چه شد که پای کارتون به جشنواره امام رضا(ع) باز شد؟
دبیر نخستین جشنواره بین‌المللی «مهربانی رضوی» گفت: ما علاوه بر مفاهیم رضوی، مفاهیم قرآنی را هم می‌توانیم در کارتون بیاوریم. خیلی‌ها فکر می‌کنند کارتون فقط برای وقتی است که می‌خواهیم چیزی را به چالش بکشیم. به‌چالش‌کشیدن هم البته یکی از مفاهیم مهم کارتون است.
الهام ظریفیان | شهرآرانیوز چندی پیش نخستین دوره جشنواره بین‌المللی کارتون مهربانی رضوی برگزار شد. در این رویداد که توسط بنیاد بین‌المللی امام‌رضا (ع) و با همکاری کانون هنر شیعی شکل گرفت، هنرمندانی از ۵۱ کشور دنیا شرکت کردند.
برگزاری این جشنواره از آن جهت که اولین تجربه ورود کارتون به مفاهیم رضوی محسوب می‌شود، دارای اهمیت است.
مسعود شجاعی طباطبایی از هنرمندان مطرح کارتون و کاریکارتور کشورمان و نیز مدیر مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری کشور است.
برگزاری جشنواره بین‌المللی کارتون مهربانی رضوی بهانه‌ای شد تا با این هنرمند و دبیر اولین جشنواره بین‌المللی کارتون مهربانی رضوی گفتگو کنیم.
او در این گفتگو بر ظرفیت خوب هنر کارتون برای نمود مفاهیم رضوی تأکید و ابراز امیدواری کرد با تداوم این جشنواره بتوان از توانمندی هنرمندان سراسر دنیا در این زمینه بهره بیشتری برد.
برای اولین‌بار بود که جشنواره امام‌رضا (ع) به هنر کارتون توجه کرد و شاهد برگزاری اولین مسابقه کارتون در این رویداد آن هم به‌صورت بین‌الملل بودیم. از این جشنواره بگویید.
جشنواره امام‌رضا (ع) یک جشنواره قدیمی است که تقریبا در بین تقویم جشنواره‌ای هنرمندان جا افتاده است. این جشنواره همه مؤلفه‌ها و استاندارد‌های یک جشنواره خوب را دارد، به‌ویژه اگر این را در نظر بگیریم که معمولا هنرمندان خوب کمتر از جشنواره‌های دور اول استقبال می‌کنند.
آن‌ها جشنواره‌ها را اولویت‌بندی می‌کنند و بیشتر در جشنواره‌هایی شرکت می‌کنند که به‌واسطه چندین دوره برگزاری در حوزه‌ای خاص اهمیت پیدا کرده است. در این جشنواره استاندارد‌های بین‌المللی تا حدی رعایت شد. معمولا جایزه‌های یک جشنواره بین‌المللی هم باید در حدوحدود جوایز این‌طور جشنواره‌ها باشد که خیلی کمتر بود. با اینکه انتظار من مشارکتی بیشتر از این بود، در همین حد هم مطلوب است.
مطمئنم در دوره‌های بعد که این اتفاق جا بیفتد، با استقبال بیشتری روبه‌رو خواهیم شد. با وجود این، هنرمندان خوبی از سراسر دنیا شرکت کردند و ما یک برنده هم از کشور تایلند داشتیم؛ «تاوان چوندرا» هنرمندی صاحب‌سبک است که در عرصه بین‌الملل شناخته‌شده است. همچنین، هنرمندان زیادی از کشور چین شرکت کردند که قابل تأمل بود. به‌هرحال کارتون یک زبان قابل فهم بین‌المللی است.
چرا اطلاع‌رسانی کمی درباره این جشنواره صورت گرفت؟ فکر نمی‌کنید اگر اطلاع‌رسانی بهتر بود، هنرمندان بیشتری شرکت می‌کردند؟
اطلاع‌رسانی چنین جشنواره‌هایی در فضا‌های تخصصی صورت می‌گیرد و هنرمندان معمولا در سایت‌های تخصصی حرفه‌ای آن‌ها را دنبال می‌کنند. دوره اول بیشتر برای این است که مسئولان تا حدی متوجه اهمیت آن جشنواره شوند تا در دوره بعد اعتبار بیشتری برای آن قائل شوند، به‌ویژه در اهدای جوایز که انگیزه مهمی برای هنرمندان است و معمولا مسابقه‌هایی که جوایز خوبی ندارند، مورد اقبال قرار نمی‌گیرند؛ بنابراین در گام‌های بعدی باید بتوانیم متفاوت‌تر قدم برداریم.
