تدوین نقشه‌راه منابع و مصارف حوزه آبی مشهد تا افق ۱۴۲۵

به گزارش شهرآرانیوز، سال ۱۳۹۸ کمیسیون ملی یونسکو ایران به سازمان جهانی یونسکو پیشنهاد داد تا برند شهر دوستدار آب را به مجموعه برند‌های این سازمان، اضافه کند؛ پیشنهادی که با موافقت سازمان جهانی همراه شد و تدوین شاخص‌های شهر دوستدار آب به ایران سپرده شد و این شاخص‌ها در کمیته آب‌شناسی یونسکو مطرح و تصویب شد. گزارش‌های مختلفی از شهر‌های ایران برای دریافت این برند جهانی به یونسکو ارسال شد و بعد از حدود ۹ ماه بررسی، مشهد به عنوان شهر دوستدار آب، انتخاب و از سال ۱۳۹۹ هم دبیرخانه شهر دوستدار آب در شهرداری مشهد آغاز به کار کرد.

 تشکیل کمیسیونی با همین عنوان و با حضور بیش از ۲۰ سازمان و دستگاه که در حوزه آب مسئولیت دارند، تهیه سند جامع فرهنگی و آموزشی حوزه آب و تصویب آن در شورای فرهنگ عمومی کشور، تدوین نقشه راه تعادل‌بخشی منابع و مصارف حوزه آب، انتقال دانش از مشهد به دیگر شهر‌ها در حوزه شهر دوستدار آب و... تنها بخشی از مهم‌ترین اقدامات دبیرخانه شهر دوستدار آب است.

ناصر صداقت، مسئول شهر دوستدار آب شهرداری مشهد، در گفتگو با شهرآرا به تشریح برنامه‌ها و اقدامات شهردوستدار آب در مشهد پرداخت و از مهم‌ترین برنامه‌های این دبیرخانه برای سال ۱۴۰۳ رونمایی کرد.

هر شهری می‌تواند دوستدار آب باشد

*ماجرای شهر دوستدار آب و اعطای نشان این برند به شهر مشهد توسط کمیسیون ملی یونسکو از کجا شروع شد و مشهد براساس چه شاخص‌هایی برای این عنوان انتخاب شد؟

کمیسیون ملی یونسکو ایران پنج سال قبل به سازمان جهانی یونسکو پیشنهاد داد تا برند شهر دوستدار آب به مجموعه نشان‌ها و برند‌های آن اضافه شود. در این راستا شاخص‌هایی توسط کمیسیون تدوین و در کمیته آب شناسی یونسکو مطرح و در نهایت با موافقت سازمان جهانی یونسکو تصویب شد.

با توجه به اینکه این پیشنهاد از سمت ایران مطرح شده بود، کمیسیون ملی یونسکو ایران ملزم شد تا یک شهر را در ایران به عنوان شهر دوستدار آب انتخاب کند. در این فرایند تعدادی از شهر‌های ایران کاندید دریافت برند شدند، اما در نهایت شهر مشهد با توجه به اقدامات پنج ساله‌ای که انجام داده بود، به عنوان اولین شهر دوستدار آب انتخاب شد.

*اعطای این برند به شهر مشهد ارتباطی با بحران آبی ما و شرایط خشک‌سالی که با آن درگیر هستیم دارد؟

دوستدار آب بودن شهر‌ها ارتباطی به اقلیم خشک، کم‌آب یا پرآب ندارد و هر شهری می‌تواند شهر دوستدار آب باشد. شهر دوستدار آب چهار محور اصلی دارد، زیرساخت، فرهنگ و هنر، آموزش و حقوق شهروندی. مشهد در محور حقوق شهروندی و زیرساخت اقدامات خوبی انجام داده است و به همین دلیل امتیاز خوبی در این محور‌ها گرفتیم که با وجود همه اقدامات خوب انجام شده، کف امتیاز را به دست نیاوردیم و برند به صورت مشروط و دو ساله به مشهد داده شد تا تلاش کند به امتیازات لازم برسد و بتواند برند دوستدار آب را حفظ کند. در این دوسال کار‌های خوبی شد و، چون شهرداری متولی این امر بود، در سال ۱۴۰۲ این برند بعد از ممیزی مجدد، حفظ شد.

