کار خود را آغاز و با همکاری انجمن مجسمهسازان، در سطح کشور فراخون عمومی منتشر کرد. در نهایت 375 اثر به دبیرخانه رسید که با بررسی هیئت داوران 55 اثر برگزیده به بخش نهایی این دوسالانه راه یافتند.
مصحفی با اشاره به حضور هیئت داورانی متشکل از استادان و اعضای هیئت علمی رشته مجسمهسازی برای انتخاب نهایی آثار برگزیده، ابراز امیدواری کرد از میان این آثار مجسمههای مرتبط و مناسب با حال و هوای مشهد برای جانمایی در نقاط مختلف شهر انتخاب شوند.
به گفته او معاونت فرهنگی در این زمینه 2 رویکرد را دنبال میکند: نخست، ارتقا سطح سلیقه و درک هنری جامعه از طریق اکران آثار هنری فاخر و دوم، زیباسازی و هویت بخشی به شهر.
سرپرست سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری درباره تعداد آثاری نیز که اکران عمومی میشوند توضیح داد: تعداد شایان توجهی از این آثار قابلیت اکران عمومی دارند ولی در این باره باید ملاحظات بودجه و اعتبار و حال و هوای مذهبی مشهد نیز درنظر گرفته شود.
او ابراز امیدواری کرد که فرایند ساخت و اجرای این آثار با سرعت انجام شود تا در انتهای سال جانمایی برخی از آنها در شهر صورت گیرد.
بودجه 15 میلیاردی برای المانهای دائمی
احسان اصولی، رئیس کمیسیون فـــــرهنـگی، اجتماعی، زیارت، گردشگری و رسانه شورای شهر مشهد، نیز پرداختن به سیما و منظر شهری را یکی از موضوعات مورد توجه شورای پنجم معرفی کرد. به نظر اصولی مشهد در زمینه آثار حجمی و هنرهای تجسمی بهویژه المانهای دائم وضعیت خوبی ندارد. همچنین در فضاهای شهری به اندازه کافی زیباسازی و رنگ و نقش کار نشده است و به نوعی مشهد در این زمینه فقیر است. «از ابتدای دوره بر چگونگی رفع این نقصان تمرکز کردیم. از این رو، در بودجه سال 98 اعتباری در حدود 15 میلیارد تومان به این زمینه اختصاص دادیم. این عدد در سال گذشته در حدود 650 میلیون تومان بوده است.» به گفته او، این اعتبار با هدف ایجاد المانهایی که هرکدام مبین پیام و بخشی از هویت شهر باشند و بتوانند با شهروندان ارتباط برقرار کنند اختصاص داده شده است: ساز و کار تعیین و انتخاب المانها را در قالب سومین دوسالانه مجسمهسازی مشهد پیگیری کردیم و قرار شد با داوری آثار، مجسمههایی برای ساخت و اکران در سطح شهر به عنوان المان دائمی انتخاب شوند.
این عضو شورای شهر مشهد همچنین از ساماندهی فعالیتهایی درباره زیباسازی فضاهای کالبدی شهر خبر داد و ابراز امیدواری کرد مشهد با برخورداری از المانهای مفهومی متحول و به شهری با مجموعه رنگهای شاد تبدیل شود.
ساخت مجسمه آرامگاه فردوسی
سید مسعود ریاضی، رئیس کمیسیون توسعه و عمران توس شورای اسلامی شهر مشهد، نیز بعد از بازدید خود از نمایشگاه سومین دوسالانه مجسمهسازی، محور صحبتهایش را حول آثار مرتبط با شاهنامه قرار داد و گفت: یکی از مضامینی که در حیطه علاقه و کار من است، شاهنامه، فردوسی و توس است که در این نمایشگاه توجه خوبی به آن شده است.
این عضو شورای شهر ابراز امیدواری کرد که با ظرفیت ایجاد شده در جلوخان آرامگاه فردوسی، فضایی برای نصب تعدادی از المانهای نمایشگاه در اندازههای بزرگتر فراهم شود: «در جلوخان آرامگاه فردوسی 6 محوطه وجود دارد که برای این 6 محوطه قرار است 6 مجسمه سفارش داده شود. در محوطهای که مقبره 13 شاعر وجود دارد، قرار است سردیس دقیقی توسی (یکی از نخستین سرایندگان شاهنامه) و در 5 محوطه دیگر مجسمههایی با موضوع داستانهای شاهنامه نصب شود.» او همچنین از نصب مجسمهای با موضوع سام نریمان در پل کشفرود خبر داد.
جلوگیری از آسیبهای یک رویداد
عباس مجیدی، عضو هیئترئیسه انــــجـــمن مجسمهسازان ایران، که دبیری سومین دوسالانه مجسمهسازی شهر مشهد را برعهده داشت، در گفتوگو با شهرآرا درباره دلایل همکاری انجمن یادشده با شهرداری مشهد گفت: احساس کردیم به واسطه توانمندیهای موجود در انجمن میتوانیم کمک کنیم تا کار آنطور که در شأن مجسمهسازی و شهر مشهد است به انجام برسد و نیز خواستیم با این همکاری، فاصله بهوجودآمده بین هنرمندان و سازمانهای برگزارکننده این چنین رویدادهایی را کم کنیم.
