از «کمربند» چهارم تا «پارک» پنجم
بررسی پروژه کمربند جنوبی از آغاز تا کوه‌پارک در میزگردی با حضورکارشناسان شهری.
محدثه شوشتری/ شهرآرانیوز - هفت سال پیش بود که بولدوزرها و لودرها، کوه‌ها و تپه‌های جنوب مشهد را فاتحانه یکی پس از دیگری درنوردیدند. هرجا زورشان به پیشروی نرسید، خیلی معطل نماندند؛ کار گذاشتن دینامیت زیر پای کوه‌ها، مسیر بولدوزرها را هموار کرد. به استناد آماری که دادستان وقت مشهد اعلام کرد، بیش از ۱۰۰ انفجار در دل کوه‌های جنوبی مشهد در دوره شورای چهارم، رخ داد تا بولدوزرها، راه را برای احداث مسیری به نام «کمربندی جنوبی مشهد» هموار کنند. این کمربندی قرار بود انتهای بولوار شهیدبرونسی در غرب مشهد را به اتوبان باغچه در شرق شهر متصل کند. کار به‌سرعت پیش می‌رفت، تاجایی‌که فاز اول این کمربند ۲۷ کیلومتری به پیشرفت ۸۰ درصدی رسید. از اینجا به بعد، دوره چهارم شورای شهر و مدیریت شهری وقت به اتمام رسید و دوره جدید مدیریت شهری از شهریور سال ۹۶ آغاز به‌کار کرد. در همان ماه‌های نخست دوره پنجم شورای شهر، پروژه‌های نیمه‌کاره در فهرست بررسی دوره جدید مدیریت شهری و تکمیل قرار گرفتند. کمربندی جنوب شهر هم با توجه به حدود ۲۰۰ میلیارد تومان اعتباری که صرفش شده بود و پیشرفت ۸۰ درصدی در فاز اول، جزو اولویت‌ها قرار گرفت. تقی‌زاده‌خامسی، اولین شهردار منتخب شورای پنجم، در آبان سال۹۶ فعالیت پروژه را از سر گرفت، با این حال در همان ماه‌های اول، کار خوابید و حکم توقف پروژه در اسفند سال۹۶ صادر شد.
دادستان وقت دستور تعطیلی پروژه را داده بود. از آن مقطع تاکنون، عملیات اجرایی کمربندی متوقف بوده، اما همچنان مخالفانی داشته است. درواقع از همان زمان بود که حواشی دور کمربند را گرفتند، تاجایی‌که راهی برای باز شدن آن و ادامه کار پیدا نشد. معترضان و مخالفان کمربندی جنوبی، دو دسته بودند؛ گروه اول سمن‌ها و دوست‌داران محیط‌زیست و گروه دوم جمعی از کارشناسان شهری و شهرسازی. مخالفان به دلیل تعطیلی پروژه کمربندی، از آینده آن و رها بودنش در دل کوه‌های جنوبی مشهد نگران بودند. درنهایت مدیریت شهری کنونی مشهد برای برون‌رفت از بلاتکلیفی کمربندجنوبی، پای گفتگو با اهالی محیط‌زیست و کارشناسان شهری نشست و طرحی به نام «کوه‌پارک» را برای استفاده حداقلی از مسیر‌های ایجادشده و دسترسی مردم به کوه‌ها و ایجاد تفرجگاهی به‌دور از شلوغی و آلودگی شهر، اجرا کرد. اجرای این طرح بعد از تصویب در ستاد تدبیر استانداری، سوم اسفند سال ۹۸ آغاز شد و حالا به پایان خود نزدیک شده است. محمدرضا کلائی، شهردار مشهد، این قول را داده است که حداقل در دوره شهرداری وی، دست‌اندازی به ارتفاعات صورت نگیرد و تکمیل پروژه کمربندی از سر گرفته نشود و ارتفاعات جنوب به بزرگ‌ترین تفرجگاه مشهد تبدیل شود. در این میان، موافقان پروژه کمربندجنوبی، همچنان آن را یک پروژه لازم برای مشهد می‌دانند و مخالفانش، این کمربندی را خطی اشتباه در دل کوه‌های شهر توصیف می‌کنند. بحث بین موافقان و مخالفان پروژه در این سال‌ها، همواره داغ بوده است. مرور مواضع مخالفان و موافقان دربرابر این پروژه پرحاشیه شهری، ضرورت گفت‌وگوی متقابل و کارشناسی درباره این موضوع را بیش از پیش آشکار می‌کند. به همین منظور میزگردی با حضور موافقان و مخالفان پروژه در روزنامه شهرآرا برگزار