*امتیاز و وضعیت مشهد در آن چهار محور اصلی ارزیابی شهر دوستدار آب در دو ممیزی که رخ داد چطور بود؟

یکی از چهار محور اصلی شهر دوستدار آب، حقوق شهروندی است که از زیر محور‌های آن دسترسی به آب شرب و سالم و بهداشتی است. بیش ۹۰ درصد شهروندان مشهدی دسترسی به آب شرب با کیفیت مناسب را دارند. سازمان جهانی زیرمحور‌های فرهنگی و آموزشی را معطوف به آموزش زنان خانه‌دار، کودکان و نوجوانان در حوزه آب کرده است که متأسفانه امتیاز خوبی را در ممیزی اول و دوم کسب نکردیم.

در محور زیرساخت با توجه به سامانه‌ها و اقدامات زیرساختی و هوشمندسازی مانند شبکه جداساز آب شرب از آب خام برای آبیاری فضای سبز و... نسبت به بقیه شهر‌های ایران پیشرو هستیم و همین موضوع باعث شده است که بتوانیم این امتیاز را دریافت کنیم. حداقل امتیاز در ممیزی اول هشتاد بود که ما ۶۲ امتیاز کسب کردیم، ولی از آنجایی که اختلاف میان امتیاز کسب شده توسط مشهد با دیگر شهر‌ها بسیار بیشتر است، پلاک شهر دوستدار آب را به مشهد دادند.

دانش آبی مشهد به دیگر شهر‌ها آموزش داده می‌شود

*همان‌طور که گفتید دو سند مهم در کمیسیون شهر دوستدار آب تصویب شده است. آیا این سند‌ها ضمانت اجرایی دارند و اصلاً سازمان‌ها و دستگاه‌ها زیربار مفاد آنها می‌روند؟

بزرگ‌ترین مشکل قوانین بالادستی این است که برای عده زیادی بدون در نظر گرفتن امکانات و ظرفیت‌های محلی، وظیفه تعریف می‌کنند، ما در پروژه‌های شهر دوستدار آب از جمله سند، نقشه راه و نیز سایر پروژه‌های این مدیریت، ظرفیت و برنامه‌های دستگاه‌ها و سازمان‌ها را دریافت کردیم و با مشورت آنها این اسناد تدوین شده است. رصد و پایش اقدامات این سند با سه شاخص سواد آبی، مصرف بهینه و مطالبه‌گری توسط شهرداری و دبیرخانه شهر دوستدار آب انجام خواهد شد و با توجه به تصویب شورای فرهنگ عمومی، سند جامع شهر دوستدار آب ضمانت اجرایی خواهد داشت.

*مشهد اولین شهر ایران است که این برند را دریافت کرده است و درحال انجام اقدامات گسترده‌ای برای تحقق اهداف آن است؛ این اقدامات، به ویژه در حوزه آموزش و سواد آبی که مورد تأکید یونسکو هم قرار دارد، به عنوان تجربه در اختیار سایر کلان‌شهر‌ها و شهر‌ها قرار می‌گیرد؟

پس از کسب برند دو موضوع به طور اختصاصی از سوی کمیسیون ملی یونسکو ایران به ما محول شده است، یکی انتقال دانش که وظیفه داریم به باقی شهر‌های کشور این تجربه را منتقل کنیم و گزارش اقدامات و پروژه‌های خود را با آنان به اشتراک بگذاریم و دیگر شهر‌ها را تا کسب برند و پس از آن همراهی کنیم و دیگری تشکیل شبکه‌ای از شهر‌های دوستدار آب که در این دو محور نیز اقدامات زیادی انجام داده‌ایم.

کار دیگری که در این حوزه مدتی است در دبیرخانه شهر دوستدار آب شروع شده است، شبکه‌سازی است؛ همه شهر‌های ایران در قالب یک سامانه، وارد این شبکه می‌شوند و کار‌هایی که در زمینه آب انجام داده‌اند، بارگذاری می‌کنند. هدف از ایجاد این شبکه و سامانه، این است که علاوه بر انتقال تجربه‌های موفق در زمینه آب و پروژه‌های مطالعاتی و ارزیابی دیگر شهرها، کمیسیونی مانند کمیسیون شهر دوستدار آب در مشهد، در مقیاس کشوری هم تشکیل شود؛ البته در روند این شبکه‌سازی و تعامل با سازمان‌های بین‌المللی نیم‌نگاهی به خارج از کشور هم داریم که اگر این اتفاق رقم زده شود امتیازی ویژه برای مشهد خواهد بود. این سامانه تقریبا آماده شده است و به زودی راه‌اندازی می‌شود.

