مروری بر برخی از مستند‌هایی که درباره شهید حاج قاسم سلیمانی ساخته شده‌اند

شکیبا افخمی | شهرآرانیوز؛ در پنج سال گذشته و پس از شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی مستند‌های مختلفی درباره این فرمانده بزرگ کشورمان ساخته شده است. آثاری که تلاش دارد زوایای پنهان شخصیت حاج قاسم سلیمانی را به عنوان یک قهرمان ملی نشان دهند و از سال‌ها خدمات ایشان برای سربلندی ایران و جهان اسلام می‌گویند. ما هم زمان با پنجمین سالگرد شهادت سپهبد قاسم سلیمانی برخی از مهم‌ترین این آثار را مرور کرده‌ایم که دیدنشان در این ایام خالی از لطف نیست.

حضور حاج قاسم در جنوب شرق کشور

«پاییز پنجاه سالگی» به کارگردانی محسن اسلام زاده، فیلم ساز مشهدی، به حضور حاج قاسم در جنوب شرق کشور بعد از پایان جنگ تحمیلی می‌پردازد. زمانی که جنوب کرمان و سیستان وبلوچستان و مناطق اطراف بسیار ناامن بوده است. ازاین رو تصمیم گرفته می‌شود تا قرارگاهی تشکیل و شهید سلیمانی مسئولیت تأمین امنیت کل این مناطق را برعهده بگیرد.

ماجرا‌های مستند «پاییز پنجاه سالگی» درواقع از زبان یکی از نیرو‌های حاج قاسم به نام سردار محمد جمالی که خود سال ۱۳۹۲ در سوریه شهید شده است، روایت می‌شود. گفتار متن فیلم به رابطه جمالی و حاج قاسم می‌پردازد و نگاهی هم به عملکرد شهید سلیمانی مابین سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۶ در جنوب شرق کشور و چگونگی برچیده شدن بساط اشرار این منطقه دارد.

این مستند که اقتباسی از کتابی با همین نام نوشته فاطمه بهبودی است، کتابی که به خاطرات همسر شهید جمالی می‌پردازد و به نوعی پایه تحقیقات اسلام زاده و گروهش برای پیدا کردن شخصیت‌ها و قصه‌ها بوده است. تا به امروز علاوه بر «پاییز پنجاه سالگی» آثار دیگری هم با محوریت تلاش‌های شهید سلیمانی برای تأمین امنیت جنوب شرق کشور ساخته شده است.

محافظان سردار سلیمانی

مستند متفاوت «چند قدم آن طرف تر» به کارگردانی محمد صالحی به زندگی تیم حفاظتی سردار می‌پردازد. کارگردان در این مستند تیم حفاظت حاج قاسم سلیمانی یعنی شهید رضا خرمی، شهید وحید زمانی نیا، شهید شهروز مظفری نیا و شهید هادی طارمی که همراه با او به شهادت رسیدند را معرفی کرده و علاوه بر آن با برخی دیگر از چهره‌های تیم حفاظت ایشان نیز به گفت‌و‌گو پرداخته است.

عنوان مستند نیز برگرفته از شرطی است که خود سردار سلیمانی برای تیم حفاظتی اش گذاشته بوده، اینکه این افراد همیشه باید «چند قدم آن طرف تر» از خود سردار و مردم می‌ماندند تا فاصله‌ای بین او و مردم ایجاد نشود. ساخت مستند «چند قدم آن طرف تر» به دلیل مسائل امنیتی با سختی‌های زیادی از جمله دسترسی نداشتن به آرشیو همراه بوده است، اما با این وجود صالحی توانسته به صورت دقیق زندگی و شخصیت تیم حفاظت سردارسلیمانی را از گذشته تا لحظه شهادت بررسی کند و در این بین به ویژگی‌های دیگری از شخصیت خود سردار سلیمانی که تا به حال به آن اشاره نشده است نیز بپردازد.

سفر به زادگاه فرمانده

مستند «ردی از یک مرد» به کارگردانی ساسان فلاح فر روایت خاطرات شهید حاج قاسم سلیمانی از زبان مردم روستای قنات ملک، زادگاه این فرمانده بزرگ انقلاب اسلامی است. درواقع فلاح پور برای ساخت این مستند از میدان نبرد فاصله گرفته و به روستای «قنات ملک» در ۲۰۰ کیلومتری استان کرمان که روستایی عشایرنشین است رفته و برای شناخت بیشتر و دیدن زوایای پنهان از شخصیت این سردار پای صحبت مردم روستا که دوران کودکی حاج قاسم را دیده‌اند نشسته است. به گفته فلاح پور اهالی این روستا همه نسبت به حاج قاسم سلیمانی ارادت دارند و کسی در آن محله نیست که یک یادگاری شخصی از سردار نداشته باشد.

