قطب تئاتر کودک زیرساخت‌های مناسب ندارد

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ تئاتر کودک یکی از ابزار‌های مهم تفریحی و آموزشی است که می‌تواند به رشد ذهنی و بهبود خلاقیت و تمرکز کودک بسیار کمک کند. البته این ابزار برای آنکه بتواند تأثیری بسزا داشته باشد، به شرایط و زیرساخت‌های مناسب نیاز دارد. یکی از این شرایط دراختیارداشتن سالن مناسب برای اجراست؛ سالنی که از استاندارد‌های لازم برخوردار باشد و بتواند فضایی راحت و دل نشین را برای کودک فراهم کند تا با خیال آسوده به تماشای قصه‌های آموزنده و متفاوت بنشیند. 

مشهد متأسفانه با وجود آنکه از لحاظ کیفی یکی از قطب‌های تئاتر کودک در کشور محسوب می‌شود، از وجود زیرساخت‌ها و سالن‌های مناسب محروم است، به طوری که بیشتر اوقات گروه‌های نمایش کودک یا مجبور می‌شوند در سالن فرهنگ سرا‌ها مانند فرهنگ سرای ترافیک روی صحنه بروند یا در سالن‌هایی که برای اجرا‌های بزرگ سال مناسب هستند. رضا حسینی، مجید بخششیان و مهناز آقایی، از هنرمندان تئاتر مشهد، در گفتگو با ما بیشتر درباره آسیب‌های نبود سالن مناسب توضیح داده اند که در ادامه می‌خوانید.

ضرورت وجود صندلی‌های مناسب برای کودکان

رضا حسینی، پیشکسوت هنر‌های نمایشی و عضو هیئت مدیره انجمن تئاتر کودک و نوجوان، بر این باور است که مشهد نه فقط در زمینه تئاتر کودک بلکه در تئاتر بزرگ سال هم زیرساخت‌های خوبی در اختیار ندارد. با وجود این، او مشکلات تئاتر کودک را نسبت به بزرگ سالان دوچندان می‌داند: هیچ کدام از سالن‌هایی که برای اجرای کودک استفاده می‌شود، استاندارد نیست و کاربرد نمایشی ندارد. درواقع نمایش‌های کودک در سالن‌هایی روی صحنه می‌روند که برای برگزاری مراسم‌های سخنرانی و سمینار طراحی شده اند و امکانات صحنه‌ای ندارند.

حسینی با اشاره به استقبال خوبی که از نمایش‌های کودک در مشهد می‌شود، می‌گوید: ما الان فقط سالن پرورش فکری کودک ونوجوان را در اختیار داریم که تا حدودی وضعیتش برای اجرا ایده آل است. بقیه سالن‌هایی که برای اجرای کودک استفاده می‌شود، سالن‌های فرهنگ سرا‌های شهرداری هستند که متناسب با معیار‌های تئاتر ساخته نشده اند. برای مثال فرهنگ سرای ترافیک صحنه کوچکی دارد که ورود و خروج از پشتش ممکن نیست. این سالن اتاق گریم ندارد و هنرمندان را با مشکلات زیادی روبه رو می‌کند.

به گفته او هیچ کدام از ارگان‌های دولتی مانند آموزش وپرورش و شهرداری در زمینه ساخت سالن برای تئاتر کودک کمک نکرده اند. ازاین رو، گروه‌ها مجبور می‌شوند در سالن‌هایی که مناسب اجرا نیستند، روی صحنه بروند.

این هنرمند درباره ویژگی‌های یک سالن کودک استاندارد نیز می‌گوید: نمایش‌های کودک باید در سالن‌های تخصصی روی صحنه بروند؛ سالن‌هایی که همه ارکانشان از طراحی صحنه و صندلی، متناسب با وضعیت کودکان باشد.

حسینی که یکی از ایرادات اجرا در سالن‌های نامناسب را صفرشدن خلاقیت کارگردان و بسته شدن دستش در طراحی می‌داند، در ادامه انتقادی هم از فعالان تئاتر کودک مطرح می‌کند: متأسفانه برخی از افرادی که در تئاتر کودک مشغول به فعالیت هستند، خیلی با معیار‌های اجرا برای این گروه سنی آشنا نیستند، وگرنه اگر کارگردان حرفه‌ای و آشنا به مسائل باشد، امکان ندارد که اثرش را در سالنی نامناسب روی صحنه ببرد، چون این اتفاق تبعات منفی به همراه خواهد داشت.