چه شد که جشنواره امام‌رضا (ع) به هنر کارتون وارد شد؟ چون معمولا وقتی صحبت از کارتون می‌شود، بیشتر به طنز فکر می‌کنیم و شاید این سؤال برای عده‌ای پیش بیاید که چطور می‌توان مفاهیم رضوی را به طنز ربط داد؟
اصلا ماجرا این نیست. طنز فاخرترین اتفاقی است که در حوزه کارتون رخ می‌دهد. ما کارتون هجو، فکاهی و هزل هم داریم، مثل برخی کارتون‌هایی که درباره رژیم‌صهیونیستی کشیده می‌شوند با این هدف که آن را هجو کنند، ولی اینجا تعریف فاخرتری داریم. با طنزی روبه‌رو هستیم که علاوه بر اینکه معنای خوبی را به ذهن مخاطب متبادر می‌کند، درعین‌حال به ورطه هجو و فکاهه نمی‌غلتد. در این جشنواره کار‌های فاخری با مفهوم ایثار و مهربانی خلق شدند. طبیعی است که این نوع نگاه در آینده بیشتر مورد توجه قرار خواهد گرفت.
مرز این فاخربودن کجاست؟
ما علاوه بر مفاهیم رضوی، مفاهیم قرآنی را هم می‌توانیم در کارتون بیاوریم. خیلی‌ها فکر می‌کنند کارتون فقط برای وقتی است که می‌خواهیم چیزی را به چالش بکشیم. به‌چالش‌کشیدن هم البته یکی از مفاهیم مهم کارتون است. ما مفاهیم چالشی هم در قرآن داریم. مثلا قرآن می‌گوید ویل للمطففین، یعنی وای بر کم‌فروشان. این آیه قرآن است که خود خدا نهیب می‌زند و می‌گوید وای!
چرا تا پیش از این، جشنواره امام‌رضا (ع) سراغ هنر کارتون نرفته بود؟
شاید به‌دلیل همان تعریف رایجی که از کارتون وجود دارد و شما اشاره کردید. یعنی کارتون سراغ مصادیقی می‌رود که جنبه طنز فاخر ندارد و با این تعریف عده‌ای حتی تعجب می‌کنند و می‌گویند مگر جشنواره امام‌رضا (ع) می‌تواند کارتون هم داشته باشد؟! درحالی‌که باید گفت چرا نه؟ کار‌هایی را که انتخاب شدند نگاه کنید، سرشار از معنا هستند. به‌هرحال این تابو باید یک جایی شکسته می‌شد تا احساس نشود کارتون تک‌بعدی است و فقط آمده است که خدای‌نکرده تخریب یا مسخره کند.
باتوجه‌به این پیشینه ذهنی درباره کارتون، برگزاری چنین اتفاقی باید کاری سخت و حساس بوده باشد. تجربه شما چطور بود؟
همین‌طور است، ولی موضوع مهم شروع این رویداد است. امیدوارم مسئولان جشنواره امام‌رضا (ع) این را متوجه باشند که برگزاری اختتامیه به این معنی نیست که آن رویداد تمام شده است. اتفاقا باید شروع تعامل و ارتباط با هنرمندان باشد. با تعامل مستمر با هنرمندانی که در این جشنواره شناسایی می‌شوند، می‌توانیم زمینه ارتباط گسترده‌تر را فراهم کنیم. این تعامل بعدا می‌تواند به یک اتفاق بزرگ‌تر تبدیل شود و مشارکت بیشتر هنرمندان را در جشنواره‌های بعدی رقم بزند.
فکر می‌کنید پذیرش آن در مدیران فرهنگی اتفاق افتاده است؟ یعنی نگاه مدیران بعد از این جشنواره به کارتون بهبود پیدا کرده است؟
تا اینجا که اتفاق افتاده است، آینده را نمی‌دانم. من فکر می‌کنم تجربه خوبی بود و خروجی عالی داشت، ولی یک نکته را باید بگویم؛ به‌طور کلی در مدیریت کلان فرهنگی ما بحرانی وجود دارد و آن این است که تا یک مدیر خوب متوجه شود ماجرا چیست، تغییراتی صورت می‌گیرد و آن مدیر می‌رود و مدیری جدید جایگزینش می‌شود. عمر مدیریت برخی مدیران حتی کمتر از دو سال است. تا این نوع جشنواره جا بیفتد، اتفاقات زیادی می‌افتد.
