قرارداد تئاتر شهر مشهد به پایان رسید | وضعیت واگذاری سالن همچنان مبهم است

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز سال ۱۴۰۱ بود که انتشار آگهی مزایده سالن اصلی تئاترشهر مشهد توسط اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی خراسان رضوی، سروصدای زیادی در فضای مجازی به پا کرد؛ اتفاقی که بعد از چندین ماه تعطیلی این سالن رخ داده بود و عده‌ای آن را تصمیمی مثبت و عده‌ای منفی می‌دانستند.

در آن زمان مدیرکل فرهنگ وارشاد اسلامی استان از مزایده به عنوان تنها روند قانونی برای بازگشایی تئاترشهر مشهد یاد کرده بود. سرانجام هم با برگزاری مزایده، مدیریت سالن اصلی تئاترشهر از شهریور ۱۴۰۱ برای مدت یک سال به محمد الهی که خودش از هنرمندان پیشکسوت شهرمان است، واگذار شد.

انتظار می‌رفت با پایان این مهلت یا خود الهی کارش را ادامه دهد یا مزایده دیگری برگزار شود، اما هیچ کدام از این دو اتفاق رخ نداد و حالا به نظر می‌رسد اداره کل فرهنگ وارشاد خراسان رضوی بار دیگر مدیریت سالن را برعهده گرفته است. برای پیگیری وضعیت سالن اصلی تئاترشهر با محمد الهی و محمد حسین زاده، مدیرکل فرهنگ وارشاد استان، صحبت کرده ایم. همچنین نظر یکی از فعالان پیشکسوت تئاتر شهر را درباره نحوه مدیریت این سالن پرسیده ایم.

۴۰ هزار مخاطب در یک سال

محمد الهی که فعالیت هنری اش را با تئاتر آغاز کرده، سپس وارد دنیای تصویر شده است، می‌گوید به دلیل احساس مسئولیتش در قبال تئاتر، سال گذشته در مزایده سالن اصلی تئاترشهر شرکت کرده است. به گفته خودش زمانی که سالن را تحویل گرفته، این سالن متروکه و حتی صندلی‌ها و تخته‌های روی سنش شکسته بوده است. او  می‌گوید: سالن اصلی فقط سه نور داشت که من نور‌ها را تکمیل کردم. همچنین، دو پلاتو برای تمرین و یک استودیو ساختم و کافی شاپی حرفه‌ای هم احداث کردم. درواقع من همه تلاشم را کردم تا امکانات سالن را به روز کنم.

این هنرمند میزان هزینه‌هایی را که برای سالن اصلی انجام داده است، نزدیک به ۱۷۰ میلیون و برای کافی شاپ ۲۰۰ میلیون تومان بیان می‌کند و‌ می‌گوید: آغاز مدیریتم با التهابات اجتماعی سال گذشته همراه بود. در آن دوران، سه ماه سالن تعطیل بود که من از فرصت استفاده کردم و تعمیرات را انجام دادم، اما بعد از پایان تعمیرات بازهم متقاضی‌ای برای اجرا نبود و گروه‌ها کار نمی‌کردند؛ بنابراین خودم با آن‌ها جلسه برگزار و درخواست کردم چراغ سالن را روشن کنند. به گفته او با وجود همه مشکلات، در یک سال گذشته هجده نمایش در سالن اصلی روی صحنه رفتند که براساس آمار وبگاه «گیشات» توانستند ۴۰ هزارو ۳۰۰ تماشاگر را با خود همراه کنند.

اجرای هنرمندان جوان در کنار حرفه ای‌ها

الهی در پاسخ به انتقاد‌هایی که درباره کیفیت ضعیف نمایش‌های اجراشده در سالن اصلی تئاترشهر مطرح می‌شود نیز می‌گوید: مگر تئاتر فقط مختص چند فرد حرفه‌ای است؟ من اگر می‌خواستم سالن را فقط در اختیار این افراد بگذارم، شاید در طول سالن فقط دو نمایش در سالن اصلی روی صحنه می‌رفت. پس بچه‌های جوان که تحصیل کرده و آگاه هستند، کی می‌توانند به صحنه تئاتر شهر راه پیدا کنند؟ من به این افراد جوان امکانات دادم و به آن‌ها گفتم اگر کارتان درست و حرفه‌ای باشد، سالن را در اختیارتان می‌گذارم. به شورای فنی هم نیاز نداشتم، چون نیم قرن می‌شود که در تئاتر فعال هستم و کارم را بلدم. یعنی خودم نمایش‌ها را‌ می‌دیدم و آن‌هایی را که درخور سالن اصلی بود، انتخاب می‌کردم.