این پیشکسوت تئاتر، اجرای کار کودک در سالنی با چهارصد صندلی را غلط می‌داند و بر این باور است که کودکانی که در این سالن‌ها از صندلی سیصد به بعد نشسته باشند، چیزی از صحنه نمی‌بینند. به گفته او، ظرفیت سالن کودک باید به گونه‌ای باشد که کودک نشسته بر صندلی جلو و کودک نشسته بر صندلی عقب هر دو بتوانند به صورت یکسان از نمایش بهره ببرند.

حسینی تأکید می‌کند: کودک باید بتواند آنچه را در صحنه اتفاق می‌افتد، به صورت واضح ببیند تا با کار ارتباط برقرار کند؛ بنابراین باید روی صندلی‌هایی بنشیند که متناسب با قد و هیکل خودش باشد.

او که باور دارد دراختیارداشتن مکان مشخص برای اجرا‌های کودک به جذب مخاطب بیشتر نیز می‌کند، یادآور می‌شود: ما چندسال پیش سالنی در خواجه ربیع داشتیم که به پاتوقی برای تئاتر کودک ونوجوان تبدیل شده بود؛ سالنی متعلق به مؤسسه آفرینش‌های آستان قدس رضوی که تا حدودی استاندارد‌های لازم را داشت و حتی میزبان چندین جشنواره کودک ونوجوان بود؛ ولی من نمی‌دانم چرا این سالن از چرخه تئاتر کودک ونوجوان خارج شد.

تأثیر سالن بر کیفیت تئاتر

مهناز آقایی، کارگردان تئاتر کودک ونوجوان که سابقه حضور در جشنواره‌های مختلف را دارد، با اشاره به بی اعتنایی نهاد‌های دولتی به وضعیت نامناسب سالن‌های تئاتر مشهد، بیان می‌کند: در سال‌های گذشته حوزه هنری دو سالن در اختیار داشت که یکی از آن‌ها را تخریب کرد و یک سالن را نگه داشت. ما چنین اتفاقی را هیچ کجا نمی‌بینیم که یک سالن تئاتر را خراب کنند و به جای آن یک اتاق بسازند و هیچ جایگزینی هم برایش در نظر نگیرند. می‌خواهم بگویم ما آنچه را داشتیم هم از دست دادیم، چه برسد که بخواهیم سالنی جدید بسازیم.

او که از مطالبه گری برای ساخت سالن مناسب کودک ونوجوان ناامید است، یادآور می‌شود: یکی از مکان‌هایی که به پاتوقی برای اجرای کودک تبدیل شده، فرهنگ سرای ترافیک است. این فرهنگ سرا سالنی دارد که چندمنظوره است و صحنه اش به هیچ عنوان برای اجرای تئاتر مناسب نیست.

این هنرمند تنهاسالن مناسب برای اجرای تئاتر کودک در مشهد را سالن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان می‌داند که بعد از بازسازی، استاندارد شده است؛ اما این سالن هم به گفته مهناز آقایی چندماهی می‌شود که با تغییر مدیریت، فعالیت هایش تعطیل شده است.

او می‌گوید سالن‌های مشهد مناسب اجرا نیستند، ولی باید با آن کنار آمد و کار تولید کرد. آقایی یادآور می‌شود: من به عنوان کارگردانی که در مشهد کار تولید می‌کنم، همواره یاد گرفته ام که براساس داشته‌های شهرم اثری را برای اجرا آماده کنم و طراحی ام را متناسب با سالن‌هایی که فعال هستند، انجام دهم. البته من باور دارم که دراختیارداشتن سالن خوب قطعا بر کار یک کارگردان و اجرای مناسب تأثیر می‌گذارد. درواقع سالن استاندارد با تجهیزات حرفه‌ای باعث ایده گرفتن کارگردان و نویسنده می‌شود تا اثری خلاقانه خلق کنند و کارشان را بهبود ببخشند.