همکاری ۲۶ دستگاه در تهیه سند جامع فرهنگی و آموزشی حوزه آب

*برند شهر دوستدار آب متعلق به شهرداری است یا یک نشان شهری است و همه سازمان‌ها و تشکل‌هایی که در حوزه آب هستند باید برای حفظ این برند تلاش کنند؟

این برند متعلق به شهرداری نیست و یک برند شهری است. ما امروز با بیش از ۲۰ نهاد دولتی، خصوصی و مردمی ذی‌ربط با محور‌های شهر دوستدار آب ارتباط مستقیم داریم و در زمینه آب فعالیت‌های مشترک انجام می‌دهیم، اما، چون در دنیا شهرداری‌ها به عنوان مدیریت‌های جامع شهری شناخته می‌شوند، لذا این برند به شهرداری مشهد اعطا شد. در آن زمان با توجه به اهمیت موضوع شهر دوستدار آب برای مشهد، مدیریتی با عنوان مدیریت شهر دوستدار آب در ساختار اجرایی شهرداری مشهد ذیل معاونت محیط زیست و خدمات شهری و از سال ۱۳۹۹ شروع به کار کرد.

*از سال ۱۳۹۹ که دبیرخانه شهر دوستدار آب شروع به کار کرد تا امروز چه اتفافاتی در حوزه آب برای شهر مشهد افتاده است و آیا سازمان‌های دولتی و غیردولتی مسئول در حوزه آب با دبیرخانه همکاری دارند؟

از زمان تفویض این برند، اتفاقات خوبی برای شهر مشهد رخ داد، نخست اینکه برای اولین بار در سطح کشور در مشهد به مشارکت و هم فکری جمعی دست یافتیم. در این راستا کمیسیون شهر دوستدار آب تشکیل شد و نماینده همه دستگاه‌هایی که در حوزه آب فعالیت دارند، امروز عضو این کمیسیون هستند و هر اقدامی که در زمینه آب انجام می‌شود با نظر و اعضای کمیسیون است که این اقدام در کشور بی‌سابقه بوده است. 

اکنون همه با هم دور یک میز هستیم و درباره مسائل و مشکلات مربوط به آب صحبت می‌کنیم، بدون اینکه منافع سازمان و دستگاه‌ها به صورت فردی مدنظر باشد. در نهایت داریم به نفع آب تصمیم‌گیری می‌کنیم ولو اینکه به ضرر آن سازمان باشد. امروز سازمان‌های مسئول، برای خودشان وظیفه تعریف می‌کنند و با کمک دیگر دستگاه‌ها این امور را پیش می‌برند.

علاوه بر این چند پروژه کلان هم در مدیریت شهر دوستدار آب شروع شد که بسیار ارزشمند است، اول تهیه «سند جامع فرهنگی و آموزشی حوزه آب» بود که در شش ماهه دوم سال گذشته بالغ بر سه‌هزار نفر ساعت کار بر روی آن انجام شد و برای اولین بار ۲۶ دستگاه در تهیه این سند همکاری کردند و برنامه‌ها و نقطه نظرات آنان دریافت شد و در نهایت پس از تدوین، همه این سازمان‌ها سند مذکور را قبول داشته و به آن پایبندند. 

این سند در شورای فرهنگ عمومی استان نیز طرح و از آن رونمایی شد و از این طریق این سند به سازمان‌ها ابلاغ خواهد شد و ممیزی انجام این سند به عهده دبیرخانه شهر دوستدار آب است. در سند جامع شهر دوستدار آب وظایف فرهنگی و آموزشی همه سازمان‌ها مشخص شده است. متولی تمامی امور مربوط به حوزه آب هم در این سند کاملا مشخص است و سطح مشارکت و همکاری نیز در آن بررسی شده است.