کرده‌ایم. در این میزگرد ازآنجایی‌که آغاز عملیات اجرایی این کمربندی و پیشرفت ۸۰ درصدی آن در دوره چهارم شورای اسلامی شهر مشهد رخ داده است، از محمد سهیلی، نایب‌رئیس شورای چهارم، دعوت کردیم. همچنین در ادامه که تعیین تکلیف پروژه کمربندی به شورای پنجم واگذار شده است، حمیدرضا موحدی‌زاده، نایب‌رئیس این دوره شورا، دیگر میهمان میزگرد شهرآرا بود. نماینده حوزه مدیریت شهری، امیر رمضانی، مدیر پروژه ارتفاعات جنوبی شهرداری مشهد و سعید شعرباف‌تبریزی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل شهری به‌عنوان منتقد اجرای پروژه کمربندی در این میزگرد به بحث و تبادل‌نظر پرداختند. آنچه در ادامه می‌آید، یک کالبدشکافی است از کمربندجنوبی دیروز و آینده کوه پارک.
دادستان وقت دستور تعطیلی پروژه را داده بود. از آن مقطع تاکنون، عملیات اجرایی کمربندی متوقف بوده، اما همچنان مخالفانی داشته است. درواقع از همان زمان بود که حواشی دور کمربند را گرفتند، تاجایی‌که راهی برای باز شدن آن و ادامه کار پیدا نشد. معترضان و مخالفان کمربندی جنوبی، دو دسته بودند؛ گروه اول سمن‌ها و دوست‌داران محیط‌زیست و گروه دوم جمعی از کارشناسان شهری و شهرسازی. مخالفان به دلیل تعطیلی پروژه کمربندی، از آینده آن و رها بودنش در دل کوه‌های جنوبی مشهد نگران بودند. درنهایت مدیریت شهری کنونی مشهد برای برون‌رفت از بلاتکلیفی کمربندجنوبی، پای گفتگو با اهالی محیط‌زیست و کارشناسان شهری نشست و طرحی به نام «کوه‌پارک» را برای استفاده حداقلی از مسیر‌های ایجادشده و دسترسی مردم به کوه‌ها و ایجاد تفرجگاهی به‌دور از شلوغی و آلودگی شهر، اجرا کرد. اجرای این طرح بعد از تصویب در ستاد تدبیر استانداری، سوم اسفند سال ۹۸ آغاز شد و حالا به پایان خود نزدیک شده است. محمدرضا کلائی، شهردار مشهد، این قول را داده است که حداقل در دوره شهرداری وی، دست‌اندازی به ارتفاعات صورت نگیرد و تکمیل پروژه کمربندی از سر گرفته نشود و ارتفاعات جنوب به بزرگ‌ترین تفرجگاه مشهد تبدیل شود. در این میان، موافقان پروژه کمربندجنوبی، همچنان آن را یک پروژه لازم برای مشهد می‌دانند و مخالفانش، این کمربندی را خطی اشتباه در دل کوه‌های شهر توصیف می‌کنند. بحث بین موافقان و مخالفان پروژه در این سال‌ها، همواره داغ بوده است. مرور مواضع مخالفان و موافقان دربرابر این پروژه پرحاشیه شهری، ضرورت گفت‌وگوی متقابل و کارشناسی درباره این موضوع را بیش از پیش آشکار می‌کند. به همین منظور میزگردی با حضور موافقان و مخالفان پروژه در روزنامه شهرآرا برگزار کرده‌ایم. در این میزگرد ازآنجایی‌که آغاز عملیات اجرایی این کمربندی و پیشرفت ۸۰ درصدی آن در دوره چهارم شورای اسلامی شهر مشهد رخ داده است، از محمد سهیلی، نایب‌رئیس شورای چهارم، دعوت کردیم. همچنین در ادامه که تعیین تکلیف پروژه کمربندی به شورای پنجم واگذار شده است، حمیدرضا موحدی‌زاده، نایب‌رئیس این دوره شورا، دیگر میهمان میزگرد شهرآرا بود. نماینده حوزه مدیریت شهری، امیر رمضانی، مدیر پروژه ارتفاعات جنوبی شهرداری مشهد و سعید شعرباف‌تبریزی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل شهری به‌عنوان منتقد اجرای پروژه کمربندی در این میزگرد به بحث و تبادل‌نظر پرداختند. آنچه در ادامه می‌آید، یک کالبدشکافی است از کمربندجنوبی دیروز و آینده کوه پارک.
