راهکارهای جلوگیری از «آسیب به خود» در نوجوانان و نقش ویژه خانواده‌ها
یک کارشناس روانشناس بالینی گفت: هر کدام از ما باید نقش پیشگیری‌کننده از خودکشی را برای اطرافیانمان، دوستانمان و جامعه‌مان ایفا کنیم، اگر آگاهی و توجه‌مان را بیشترکنیم، می‌توانیم از یک فاجعه جلوگیری کنیم.
به گزارش شهرآرانیوز، انسان در فراز و نشیب تاریخ همواره از درد‌ها و آسیب‌های اجتماعی بی‌شماری رنج برده است و پیوسته در تکاپوی یافتن دلایل آن بوده است تا از این رهگذر، درمانی برای آنها بیابد. در جهان امروز ابعاد این آسیب‌ها روزبه روز درحال گسترش است و به تبع آن جوامع انسانی نیز با این معضل دست و پنجه نرم می‌کنند.
از منظر بهداشت روانی عمومی یکی از مهم‌ترین اپیدمی‌ها پدیده‌ی خودکشی است که بسیاری از گروه‌های جامعه از جمله نوجوانان، جوانان و سالمندان را تهدید می‌کند. از این میان نوجوانان بیشتر درمعرض این پدیده قراردارند.
قاسم هزاری در گفتگو با شهرآرانیوز در خصوص دلایل خودکشی نوجوانان در جامعه گفت: خودکشی یکی از پدیده‌هایی است که درجوامع مدرن امروزی روز به روز بیشتر می‌شود. علی‌رغم ظاهر دردناک و ترسناکی که دارد، پدیده‌ای قابل پیشگیری است.
وی افزود: پیشگیری از خودکشی وظیفه‌ای همگانی است و لازم و ضروری است که همه آحاد جامعه در هر نقش و منصبی که هستند دانش و آگاهی خود را در مورد خودکشی افزایش دهند. اگر ما مهارت‌هایی در این زمینه داشته باشیم با فردی که قصد این عمل را دارد، می‌دانیم چگونه برخورد وگفتگو کنیم و چگونه می‌توانیم جلوی این اتفاق را بگیریم. به یاد داشته باشیم که مهارت برخورد با افکار خودکشی مثل مهارت‌های دیگر اورژانسی مانند ماساژ قلب یا تنفس مصنوعی برای همه ضروری است.
تعریف خودکشی
این کارشناس روانشناس بالینی ادامه داد: خودکشی در واقع یک تصمیم آگاهانه است که توسط خود فرد گرفته می‌شود برای اینکه زندگی‌اش را خاتمه دهد. سپس تصمیم‌اش را عملی می‌کند، تلاش می‌کند، ممکن است این تلاش به نتیجه برسد و منجر به فوت شود یا این اتفاق نیفتد، اما اقدام کرده است و یک سری افراد هم هستند که فکر خودکشی را دارند، اما به مرحله اقدام نرسیدند.
هزاری خاطرنشان کرد: فکر و اقدام به خودکشی ممکن است در هر گروه سنی و برای هر فردی و در هر جایگاهی اتفاق بیفتد، اما خودکشی منجر به مرگ، دومین یا سومین علت مرگ در گروه سنی ۱۹-۱۵ سال در اغلب کشور‌ها به حساب می‌آید و یکی از معضلات بهداشت عمومی در کل جهان است. به خاطر اهمیت موضوع خودکشی، سازمان ملل متحد یک روز را به طور خاص در تقویم جهان برای همه کشور‌های دنیا در نظر گرفته است. دهم سپتامبر یا نوزدهم شهریور روز پیشگیری از خودکشی نام‌گذاری شده است.
علل خودکشی
وی اضافه کرد: درباره علت خودکشی تحقیقات زیادی انجام شده و عوامل ارثی، خانوادگی، اجتماعی، روانی، روان پریشی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. آنچه مسلم است، عمل خودکشی را نمی‌توان تنها به یکی از این عوامل منتسب کرد، بلکه همیشه دسته‌ای از عوامل در تعامل با یکدیگر در کار بوده‌اند.
این کارشناس روانشناس بالینی تصریح کرد: در تحقیقی که توسط سیمبر و همکارانش در سال ۱۳۹۶ انجام شده است، آنها عوامل مرتبط با خودکشی نوجوانان را در سه دسته طبقه‌بندی کردند. ۱. عوامل دموگرافیک (شامل سن، جنسیت، گرایش جنسی، نژاد و موقعیت)، ۲. عوامل محیطی (شامل عدم حمایت خانوادگی و اجتماعی، مهارت‌های ضعیف زندگی، سابقه خانوادگی خودکشی، اینترنت و رسانه‌های گروهی) ۳. عوامل روانی (شامل اختلالات روانی تشخیص داده شده، حوادث ناگوار زندگی، و سابقه سوء استفاده در دوران کودکی، استرس آکادمیک، استفاده از مواد مخدر و الکل و مزاحمت سایبری).