در کنار این سند اقدامی دیگر در حوزه تدوین نقشه راه تعادل بخشی منابع و مصارف حوزه آب انجام می‌دهیم. فاز اول این پروژه انجام شده است و فاز دوم آن توسط دانشگاه فردوسی مشهد انجام خواهد شد. در این سند هم پروژه‌ها و سایر اقدامات زیرساختی مشخص خواهد شد و مثل سند جامع شهر دوستدار آب، ۲۵ سازمان به طور مستقیم و غیرمستقیم بر بند‌های این نقشه راه نظارت دارند و در تدوین آن مشارکت می‌کنند تا برنامه تعادل‌بخشی آب به صورت کوتاه مدت و بلند مدت تا افق ۱۴۲۵ نوشته شود.

شهرداری هرجایی ورود پیدا کرده است اتفاقات مثبتی را رقم زده است و تقریبا نزدیک به دو سال است که ذیل شهر دوستدار آب در حوزه آب فعالیت می‌کنیم و خوشبختانه با حمایتی که شورای شهر از این مدیریت دارد اقدامات خوبی شروع شده است. شهر دوستدار آب به فرهنگ‌سازی نیاز دارد و این فرهنگ‌سازی سال‌ها زمان می‌برد تا به ثمر برسد و این یک فرایند است.

آغاز طرح‌های شهروند و محله دوستدار آب از امسال

*ادارات و سازمان‌های دولتی را که با تشکیل کمیسیون شهر دوستدار آب پای کار آوردید و مشغول همکاری با هم هستید، اما نقش مردم در این ماجرا کجاست و آنها چگونه قرار است فعال شوند؟

سعی کردیم از تشکل‌ها، شورای اجتماعی محلات، دوام ثامن و مشارکت مردم استفاده کنیم، اینها در ماجرای شهر دوستدار آب نقش دارند و آنها را کنار نگذاشته‌ایم، کما اینکه تشکل‌های مردمی هم در حوزه فرهنگی و آموزشی در سال قبل اقدامات خوبی انجام دادند و امسال نیز در قالب سند جامع فرهنگی و آموزشی شهر دوستدار آب قرار است فعالیت‌های مؤثری انجام دهند و دو طرح «شهروند دوستدار آب» و «محله دوستدار آب» را کلید خواهیم زد.

امسال پویش شهر دوستدار آب را خواهیم داشت که با اجرایی شدن آن مردم کاملا درگیر این جریان می‌شوند، و یک مشارکت جمعی در زمینه آب رخ خواهد داد. اما اجرایی شدن آن به همکاری همه سازمان‌های دخیل در موضوع آب و حتی ادارات داخل شهرداری نیاز دارد. خوشبختانه این امتیاز را امسال داریم که شورای شهر با توجه به معضلات حوزه آب و حساسیت بر آن، در این قضیه همراه ماست و پای کار ماجرای شهر دوستدار آب هستند و، چون حمایت شورا و شهردار و معاون خدمات شهری را داریم پروژه شهر دوستدار آب دوام آورده است.

*با وجود همه این اقدامات ویژه در حوزه شهر دوستدار آب، اما به نظر می‌رسد که در این دو سه سال آن‌طور که باید و شاید اطلاع‌رسانی خوبی درباره این موضوع انجام نشده است و حتی در همه این سال‌ها نماد شهر دوستدار آب را هم در مشهد نمی‌بینیم.

متأسفانه اطلاع‌رسانی در این سال‌ها ضعیف بوده است و امسال روی این موضوع بسیار کار و آن را تقویت می‌کنیم؛ حتی در سطح کشوری هم خیلی نتوانستیم موفق عمل کنیم و این اطلاع‌رسانی گسترده باید از همان سال اول رخ می‌داد و این کار صورت نگرفت، ولی در سال ۱۴۰۳ در این زمینه شاهد تحول خواهیم بود.

همان‌طور که گفتید تا امروز نمادی برای شهر دوستدار آب طراحی نشده است و یکی از اقدامات ویژه شهر دوستدار آب در سال جاری طراحی همین المان است که برای همه شهر‌هایی که در داخل و خارج کشور به عنوان شهر دوستدار آب انتخاب می‌شوند استفاده خواهد شد.

در ادامه حتما بخوانید مشهد در آستانه عبور از تنش آبی تابستان