ویدئوی این میزگرد را ببینید:
شهرآرا: اگر بخواهیم به بررسی وضعیت فعلی پروژه کمربندی بپردازیم، نیاز به کالبدشکافی آن از نقطه صفر تاکنون دارد. جناب آقای سهیلی! بحث را از اینجا آغاز کنیم که چه شد در شورای چهارم و مدیریت شهری وقت، تصمیم گرفتید پروژه کمربند جنوب مشهد را آغاز کنید و بگویید که با وجود این همه مخالفت و حواشی درباره این پروژه، آیا بعد از گذشت هفت سال از آغاز آن، همچنان این تصمیم را برای شهر، درست و دفاع‌پذیر می‌دانید یا اینکه در گذر زمان به نتایج دیگری رسیده‌اید؟
سهیلی: بحثی در فلسفه سیاسی وجود دارد که می‌گوید چه کسی باید حکومت کند. بعد‌ها به این نتیجه رسیدند که به جای این بحث، باید گفت چگونه باید حکومت کرد. در مدیریت شهری هم مشابه این بحث را داریم. گاهی اوقات سؤال می‌شود که چه کسی این تصمیم را گرفته و درست بوده است یا نه، اما باید این موضوع بررسی شود که این تصمیم چگونه گرفته شده است و آیا با سازوکار درست گرفته شده است یا خیر. اگر سازوکار آن درست باشد، به این تصمیم می‌توان اعتماد کرد. حال درمورد پروژه کمربندی جنوب مشهد، ابتدا باید بگویم که کمربندی برای شهر‌های بزرگ نظیر مشهد یک ضرورت است. به‌طور طبیعی ایجاد کمربندی برای شهر‌ها برعهده وزارت راه‌وشهرسازی است، اما درمورد مشهد، این کار را شهرداری انجام داد. دلیلش هم این بود که ازطرفی شاهد بودیم آن کمربندی قبلی، یعنی بزرگراه شهیدکلانتری مشهد، بخشی از شهر شده بود و دیگر حالت کمربندی را نداشت. به جایگزینی برای ایفای نقش این بزرگراه نیاز داشتیم. از طرف دیگر، ایجاد کمربندی جنوبی فرصتی برای مدیریت توسعه مشهد بود. حالا بعد از گذشت چند سال، این سؤال مطرح می‌شود که آیا ایجاد کمربندی جنوبی تصمیم درستی بود یا نه. واقعیت این است که اگر بگوییم صرفا به‌دلیل اینکه طرحی آسیب‌زاست، اجرا نشود، نگاه خردمندانه‌ای نیست. در مدیریت شهری باید تمام جوانب را سنجید. در بلندمرتبه‌سازی هم با همین مسئله مواجه بودیم که ازسویی بلندمرتبه‌سازی برای شهر‌های بزرگ، یک ضرورت و نیاز است و ازطرفی آسیب‌هایی به‌همراه دارد. در این زمینه هم از منتقدان و هم از موافقان بلندمرتبه‌سازی استفاده کردیم تا بتوانیم به ضوابط بلندمرتبه‌سازی برسیم. درمورد کمربندی جنوبی هم باید همین‌گونه فکر کنیم. اگر صرفا بگوییم آسیب محیط‌زیست ندارد، غلط است. درست نیست که در طبیعت بکر یک کمربندی ایجاد شود. بدون آسیب نمی‌شود، اما اگر این کار را نکنیم، آسیب زیست‌محیطی نداریم؟ اگر تردد خودرو‌ها از داخل شهر صورت نگیرد، مشکل آلودگی هوا و... نداریم؟ به نظرم همه جوانب باید با هم سنجیده شوند، لذا اگر تمام جوانب را با هم درنظر بگیریم، معتقدم اجرای کمربندی تصمیم درستی بود که آن زمان گرفته شد و هنوز هم نیاز مشهد است. در طرف دیگر ماجرا، نقد‌هایی را می‌شنویم. یکی از نقد‌ها به این پروژه، بحث مطالعات و اسناد آن است. در این زمینه هم باید بگویم که اجرای پروژه کمربندی جنوبی، مطالعات و مصوبات مختلفی داشت. مطالعات حوزه ترافیک و تصمیم و مصوبه شورای همتا از این جمله است. اگر دغدغه‌های منتقدان را نگاه کنید، به‌طور مثال می‌گویند مهم‌ترین دغدغه ما تغییر کاربری‌هاست، اما وقتی به طرح جامع شهر مراجعه می‌کنیم، برای این موضوع می‌بینیم که یک لایه پررنگ به نام کمربند سبز را در محدوده ارتفاعات جنوبی درنظر گرفته‌اند. درواقع کمربند سبز بهترین راه‌حل کنترل محدوده شهر است. مصوبه دولت در این زمینه می‌گفت که حریم کمربندی باید ۱۵۰ متر باشد، اما درمورد کمربندی جنوبی حتی ۲۰۰ متر را لحاظ کردیم.
البته این را هم بگویم که احداث کمربندی جنوب مشهد در شورای سوم، اول اسفند ۹۰ به تصویب رسید. در شورای چهارم مشهد عملیات اجرایی این پروژه آغاز شد. در همان سال‌ها ما نیز برای بحث زیست‌محیطی پروژه اهمیت قائل بودیم، لذا شورای چهارم سال ۹۴ آیین‌نامه‌ای را تصویب کرد به نام مدیریت و سامان‌دهی اثرات زیست‌محیطی پروژه‌های عمرانی. این آیین‌نامه مشخص می‌کرد که هر پروژه چه آسیب‌هایی دارد و چقدر به محیط‌زیست لطمه می‌زند و در قبال این لطمات چه باید کرد. تاکیدمی‌کرد که پیوست زیست‌محیطی برای این پروژه‌ها لحاظ شود و شهرداری به انجام آن موظف شد، بنابراین سازوکار پروژه از نظر من درست بوده است و حالا اگر به تصمیمی انتقاد می‌شود، بدون اینکه راه‌حل و جایگزینی برای آن در شهر پیشنهاد شود، به نظرم درست نیست. منتقدان بگویند راه‌حل و جایگزین این کمربند از نظر آن‌ها چیست؟
شهرآرا: جناب موحدی‌زاده! آقای سهیلی از تصمیم شورای چهارم برای ایجاد کمربندی جنوبی دفاع کردند و به‌نوعی این کمربندی را همچنان ضرورت شهر دانستند. جنابعالی نیز به‌طور شفاف بگویید مدافع این کمربندی هستید یا مخالف آن؟ و اینکه از موضع شورای پنجم، بگویید این شورا نظرش درباره پروژه کمربندی جنوبی چیست و چرا به طرح «کوه‌پارک» رسیدند؟
موحدی‌زاده: اجرای کمربندی جنوبی متکی به اسناد فرادستی بوده است. مصوبه کمیسیون ماده ۵ را دارد. مصوبه شورای‌عالی حفاظت محیط‌زیست را دارد. مصوبه شورای ترافیک را دارد. در طرح جامع هم دیده شده است، اما اینکه چرا این کمربند قفل شد و به کوه‌پارک رسید، ماجرا‌هایی دارد. درست از همان سال اولی که شورای پنجم آغازبهکار کرد، کمربندی جنوبی یکی از پروژه‌هایی بود که حساس بودیم حتما ادامه پیدا کند. در سال اول فعالیت شورای پنجم که آقای تقی‌زاده شهردار بود، جلسه‌ای در آبان تشکیل و تاکید