علائم هشدار دهنده
هزاری در خصوص علائم هشداردهنده بیان کرد: علائم هشدار دهنده‌ای وجود دارند که ما را نسبت به موقعیت‌های خطر آگاه می‌سازند. آنها ما را راهنمایی می‌کنند که متوجه شویم فرد در معرض خطر است. در اینجا چند مورد وجود دارد که به آنها اشاره می‌کنم. ۱. وقتی فرد درمورد مرگ، روش‌های مرگ و کشتن سخن می‌گوید یا سوال و تحقیق می‌کند، به عنوان مثال، «فلان دارو چقدر زمان می‌برد تا اثر کند و در نهایت آدم را بکشد؟» یا «چقدر خونریزی می‌تواند انسان را بکشد؟»
وی ادامه داد: ۲. فرد در مورد اقدام به خودکشی صحبت کند. به عنوان مثال «از این زندگی خسته شدم»، «چقدر دوست دارم بمیرم» و یا «کاش از این زندگی خلاص می‌شدم». ۳. فرد تلاش‌هایی برای منظم کردن امور شخصی و رفع و رجوع کردن روابط آشفته انجام می‌دهد، به عنوان مثال «از دوستان و خانواده حلالیت می‌طلبد، اموال ارزشمند را می‌بخشد؛ اشیاء و وسایلی که برای او ارزشمندند به دیگران هدیه می‌دهد» در صورتی که قبلاً اصلاً دوست نداشت این وسایل را از خودش دورکند.
هزاری گفت: ۴. فرد ممکن است شروع به نوشتن وصیت نامه کند یا اموالشان را تقسیم کند، به عنوام مثال «با اموالم این کار را بکن» یا «مسئولیت‌هایشان را به دیگران واگذار کنند، مثلاً "بعد از من مراقب خانواده‌ام باش». ۵. تغییر ناگهانی در رفتار و خُلق و خوی فرد و به طور ناگهانی رفتار و اخلاقش تغییر می‌کند. به عنوان مثال «کم حرف و گوشه‌گیر می‌شود»، «مدل لباس پوشیدنش تغییر می‌کند»، «خیلی خوابش طولانی شده یا خوابش کم شده» و «مدل آرایشش تغییر می‌کند». باید هوشیار باشیم، اینها سیگنال‌هایی هستند که به ما کمک می‌کنند که متوجه شویم شخص در معرض خطر فوری خودکشی قرار دارد.
باید توجه داشت که عوامل خطر، علائم هشدار دهنده نیستند
این کارشناس روانشناس بالینی تصریح کرد: اغلب، عوامل خطر با علائم هشدار دهنده خودکشی اشتباه گرفته می‌شوند. علائم هشدار دهنده، خطر فوری خودکشی را نشان می‌دهد، در حالی که عوامل خطر فقط نشان می‌دهد که فرد در معرض خطر بالای خودکشی است، اما خبر از خودکشی قریب الوقوع نمی‌دهند. هنگام گفتگو در مورد خودکشی، مهم است که بین یک عامل خطر و یک علامت هشدار تمایز قائل شویم.
هزاری گفت: به همین ترتیب، عوامل خطر برای خودکشی مانند تلاش‌های قبلی، اختلالات خلقی و سوء مصرف مواد نشان می‌دهد که فردی در معرض خطر بالای خودکشی است. اما علائم هشدار دهنده مانند تهدید به خودکشی، جستجوی وسیله‌ای برای خودکشی و تغییرات ناگهانی خلقی نشان می‌دهد که ممکن است فردی در معرض خطر فوری خودکشی باشد.
اقداماتی که بایستی هنگام مواجهه با یک فرد در معرض بحران خودکشی انجام شود
وی عنوان کرد: باید مکان و زمان مناسبی را در نظر بگیریم و با فردی که این علائم را دارد شروع به گفتگو بکنیم. گفتگویی که دوستانه، به دور از قضاوت، سرزنش، تحقیر و برخورد توام با احترام باشد. درد‌ها و رنج‌های روان‌شناختی غیرقابل تحمل می‌تواند از طریق گوش دادن به آنچه فرد بیان می‌کند، کاهش یابد. حواسمان باشد وقتی فردی درباره‌ی خودکشی صحبت می‌کند، احساس ناامیدی می‌کند، در بن بست زندگی خودش گیر کرده و فشار زیادی بر او وارد شده است و قصد دارد از این محدوده‌ی پرفشار و دردناک فرارکند. هیچ روزنه‌ی فرار از این بن بست به ذهنش نمی‌رسد، اینجا کسی را می‌خواهد که یک شمع را در تاریکی روشن کند و آن شمع شما هستید.
