کبوتر حرم

پلاک را گرفتم و کفش‌هایش را به دستش دادم و گفتم زیارت قبول. ان‌شاءا... گفت، اما با ناراحتی! سن‌وسالش بیشتر از ۳۵ نشان نمی‌داد. جوانی بود که مثل خیلی از جوان‌های دیگر همان روز خدمت کشیکم در کفشداری حرم مطهر دیدمش، اما گویا با بقیه فرق داشت و ناراحتی‌اش برایم سؤال‌انگیز بود. هرطور بود علت ابرو‌های درهم فرو رفته‌اش، آن هم بعد از پایان زیارت را پرسیدم.

 

گفت‌وگویمان به اینجا رسید که او از نذرش بگوید و ناراحتی‌ای که به آن برمی‌گشت: «نذر کرده بودم از ۱۴هزار کبوتری که دارم، ۱۰۰۰ تای آن را به حرم امام‌رضا (ع) هدیه کنم، اما مسئولان می‌گویند، از پذیرفتن این همه کبوتر معذوریم!» کمی با او صحبت کردم و دلداری‌اش دادم و برایش آرزوی سلامت و عاقبت‌به‌خیری کردم، اما واقعا داستان کبوتران حرم چیست؟

 

بارگاه امام هشتم شیعیان (ع) مکانی امن برای همه حتی جانوران است و کبوتران این پرندگانی که مظهر مهربانی‌اند، تصویرشان در گوشه‌گوشه حرم امام‌رضا (ع) آن‌قدر تصویر آشنایی شده است که کمتر کسی به داستان زندگی آن‌ها فکر می‌کند، اینکه از کجا آمده‌اند و در داخل حرم چطور به زندگی‌شان ادامه می‌دهند؟

 

بسیاری از زائران که از نقاط دور و نزدیک به زیارت این بارگاه می‌آیند، نذرشان را با غذادادن به آن‌ها یا آزاد‌کردنشان در آستان حرم ادا می‌کنند، کبوترانی که آزاد و رها در آسمان حرم می‌چرخند و دور می‌زنند، در خانه‌ای که صاحبش امام مهربانی‌هاست.

 

در واقع صحن‌های حرم مطهر و ورودی‌های آن محل نشست‌وبرخاست کبوتران است. هرجایی می‌نشینند، روی سقف سقاخانه‌ها، طاق‌ها، طاق‌نماها، گاهی روی لوستر و گنبد‌ها و حتی گاهی دور ضریح مطهر، درست آنجا که دایره نیازمندان لطف رضا تنگ‌تر می‌شود، اگر سر بلند کنید، می‌بینید کبوترانی که در هشتی‌های بالای ضریح کز کرده‌اند و چشم دوخته‌اند به اشک و نیازها.

 

برای همین است که می‌توان گفت این پرندگان اهدایی زیبا دیگر جزئی از حرم شده‌اند. البته کسی تاریخچه حضور آن‌ها را ندارد، اما نسل کبوتر‌ها با نسل‌های گذشته تغییر کرده‌اند، یعنی دیگر فقط کبوتر چاهی نیستند و هر نژادی را می‌توان در بینشان یافت، چراکه افراد زیادی کبوتر‌های شخصی‌شان را می‌آورند و در حرم رها می‌کنند. کسانی که یا نذر دارند یا دوست دارند کبوترشان را اهدا کنند.

 

امروز که سامان‌دهی در حرم مطهر به کبوتر‌ها هم رسیده است، برای دیدنشان کافی است از صحن طبرسی وارد حرم شوید. سمت راست همین صحن که به باغ رضوان شناخته می‌شود، مکانی دارد که کبوتر‌های حرم در هم می‌پیچند و می‌چرخند و زائرانی را می‌بینید که گندم برای آن‌ها می‌پاشند.

 

حتی همین گندم‌پاشیدن هم از نذر‌های قدیمی حرم مطهر است که خیلی‌ها به آن عقیده دارند و برای عاقبت‌به‌خیرشدن بچه‌هایشان این کار را می‌کنند. دانه‌پاشیدن برای کبوتران تقریبا تنها نذری است که داراوندار نمی‌شناسد.

 

موضوعی که شاید بسیاری از زائران از آن بی‌خبر باشند، این است که با توجه به افزایش جمعیت کبوتران که منجر به بروز مشکلاتی از قبیل خسارت به برخی تأسیسات در داخل حرم مطهر شده است و برای کنترل جمعیت و محل پرواز کبوتران و جلوگیری از انتشار بیماری‌های مشترک بین حیوان و انسان، همچنین برای جلوگیری از تخریب ابنیه تاریخی حرم، هر از گاهی اداره خدمات عمومی اماکن متبرکه (که مسئولیت نگهداری و واکسینه‌کردن کبوتران را نیز به عهده دارد) کبوتران مازاد را از صحن‌ها جمع‌آوری می‌کند و به مزرعه نمونه انتقال می‌دهد.

 

از طرف دیگر اهدای کبوتر به حرم مطهر هم حدواندازه‌ای دارد که هنگام مراجعه افراد برای ادای نذر و اهدا، به آن‌ها اعلام می‌شود که چه تعداد کبوتر می‌توانند در حرم مطهر رها کنند.