شد یکی از پروژه‌هایی که باید با جدیت ادامه پیدا کند، کمربندی جنوبی است. اما هنوز ما به‌طور جدی کار را آغاز نکرده بودیم که در اسفند همان سال با دستور دادستان وقت، پروژه تعطیل شد. در همان زمان، بازدیدی از این پروژه کردیم و دیدیم که پروژه اول کار نیست و زخمی شده است. اگر اول کار بود، توقف آن خیلی مسئله‌دار نمی‌شد، اما وقتی پروژه به درصد بالای پیشرفت رسیده و از بیت‌المال آنجا هزینه شده بود و آن آسیبی که منتقدان نگران هستند، به ارتفاعات رسیده بود و دیگر به حالت اول برنمی‌گردد، چه اصراری به تعطیلی آن بود؟ اگر پوشش گیاهی و آبراهه‌ها از بین رفتند، دیگر نمی‌توان کاری کرد. بهتر بود که مخالفان و سمن‌های محیط‌زیست همان ابتدای کار انتقاد می‌کردند و جلوی ادامه احداث این کمربندی گرفته می‌شد، ولی چون یک مسیر ده، پانزده‌ساله پشت‌سر پروژه بود، نمی‌شد کار را صددرصد کنار گذاشت. در این میان، ما در شورای پنجم نه می‌توانستیم پروژه را رها کنیم؛ چراکه اغتشاش بصری و مشکلات بعدی را به‌دنبال داشت و نه مجوز تکمیل آن را داشتیم.
بالاخره رفت‌وآمدی که باید از جنوب شهر صورت بگیرد، مسیر دسترسی می‌خواهد. در طرح جامع شهر، هم بزرگراه آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی و هم بولوار نمایشگاه بین‌المللی به کمربند جنوبی می‌رسند و در انتها به بزرگراه باغچه متصل می‌شوند. طول این کمربند ۲۷ کیلومتر بوده است که حالا ما درحدودا ۶ کیلومتر اول آن متوقف مانده‌ایم. از طرفی چه ضمانتی وجود دارد که رشد بی‌رویه شهر به طرف ارتفاعات مشهد، ادامه پیدا نکند؟ مشهد یک شهر مهاجرپذیر است و نیاز به توسعه دارد.
سؤال من این است که اگر روزی نوبت دوستان طیف مقابل شد، بازهم این پروژه متوقف خواهد ماند؟ با این حال در دوره پنجم شورا بعد از توقف پروژه، اصراری بر اجرای آن نداشتیم، زیرا یک مرجع قانونی به هر دلیلی که شاید بخشی قانع‌کننده باشد و بخشی نه، این پروژه را متوقف کرده بود. برای ما مهم بود که به حرف سمن‌ها گوش کنیم. نظر‌های آن‌ها را بشنویم و درنهایت به یک درک مشترک برسیم. این درک مشترک، همان طرح کوه‌پارک بود که به آن رسیدیم.
ما به دستور دادستان مشهد برای توقف کمربند جنوبی عمل کردیم، درعین‌حال برای برون‌رفت از وضعیت فعلی کمربند که رها نماند، به استانداری مراجعه کردیم و براساس مصوبه ستاد تدبیر استانداری به مدیریت شهری مجوز داده شد این ۵/۵ کیلومتر از فاز اول را به‌منظور دسترسی مردم به ارتفاعات شهر و ایجاد فضای تفرجگاهی کوه‌پارک بسازیم، با این حال، تابع تصمیم‌های فرادستی برای کمربند جنوبی هستیم، اما به این مراجع فرادستی توصیه می‌کنیم که منافع آینده شهر را در این تصمیم‌گیری لحاظ کنند.