در جشنواره دوسالانه کاریکاتور هم همین مشکل را داریم. دوسالانه‌ای که یازده دوره به‌صورت عالی برگزار شد، ناگهان با تغییر مدیران برگزار نشد. نگاه به آن عوض شد و گفتند فعلا بگذارید مدتی برگزار نشود تا ببینیم چه می‌شود. من اصلا سیاسی نیستم، ولی چرا باید به جشنواره‌ای که باعث اعتبار کشور ما در دنیاست، نگاه سیاسی بشود؟ این مشکلات به‌صورت جدی وجود دارند و گریبان هنر این مملکت را گرفته‌اند.
شما در این جشنواره از کشور‌های دیگر هم شرکت‌کننده داشتید. چطور توانستید مفاهیم رضوی را برای شرکت‌کنندگان غیرمسلمان این رویداد توضیح دهید؟
اصلا موضوع مسلمان و غیرمسلمان‌بودن نبود. مهربانی یک موضوع فطری است که در وجود همه آدم‌ها نهادینه شده است. همه آدم‌های دنیا این فطرت را دارند. در همه دنیا مهربانی یک معنا دارد. انتخاب موضوع نکته مهمی است. موضوع باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که همه هنرمندان چه مسلمان و چه غیرمسلمان بتوانند آن را بفهمند.
فرق این جشنواره با هر جشنواره دیگری که در هر کجای دنیا می‌تواند با موضوع مهربانی برگزار شود، چیست؟ چه چیز این جشنواره آن را رضوی می‌کند؟
مسابقه و شرکت‌کننده‌ها همان‌هایی هستند که در هر مسابقه دیگری وجود دارند. تنها تفاوتش استفاده از محصولات و خروجی آن است. اگر مدیران ما در درک و فهم این اتفاق، خلاق باشند، مدیری که خلاق است ممکن است بگوید خروجی جشنواره این قابلیت را دارد که از آن تندیس ساخته شود.
خیلی از کاریکاتور‌ها حتی قابلیت پوستر دارند، ولی متأسفانه در کل دنیا این‌طوری است که کاریکاتور را خیلی جدی نمی‌گیرند. کاریکاتور یک معناست که می‌تواند در هر قالبی بگنجد. می‌تواند در یک مجسمه خلق شود یا به هر شکل دیگری که فکرش را بکنید، تبدیل شود، ولی این به قدرت خلاقانه آن مدیر برمی‌گردد که بداند از این کار‌ها به چه شکلی باید بهره بگیرد.
ولی آنچه در آثار منتخب شاهد بودیم، این است که هنرمندی که با اثری درباره مهربانی در این جشنواره شرکت کرده است، می‌تواند همان اثر را برای هر جشنواره دیگری که با این موضوع برگزار می‌شود و لزوما ربطی هم به امام‌رضا (ع) ندارد، بفرستد. برای نمونه فقط اثر علیرضا پاکدل با چنین محتوایی هم‌خوانی داشته است. فکر نمی‌کنید یک مشخصه متمایزکننده باید در این جشنواره باشد که به هنرمند جهت دهد و بگوید نگاهی به مهربانی را ارائه بدهد که نمادی یا برندی از حوزه رضوی داشته باشد؟
نه، من این را نمی‌پذیرم که، چون آقای پاکدل از نماد حرم یا کبوتر استفاده کرده است، باید بگوییم کارش رضوی است و کار رضوی فقط این‌گونه است. این تفسیر بسیار اولیه از یک اتفاق است. مثلا اثر محمود نظری را نگاه کنید. یک نفر برگی را به یک نفر می‌دهد که از وجود خودش کنده می‌شود. مفهوم یک موقع خیلی ظاهری است و مانند کار آقای پاکدل، برداشت خیلی روشن و واضحی را ارائه می‌دهد. گاهی هم باطنی است و به عمق وارد می‌شود.
در مجموع به‌نظرتان برگزاری اولین دوره جشنواره کارتون می‌تواند نوید نگاهی نو در خلق آثار هنری با استفاده از مفاهیم رضوی را بدهد؟
الان نمی‌توانم هیچ جوابی بدهم، چون اولین دوره آن بوده است. ما کاری را انجام داده‌ایم و حالا باید منتظر باشیم ببینیم مسئولان متوجه ظرایف و جزئیات آن شده و با آن ارتباط برقرار کرده‌اند یا نه. چون مسئولان هستند که باعث می‌شوند این اتفاقات استمرار پیدا کنند. اگر متوجه شده باشند، دوره بعدی بهتر می‌شود، وگرنه اصلا ممکن است به دومین دوره نرسد. متأسفانه خیلی از جشنواره‌های ما در مرحله نخستین مانده و هیچ‌وقت به دوره‌های بعدی نرسیده‌اند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