از این هنرمند که حضور در جشنواره‌های مختلفی را تجربه کرده است، درباره وضعیت سالن‌های شهر‌های دیگر می‌پرسیم که می‌گوید: اگر تهران را کنار بگذاریم، بیشتر شهر‌ها در این زمینه مشکل دارند. البته برخی شهر‌ها مانند همدان که چندین دوره میزبان جشنواره‌های ملی بوده است، تلاش کرده اند سالن هایشان را بهبود ببخشند و تجهیز کنند، به طوری که ما هرسال می‌دیدیم وضعیت سالن‌ها نسبت به سال قبل بهتر شده است.

چالش‌های تغییر مدیران

مجید بخششیان، دیگر هنرمند مشهدی، درباره وضعیت سالن‌های نمایش برای اجرا‌های کودک ونوجوان بیان می‌کند: ما هیچ سالنی در مشهد و حتی تهران نداریم که تخصصی برای کودکان باشد، یعنی براساس ارگونومی کودکان یا امنیت حضور کودک در این فضا طراحی شده باشد. آنچه الان ما در اختیار داریم، فقط برای این است که نیازمان را برطرف کنیم و چراغ تئاتر را روشن نگه داریم.

او با اشاره به دو سالن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می‌گوید: ما مرکزمحور نیستیم و مکان‌هایی مانند تماشاخانه‌های کانون به اتکای حضور یک هنرمند چراغشان روشن است و وقتی این هنرمند از مرکز جدا شود، عمر آن مرکز به پایان می‌رسد. دو سالن کانون در دو سال گذشته وضعیت نسبتا خوب و مخاطب زیادی داشتند، اما با رفتن آقای جهانپا، از دسترس بچه‌های تئاتر خارج شده اند.

بخششیان باور دارد زمانی که سالن‌ها به افراد اداری سپرده می‌شوند، زمان مرگشان فرامی رسد؛ یعنی دیگر هیچ مخاطبی را برای آن سالن‌ها نمی‌توان تصور کرد.

او که باور دارد بیشتر سالن‌های تئاتر گرفتار مشکلات مدیریتی هستند، یادآور می‌شود: محمد جهانپا یک کارگردان و تهیه کننده است، یعنی هم شم اقتصادی دارد و هم از جایگاه هنری خوبی برخوردار است. افرادی مانند او می‌توانند سالن‌ها را پر کنند و تئاتر را زنده نگه دارند، اما ما می‌بینیم که این افراد کنار گذاشته می‌شوند و کسانی که بر دو موضوع اقتصاد و هنر اشراف ندارند، کار را برعهده می‌گیرند.

این هنرمند ادامه می‌دهد: الان متأسفانه فرهنگ سراها، کانون پرورش فکری، حوزه هنری و اداره ارشاد کاسب شده اند و فقط به مسائل اقتصادی فکر می‌کنند، درحالی که آن‌ها به عنوان مدیر فرهنگی باید دغدغه شان فرهنگ جامعه و تولید فرهنگی باشد.

به نظر او در اوضاع امروز اگر یک سالن تخصصی تئاتر کودک ونوجوان هم در مشهد تأسیس شود، هیچ دردی از تئاترمان دوا نمی‌شود. درواقع مشهد باید دست کم ۱۰ مرکز تئاتر کودک در ۱۰ نقطه شهر داشته باشد تا اتفاقات خوبی در شهر رقم بخورد.
بخششیان می‌گوید: نیاز اول ما این است که مکان‌هایی در نقاط مختلف شهر داشته باشیم و در مرحله بعد باید به سراغ تجهیز آن‌ها برویم.

این هنرمند با اشاره به مراکزی که کانون پرورش فکری در گذشته در شهر داشته است، یادآور می‌شود: دوستان به بهانه اینکه سالن‌ها بی کیفیت بودند، آن‌ها را تعطیل کردند تا روزی که تجهیز شوند و در اختیار اهالی تئاتر قرار گیرند. این اتفاق هیچ وقت رخ نمی‌دهد. به نظرم ما باید پیگیر راه اندازی همین سالن‌های بی کیفیت باشیم، چون سالن وقتی فعال شود، مشکلاتش هم قدم قدم برطرف می‌شود.

در ادامه حتما بخوانید دبیر چهاردهمین جشنواره ملی تئاتر کودک و نوجوان رضوی: ایجاد زیرساخت برای اجرا‌های عمومی ضروری است