شهرآرا: یکی از بحث‌ها درباره پروژه کمربندی جنوبی این است که مدیریت شهری بدون پیوست زیست‌محیطی و به بهانه رفع ترافیک شهر و صرفا به‌دلیل دسترسی به اراضی موجودِ تحت تملک ادارات مختلف در جنوب شهر، این کمربندی را طراحی و اجرا کرده است. جناب آقای رمضانی! بگویید در بررسی اسناد موجود در مدیریت شهری، چه پشتوانه کارشناسی و مطالعاتی برای اجرای این پروژه بوده است و چقدر این بحث‌ها را می‌توان تایید یا رد کرد؟
رمضانی: ابتدا به پیشینه پروژه کمربندی جنوبی مشهد اشاره می‌کنم. این پروژه به روایتی در دهه ۶۰ و به روایت دقیق‌تر در انتهای دهه ۷۰ مطرح شده است. در سال ۷۸ مطالعاتی هم در این‌باره انجام و بعد از آن در دهه ۸۰ و در دوره دوم شورای شهر، مطرح شد. در ادامه، در سال ۸۴ به‌صورت عملی، پروژه موقت استارت خورد، اما به‌دلیل اختلافاتی که بین کارفرما و پیمانکار به‌وجود آمد، متوقف ماند و دیگر تا دهه ۹۰ اقدامی صورت نگرفت. در سال ۹۱ دوباره پروژه کمربندی جنوبی مشهد با واگذاری به بنیادمسکن آغازبهکار کرد. در آن زمان هنوز پروژه بولوار نماز وحتی پروژه بولوار فکوری اجرا نشده بود. در این شرایط، عملیات اجرایی پروژه کمربندی جنوبی مشهد آغاز شد و تا سال ۹۶ ادامه پیدا کرد. در این میان، شورای حفظ حقوق بیت المال که متشکل از برخی دستگاه‌های اجرایی ازجمله محیط‌زیست و اداره منابع طبیعی، جهادکشاورزی و همچنین دستگاه‌های اطلاعاتی و نظامی است، به پروژه کمربند جنوبی مشهد ورود پیدا کردند. ورود این شورا از سال ۹۴ صورت گرفت و درنهایت سال ۹۶ پروژه را متوقف کردند. خروجی این شورا بر این مسئله تاکید می‌کرد که مدیریت شهری، طرح تفرجگاهی برای محل اجرای پروژه کمربند جنوبی مشهد تدوین کند؛ یعنی از نگاه آن‌ها و با توجه به بررسی‌های آنان، با ایجاد کمربندی جنوبی، درواقع ترافیک مشهد را از داخل شهر، دوباره به داخل شهر منتقل می‌کنیم، لذا این‌طور نیست که این پروژه حکم یک کمربندی را داشته باشد؛ حداقل در یک طرف آن که گفته می‌شود بزرگراه آیت‌ا... رفسنجانی متصل شود به کمربند جنوبی، خب این بزرگراه که درون‌شهری است و برون‌شهری نیست.
در ادامه وضعیت کمربندی جنوبی، در اواخر سال ۹۸ شهرداری با ستاد تدبیر مذاکراتی کرد که با مشاور آتک قراردادی بسته شد تا طرح تفرجگاهی برای این محدوده بیاورند. در دی سال ۹۸ شهردار مشهد با این نگاه که یک فضای تفرجگاهی از پروژه کمربند جنوبی ایجاد کند، طرح کوه‌پارک را مطرح کرد. این بحث را شهرداری به ستاد تدبیر منتقل کرد و سوم بهمن ۹۷ ستاد یادشده مجوز را به شهرداری داد که از این فضا به‌عنوان تفرجگاه استفاده شود.