همچنین جالب است بدانید که حاج قاسم سلیمانی تا آخرین سال‌های حیاتش نیز مدام به آن روستا رفت و آمد داشته و در زندگی روزمره مردم «قنات ملک» جای داشته است. حتی علاقه مردم به او تا اندازه‌ای بوده که پس از چهلمین روز از شهادت این سردار و تعویض سنگ قبر او مردم روستا سنگ قبر قبلی را با خود به روستا آورده و در بولوار شهدای روستایشان گذاشته‌اند.

سفر به زادگاه فرمانده

«۷۲ ساعت» به کارگردانی مصطفی شوقی روایتی از ۷۲ ساعت منتهی به شهادت حاج قاسم سلیمانی است. روایت روز‌های ملتهب و حساس در منطقه غرب آسیا به ویژه در عراق که اغتشاش‌های خیابانی اوضاع این کشور را متشنج‌تر کرده بود.

در چنین فضایی و در آن سه روز آخر، حاج قاسم سلیمانی به سوریه، لبنان و عراق سفر می‌کند تا بتواند اوضاع را از نزدیک ببیند و با فرماندهان محور مقاومت در منطقه گفت‌و‌گو کند. شوقی در این مستند که تولیدش دو سال زمان برده، در کنار ارائه تصاویر بازسازی شده از آن دوران، به گفت‌و‌گو با چهره‌های مهمی، چون سیدحسن نصرا...، دبیرکل حزب ا... لبنان و دیگر فرماندهان و مقامات در رابطه با سه روز پایانی از عمر حاج قاسم و لحظه شهادت او پرداخته است.

این کارگردان همچنین پیش‌تر در مصاحبه با شهرآرا درباره چالش‌های ساخت مستند «۷۲ ساعت» گفته بود: «شاید بیش از ۱۰ سفر رفتیم و تردد‌های زیادی داشتیم، به یاد دارم برای یک گفت وگوی مهم و چند گفت وگوی جانبی حدود ۲۷ روز منتظر شدیم. درنهایت هم حدود ۷۵ مصاحبه با آدم‌های مختلف برای این مستند انجام دادیم که فقط ۲۳ گفت‌و‌گو در کار استفاده شده است.»

آمرلی چگونه نجات پیدا کرد؟

مستند «۳۶۰ درجه محاصره» ساخته حامد هادیان داستان مقاومت ۸۹ روزه شهر آمرلی در استان صلاح الدین عراق در مقابل محاصره داعش را به تصویر می‌کشد. هادیان در این اثر به نقش شهید قاسم سلیمانی و فرماندهی او در عملیات آزادسازی شهر آمرلی پرداخته است. شهری که تمام فرماندهان، سقوط آن را قطعی می‌دانستند و به بازپس گیری آن امیدی نداشتند.

هادیان درباره تصاویری که در مستند استفاده کرده نیز پیش از این توضیح داده بود: «از مراحل برنامه ریزی، آماده سازی تا شروع حمله و روز حمله تصاویر خوبی ثبت شده است که بخشی از آن توسط گروه حشد الشعبی و عراق جمع آوری شده و بخش دیگر توسط مکتب حاج قاسم در اختیار این مستند قرار گرفته است.»

این مستندساز که برای ساخت «محاصره ۳۶۰ درجه» دو بار به عراق سفر کرده، علاوه بر این تصاویر با شخصیت‌های عراقی درگیر عملیات از جمله نخست وزیر وقت عراق، فرمانده حشد الشعبی، همچنین سفیر ایران در عراق و... گفت‌و‌گو کرده است. در بخش پایانی مستند نیز دست نوشته‌های حاج قاسم که مربوط به خاطرات عملیات است، به نمایش گذاشته می‌شود.

در ادامه حتما بخوانید حاج قاسم، سیدالشهدای مقاومت

آشنایی با حاج قاسم از زبان فرزندانش

مستند بلند «پرواز یک و بیست دقیقه» به کارگردانی مهدی نقویان روایتگر ناگفته‌هایی درباره سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی از زبان خانواده، دوستان و هم رزمان ایشان است. این مستند که در بنیاد مکتب حاج قاسم تهیه شده، در ۷۶ دقیقه، به روز‌های پایانی زندگی حاج قاسم پیش از شهادت، به ویژه آخرین دورهمی خانوادگی سردار می‌پردازد.

درواقع نقویان تلاش کرده در مستند «پرواز یک و بیست دقیقه»، عظمت و وجوه عالی شخصیت شهید سلیمانی را که تا به امروز در آثاری که درباره ایشان ساخته شده مغفول مانده است با روایت‌های جذاب به تصویر بکشد و نشان دهد که آنچه ایشان را سردار دل‌ها کرده همین برجستگی وجوهی از شخصیت انسانی و اخلاقی شان است. 

روایت‌های این مستند ناب و دسته اول است به عنوان مثال برای نخستین بار نامه‌های ویژه ایشان به فرزندان و همسرشان خوانده می‌شود. نقویان پیش از این در نشستی درباره مستند «پرواز یک و بیست دقیقه» گفته بود: نام این مستند مربوط به لحظه شهادت ایشان است و ما در سیر روایت فیلم می‌خواهیم بگوییم چطور ایشان از اینجا تا ابدیت پرواز می‌کنند.