این استاد دانشگاه افزود: هنگامی که شخصی به او گوش می‌دهد و ارتباط برقرار می‌کند او ممکن است تمایل بیشتری به دریافت کمک پیدا کند. به شخص اجازه دهید در مورد رنج‌ها و ناراحتی‌هایش صحبت کند. بنابراین، بگذارید او بفهمد که شما واقعاً به صحبت‌هایش درباره اینکه چقدر احساس بدبختی و ناامیدی می‌کند، گوش می‌دهید. زمانی که شخص قادر باشد به صورت کلامی و انتقادی در مورد افکار خودکشی‌اش صحبت کند، خُلق او بهبود یافته و به حالتی از آرامش و آسودگی می‌رسد و به احتمال زیاد با شما همکاری می‌کند. پس گوش دادن معجزه می‌کند و باعث می‌شود که حال یک فرد خیلی بهتر شود و تصمیمات بهتری بگیرد. ما حرف زدن را یاد گرفته‌ایم، اما هنرگوش دادن را نه.
هزاری ادامه داد: با گفتگو و صحبت‌هایی که با او می‌کنیم القاء کنیم برایمان ارزشمند است. اظهاراتی نظیر «من به تو علاقه دارم و اهمیت می‌دهم» یا «از چه کسی ناراحتی، دوست داری با من حرف بزنی» فرد را ترغیب می‌کند درباره احساسات ناامیدی خود صحبت کند. به جای اینکه او را قضاوت یا با او جر و بحث کنیم با او همدلی کنیم. همدلی از طریق اظهاراتی نظیر «درسته، راست میگی خیلی اذیت شدی، خیلی سختی کشیدی» یا «من آشفتگی و عذاب تو را درک می‌کنم». همدلی قدرت قانع‌سازی شما را افزایش می‌دهد و هیجان منفی شخص را خنثی می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: به فرد بگویید که هیچ وقت برای خودکشی دیر نیست و برای این کار عجله نکند. بگویید که آدم همیشه برای خودکشی وقت دارد، اما اگر این کار انجام شود ممکن است راه برگشتی در آن وجود نداشته باشد. پس بهتر است که قبل از خودکشی راه‌های دیگر را نیز امتحان کند. به این افراد نبایستی حرف‌هایی از قبیل «چه آدم ترسویی هستی» یا «خجالت بکش، از تو بعیده این صحبت‌ها» یا «تو خونه‌ات، شغلت، خانواده‌ات درسته، چی کم داری» یا «قوی باش، فکرکردی سر خانواده‌ات چی میاد» و... زد.
این کارشناس روانشناس بالینی اظهار کرد: فردی فشار خون بالا دارد به او توصیه می‌کنیم به پزشک مراجعه کند. در این گونه موارد (اقدام به خودکشی) نیز باید به همین صورت رفتار کنیم و به فرد توصیه کنیم به متخصص سلامت مراجعه کند.
هزاری افزود: تا حد امکان فرد را تنها نگذاریم. در مرحله بعدی وسایل و ابزار خطرناکی که ممکن است به خودش آسیب بزند را از دسترس او دور کنیم. حرفه‌ای‌ترین کار این است که اگر می‌توانیم و دسترسی داریم کمک‌های تخصصی با مراجعه به روانپزشک، روانشناس یا مرکز مداخله در بحران بگیریم. اگر دسترسی وجود ندارد شماره تلفن‌های ۱۲۳ مربوط به اورژانس اجتماعی و ۱۴۸۰ مربوط به خط مشاوره بهزیستی است که با تماس آنها می‌توان راهنمایی و درخواست کمک کرد.
وی ادامه داد: در مقابل مواردی که درمورد خودکشی مطرح کردیم با یک سری اقدامات ساده و غالباً کم هزینه می‌توانیم جان یک نفر را نجات دهیم و از خودکشی پیشگیری کنیم. هر کدام از ما باید نقش پیشگیری کننده از خودکشی را برای اطرافیانمان، دوستانمان و جامعه‌مان ایفا کنیم، اگر آگاهی و توجه‌مان را بیشترکنیم، می‌توانیم از یک فاجعه جلوگیری کنیم.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