درباره نقد‌هایی که به ساخت‌وساز در ارتفاعات می‌شود، این نکته را هم بگویم که ما در دهه ۸۰ بحث آبادگران و ساخت‌وساز در ارتفاعات جنوبی شهر را داشتیم که تذکر مقام معظم رهبری را در سال ۸۶ دریافت کردیم، اما تا دهه ۹۰ آن‌طور که باید توجهی به این تذکر و توصیه نشد. از طرفی شهرداری که به نوعی مجری ساخت‌وساز در این ارتفاعات بود، بر اساس مستندات بالادستی کار را ادامه داد. البته در دهه ۹۰ جلوی برخی پروژه‌هایی که قرار بود در ارتفاعات جنوبی مشهد ساخته شوند، گرفته شد؛ ازجمله ساخت هتل هفت‌ستاره، با این حال پروژه کمربند جنوبی ادامه داشت. ۱۱ کیلومتر اول کار تا ۸۰ درصد پیشرفت کرد. اینکه برخی می‌گویند پروژه کمربند جنوبی ۸۰ درصد پیشرفت کرده است، درست نیست، زیرا ۸۰ درصد در ۱۲ کیلومتر، پیشرفت کرده است نه در ۲۷ کیلومتر. ارتفاعات در همین قسمت ابتدای پروژه کمربند جنوبی، کامل تخریب شده بود.
شهرآرا: در کنار سمن‌ها و کارشناسان محیط‌زیست، گروهی از کارشناسان حوزه شهری نیز منتقد جدی اجرای کمربند جنوبی بودند، با این حال تقریبا بیشتر این منتقدان، موافق اجرای طرح کوه‌پارک در کمربندی جنوبی شهر هستند. جناب آقای شعرباف! جنابعالی به‌عنوان منتقد اجرای این پروژه از گذشته تاکنون که طرح کوه‌پارک درحال اجراست، چه نگاهی به این پروژه داشته‌اید؟
شعرباف: برخلاف تصویری که دارد از منتقدان پروژه کمربند جنوبی ساخته و این نقد به آنان وارد می‌شود که دارند یک‌بعدی درباره این پروژه نظر می‌دهند، می‌خواهم از جنبه‌های مختلف و نه‌فقط بعد زیست‌محیطی، از غلط بودن این کمربندی بگویم. داستان کمربندی جنوبی و ارتفاعات مشهد داستانی غم‌انگیز و عبرتی برای سایر پروژه‌هاست. اگر نگاهی به گذشته بکنیم، به این نتیجه می‌رسیم که سازوکار رسیدن به این پروژه غلط بوده است. هم صحبت منتقدان و هم مطالعات جامع شهر، تصویر واضحی از ۲۵ سال گذشته به ارتفاعات جنوبی شهر نشان می‌دهد. تاریخ مطالعات شهری، نشان می‌دهد در طرح جامع اول مشهد (طرح خازنی)، ظرفیت خوبی برای مشهد دیده شده بود که به گفته کارشناسان حوزه شهری، بیش از ۶۰ درصد از ظرفیت این طرح استفاده نشد. با اینکه سابقه بیش از چهل‌ساله دارد و طرحی قدیمی محسوب می‌شود، طرح دفاع‌پذیری است. در آن طرح با وجود اینکه نگاه توسعه‌ای به مشهد وجود داشته است، تمام منطقه توپولوژی‌دار مشهد یعنی از منطقه بولوارفکوری و نماز تا پشت ارتفاعات، نه‌تن‌ها کاربری ساخت‌وساز پیدا نمی‌کند، بلکه منطقه‌ای کاملا حفاظتی است؛ شبیه طرحی که در پیاده‌سازی کمربند سبز ایجاد شده است. این طرح جامع مطالعاتی تاکید می‌کند که فضای ارتفاعات مشهد باید به‌عنوان یک اکوپارک خانوادگی بماند و از آن به نام ذخیره فضای سبز مشهد و سرمایه طبیعی جبران‌ناپذیر، یاد شده است. در این طرح آمده است که در این نقطه، ممنوعیت ایجاد کاربری داریم.