به گفته مجیدی دوسالانه مجسمه شهری مشهد در ابتدای شکلگیری خود مسیر خوبی را پیش گرفت، اما بعد از آن، جشنوارههایی در سطح شهر تحت عنوان استقبال از بهار ایجاد شد که این رویداد را تحتتأثیر قرارداد: جشنواره استقبال از بهار در ابتدا خوب بود اما در ادامه ناموفق ماند. حال نیز اگر جشنواره خانه بهار به همین نحو استمرار داشته باشد، به ایجاد کارهای ماندگار آسیب میزند. او برای جلوگیری از این آسیب، پیشنهاد کرد جشنواره خانه بهار و ایجاد آثار موقت با نگاه و رویکردی جدید و به طور محدود برگزار شود. از طرف دیگر مجیدی بر لزوم استمرار جشنوارههایی چون دوسالانه مجسمهسازی برای تولید آثار ماندگار تأکید کرد.
روند رو به رشد اما همچنان خام
اصغر کفشچیان مقدم، عضو هیئت داوران دوسالانه مجسمهسازی مشهد، نیز در گفتوگو با شهرآرا گفت:امروز وقتی از مجسمه شهری صحبت میشود، به غیر از مرتبط بودن ساختار آن با مفهوم شهری و فرهنگ آن شهر، باید شرایط محیطی مثل مسائل اقلیمی و محیط اطراف محل نصب مجسمه نیز درنظر گرفته شود. بنابراین یک مجسمه وقتی مجسمه شهری میشود که به اقتضای مناسبات زیباشناختی و مفهومی شهر تحقق پیدا کند. کفشچیان مقدم درباره برخورداری آثار حاضر از ویژگیهای لازم برای مجسمه شهری اظهار کرد: این دوسالانه نسبت به 2 دوره قبل خود خیلی رشد کرده است اما همچنان آن پختگی لازم در آثار آن شکل نگرفته است. ازاینرو به نظر من هنوز کارها به آن شکل نیست که برای نصب در مشهد مناسب باشد. همچنین به نظر او نباید الزامی برای ساخت مجسمه از آثار نمایشگاههایی اینچنینی در سطح شهر وجود داشته باشد و تنها اگر اثری ویژگیهای یک مجسمه شهری را داراست باید ساخته شود.
آثاری جوابگوی نیاز جامعه
روحا... شمسینژاد، دیگرعضو هیئت داوران دوسالانه مجسمهسازی، نیز از تصمیم درست شهرداری مشهد در برقراری ارتباط با انجمن مجسمهسازان ایران گفت. به نظر او هرچه نهادهای متولیای مانند شهرداری در حوزههای مختلف سراغ تیمهای تخصصی بروند، اتفاقات بهتر و تخصصیتری شکل میگیرد.
شمسینژاد درباره کیفیت این دوره از دوسالانه مجسمهسازی تصریح کرد: نمیتوان انتظار داشت این دوسالانه با 3 دوره برگزاری و 6 سال وقفه اتفاق عجیب و غریبی ایجاد کند اما بنیانهای شکلگیری رویدادهای مهم همین اتفاقات هستند.
در این دوره نیز تا اینجای کار استقبال هنرمندان و حضور گروههای حرفهای خیلی خوب بوده است اما برگزاری این رویداد میتواند در سالهای آینده بهتر شود.
او با اشاره به پیچیده بودن جانمایی مجسمه در فضای شهری درباره ظرفیت آثار ارائه شده در نمایشگاه برای ساخت در شهر گفت: از میان مجموعه حاضر تعدادی از آثار به لحاظ استانداردهای تصویری میتوانند برای جانمایی در سطح شهر انتخاب شوند.
رویدادی بهتر از تهران
از دیگر اعضای هیئت داوران حاضر در افتتاحیه نمایشگاه سومین دوســــالانه مجسمهسازی میتوان به کوروش گلناری اشاره کرد.
او کیفیت این رویداد برگزار شده در مشهد را بهتر از تهران دانست، اما معتقد بود آثار ارائه شده در نمایشگاه برای نصب در شهر مناسب نیستند. «برای شکلگیری اثری فاخر باید هنرمندان 4 یا 6 ماه قبل از برگزای دوسالانه به مشهد دعوت شوند، فضای اینجا را ببینند و بعد 6 ماه روی اثر خود کار کنند. با شکلگیری تعامل بین هنرمند و مکان، آثار مناسبی ساخته خواهد شد اما آثار فاخر به شکل انتزاعی با طراحی در محیط آتلیه ایجاد نمیشوند.»
به نظر گلناری اگر قرار است این آثار در سطح شهر جانمایی شوند، بهتر است خالق اثر دعوت شود تا کارش را برای آن فضا طراحی کند.