به نظر او استقبال مردم از نمایش‌های اجراشده در سالن اصلی نشان می‌دهد که گروه‌های جوان کارشان را بلد بوده اند. این هنرمند ادامه می‌دهد: البته در یک سال گذشته هنرمندان حرفه‌ای مثل عباس جانفدا، کیوان صباغ و حسین اکبرپور هم در کنار گروه‌های جوان در سالن اصلی اجرا کرده اند.

او با اشاره به نمایش‌هایی که رایگان در سالن اصلی تئاترشهر اجرا می‌شدند نیز بیان می‌کند: خیلی از کسانی که‌ می‌گویند در سالن اصلی کار ضعیف اجرا شده است، به من نامه می‌دادند که فلان نمایش اینجا روی صحنه برود. من هم نمی‌توانستم موافقت نکنم، چون تعهد داده بودم در یک سال، سالن چهل روز در اختیار اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی استان باشد؛ اتفاقی که تا حدودی باعث رکود کار من هم می‌شد.

تمدیدنشدن قرارداد

الهی که قراردادش شهریور امسال به پایان می‌رسید، به علت تعطیلی سه ماهه سالن اصلی در سال گذشته توانسته بود تا ۳۰ آذر به فعالیتش ادامه دهد. با وجود این، او از اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی استان درخواست کرده بود که تا پایان سال قراردادش تمدید شود، اما مدیرکل با این درخواست موافقت نکرد، درحالی که به گفته الهی، برخی هنرمندان طوماری امضا کرده بودند تا او بتواند به فعالیتش در سالن اصلی ادامه دهد.

این هنرمند یادآور می‌شود: زمانی که قرارداد بستم، به من گفتند اگر حاشیه‌ای نداشته باشم، قراردادم را یک سال دیگر تمدید می‌کنند. ازاین رو من هم برای سالن بی محابا هزینه کردم تا بتوانم سال بعد آن را به سوددهی برسانم، اما این اتفاق رخ نداد و انگار من یک سال عمرم را درجا زدم.

او درباره وضعیت سالن اصلی تئاترشهر در آینده، توضیح می‌دهد: قرار است تا پایان سال مدیریت سالن اصلی تئاتر شهر برعهده خود اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی استان باشد؛ اداره‌ای که در سال‌های گذشته نشان داده است نمی‌تواند از سالن هیچ استفاده درست و بهینه‌ای کند و من مطمئنم وضعیت سالن تا پایان سال به حالت اولش برمی گردد. کاش اگر نمی‌توانستند قرارداد من را تمدید کنند، دوباره مزایده می‌گذاشتند، چون مدیریت آنجا نیازمند فردی دل سوز است.

الهی باور دارد روشن بودن چراغ سالن اصلی تئاترشهر در دوران مدیریتش به نفع مدیرکل اداره فرهنگ وارشاد استان هم بوده است: در یک سال گذشته، درِ سالن اصلی تئاترشهر از ساعت ۸ تا ۲۳ باز بود و در برخی شب‌ها با هماهنگی گروه ها، دو نمایش روی صحنه می‌رفت؛ اما به این اتفاقات توجهی نشد که البته اهمیتی هم ندارد. من برای دلم کار کردم و احساس می‌کنم توانسته ام دینم را به تئاتر ادا کنم.

در ادامه حتما بخوانید «آخرین بازی» در مشهد به روی صحنه می‌رود

تصمیمی به نفع اهالی تئاتر

محمد حسین زاده، مدیرکل فرهنگ وارشاد اسلامی خراسان رضوی، با اعلام پایان قرارداد سالن اصلی تئاترشهر با بخش خصوصی، درباره وضعیت این سالن توضیح می‌دهد: گروه‌های تئاتری زیادی به ما مراجعه کردند و از وضعیت سالن ناراضی بودند. ازاین رو با پایان قرارداد بخش خصوصی، اکنون این سالن در اختیار معاونت هنری است تا بتوانیم خدمات ارزان‌تر و بهتری به گروه‌ها ارائه بدهیم.

او در پاسخ به ادعای غیرقانونی بودن تصمیم اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی مبنی بر واگذاری مدیریت سالن به معاونت هنری نیز بیان می‌کند: استفاده از اماکن دولتی برای کسانی که‌ می‌خواهند کار درآمدزا در آن مکان انجام بدهند، غیرقانونی است.

یکی از راه حل‌های پیش روی ما، اجاره سالن به صورت بلندمدت به یک نفر بود تا آن فرد، سالن را به گروه‌های تئاتری اجاره دهد، یعنی یک واسطه گری اتفاق بیفتد. اما راه حل دیگر این است که گروه تئاتری به صورت مستقیم و با هزینه کمتر، سالن را بدون واسطه اجاره کند، مبلغ کارشناسی شده را خودش به خزانه واریز کند و فروش بلیت داشته باشد تا بدین ترتیب مسیر، قانونی و درآمدزایی شرعی شود.
حسین زاده یادآور می‌شود: درواقع ما به درخواست خود بچه‌های تئاتر این مسیر را رفتیم، چون می‌توانند با هزینه کمتر از سالن استفاده کنند.

مدیرکل فرهنگ وارشاد اسلامی استان همچنین از برنامه‌ریزی برای بهبود کیفیت نرم افزاری و سخت افزاری سالن اصلی تئاترشهر خبر می‌دهد: ما با چند مجموعه وارد مذاکره شدیم تا با هدف کمک به حوزه فرهنگ و هنر، در بازسازی سالن اصلی مشارکت کنند. یکی از این مجموعه ها، شهرداری است که امیدواریم همکاری‌های لازم بینمان شکل بگیرد.

حسین زاده درباره نمایش‌هایی که از این پس قرار است در سالن اصلی اجرا شود نیز می‌گوید: یکی از گله مندی‌های هنرمندان بزرگ شهر از مدیریت یک سال گذشته سالن، این بود که بخش خصوصی نگاهی درآمدزا به سالن دارد و آثاری را در اولویت می‌گذارد که بیشتر هجو هستند و فروش بیشتری دارند. یعنی آثار فاخر از شانس کمتری برای اجرا در سالن برخوردارند؛ بنابراین ما تصمیم گرفتیم جمعی از اهالی تئاتر به عنوان شورای فنی سالن، نمایش‌ها را ارزیابی و آثار استاندارد و حرفه‌ای را برای اجرا انتخاب کنند. همچنین به گفته او آثاری که ارگانی هستند و رایگان اجرا می‌شوند نیز توسط این شورا بررسی خواهند شد.

واگذاری مدیریت سالن به انجمن نمایش

در این بین، حمیدرضا سهیلی از پیشکسوتان تئاتر شهر، هم با مدیریت بخش خصوصی و هم مدیریت معاونت هنری اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی استان مخالف است. به نظر او سالن اصلی تئاترشهر باید در اختیار انجمن صنفی یا انجمن هنر‌های نمایشی باشد تا آن‌ها با سودی که به دست می‌آورند، هنرمندان تئاتر را حمایت کنند.

سهیلی درباره مدیریت یک ساله بخش خصوصی نیز می‌گوید: آقای الهی برای اینکه بتواند هزینه‌های سالن را پرداخت کند، باید پول بیشتری می‌گرفته و نمایش‌هایی را برای اجرا انتخاب می‌کرده است که سودآورتر باشند. به تبع آن، گروه‌های نمایشی هم مجبور بودند قیمت بلیتشان را بیشتر کنند. این اتفاق نه تقصیر مدیر سالن و نه تقصیر هنرمندان بود، اما باعث شد مدتی سالن اصلی از جایگاهش فاصله بگیرد.

این هنرمند یادآور می‌شود: وضعیت سالن اصلی، با دیگر سالن‌های شهر چه از نظر آثاری که اجرا می‌شود، چه از نظر هنرمندانی که آنجا روی صحنه می‌روند، متفاوت است. همچنین درحالی که گروه‌های تئاتر زیر بار اجاره سالن‌ها کمر خم کرده اند، سالن اصلی می‌تواند از لحاظ مالی فرصتی برای آن‌ها باشد. به نظر او با درنظرگرفتن ضوابط و مقرراتی برای اجرا در سالن، رقابت خوبی میان گروه‌ها شکل خواهد گرفت تا با بهترکردن کیفیت کارشان بتوانند در سالن اصلی روی صحنه بروند. به این ترتیب، سالن اصلی هیچ زمان خالی نخواهد ماند.

سهیلی همچنین باور دارد اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی استان تا امروز نتوانسته است رسالتش را به درستی انجام دهد و به نحواحسن حامی هنرمندان باشد. این هنرمند با اشاره به کمبود بودجه اداره فرهنگ وارشاد، می‌گوید: معضلات تئاتر همچنان ادامه خواهد داشت، مگر اینکه علاوه بر اداره ارشاد، ارگان‌های دیگری مانند استانداری، شهرداری و فرمانداری هم از این هنر حمایت کنند.

او ادامه می‌دهد: من فکر می‌کنم سالن اصلی تئاتر شهر از لحاظ سخت افزاری در آینده دچار مشکل خواهد شد، چون اداره ارشاد بودجه‌ای ندارد که از آن سالن نگهداری کند. از طرف دیگر، مدیران هم همیشه درحال تغییر هستند که این خودش می‌تواند در شیوه مدیریت سالن مشکل ایجاد کند. به همین علت است که‌ می‌گویم باید یک انجمن قوی مدیریت را برعهده بگیرد؛ انجمنی که هم به فکر هنرمندان و هم به فکر سالن باشد.