این رویکرد طرح جامع اول مشهد، متاسفانه در طرح بعدی که طرح مهرازان بود، نادیده گرفته شد. این طرح عامدانه یا غیرعامدانه تخمین جمعیت مشهد را در افق سال ۹۵، ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر اعلام کرد. این تخمین به این معناست که مشاور مهرازان باید ظرفیت داخل شهر را تا ۴ میلیون نفر برساند و یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار نفر را به شهرک‌های اقماری بکشاند. دو شهرک از این شهرک‌ها ساخته شدند؛ یکی در بینالود و یکی قرار بود در شهرک سرخس ساخته شود که خوشبختانه ساخته نشد. همین الان میلیارد‌ها تومان هزینه صرف شده است برای واحد‌های مسکونی بینالود که خالی مانده‌اند و پول زیادی از بیت‌المال به دلیل همین تخمین نادرست، هدر رفته است. در طرح مهرازان نه با هدف ترافیکی که با هدف توسعه مشهد و تخمین جمعیت ۵ میلیونی، محدوده مشهد تا ارتفاعات جنوبی کشیده و خطی به نام کمربند در این ارتفاعات، ایجاد شد. جالب اینکه در مطالعات مهرازان تنها استدلال برای ایجاد پروژه کمربندی جنوبی، توسعه مشهد بود و کاربری‌های چسبیده به حریم ۵۰ متری کمربند ادامه یافت. بعد از مدتی متوجه شدند که اشکال تخمین جمعیت برای توسعه مشهد رخ داده است، لذا طرح مهرازان باید اصلاح شود. مشاور سوم طرح جامع مشهد، یعنی فرنهاد، شروع به مطالعه کرد، اما ازآنجایی‌که توسعه اراضی محدوده کمربندی جنوبی نه برای مردم که برای نهاد‌های دولتی هدف‌گذاری شده بود، مشاور فرنهاد اصلا اجازه تغییر در مطالعات قبلی و اجازه نظر دادن را نیافت و همان مطالعات قبلی، تثبیت شد. در اتفاقی دیگر، در سال‌های ۸۴ و ۸۵ با طرح تفصیلی مجزایی که مصوب شورای‌عالی شهرسازی بود، بسیاری از اراضی حاشیه شمالی کمربند جنوبی را گرفتند. یعنی اراضی زکریای یک، زکریای ۲، آبشار یک و آبشار ۲. حالا در این میان چه اتفاقی افتاد؟ اینکه اراضی زکریا و آبشار مسیر دسترسی می‌خواهند و این شد که با کمربندی جنوبی به بهانه ترافیکی، مسیر دسترسی به اراضی مدنظر ایجاد شود. سال ۸۶ من خودم در آن جلسه بودم که مقام معظم رهبری خاطره‌ای از سفر‌ها و کوهنوردیها تعریف کردند و با اشاره به ارتفاعات مشهد فرمودند که جلوی این دست‌اندازی‌ها را بگیرند، ولی توجهی نشد؛ با این استدلال که این‌ها قانون مصوب شورای‌عالی شهرسازی را دارند. دوباره سال ۹۳ مقام معظم رهبری یک سخنرانی در تهران کردند که هم به بحث دست‌اندازی به ارتفاعات پایتخت و هم به دست‌اندازی به ارتفاعات مشهد اشاره کردند و گفتند که این‌ها را جرم‌انگاری کنید. مگر «مردم» بودند که در ارتفاعات جنوبی ساخت‌وساز می‌کردند که باید جلوی آن‌ها گرفته می‌شد؟ بیش از ۹۴ درصد تملک‌های محدوده ارتفاعات جنوبی، مربوط‌به دستگاه‌های مختلف دولتی است. اتفاقا من خیلی به مطالعات زیست‌محیطی این پروژه اصرار ندارم. در این پروژه، مطالعات پیوست اقتصادی کجاست؟ مطالعات نسبت اینجا با پهنه‌بندی حریم مشهد کجاست؟ مطالعات جامع شهرسازی این محدوده کجاست؟ اصلا وجود ندارد. پس ما سازوکاری داریم که اگرچه یک شکل قانونی دارد، برپایه نظر جمعی متخصصان که احداث این کمربند را نادرست می‌دانند، یک فساد قانونی رخ داده است؛ از جنس فسادی که قانون دربرابر نظر بیشتر متخصصان، ایستاده است.
شهرآرا: آقای سهیلی! با توجه به اینکه اجرای پروژه کمربندی جنوبی به شورای چهارم برمی‌گردد و جنابعالی از سازوکار تصمیم‌گیری برای این پروژه به‌درستی یاد کردید، نظر‌های انتقادی آقای شعرباف و فساد قانونی‌ای که مطرح کردند را، چقدر درست می‌دانید؟
سهیلی: فرض کنیم متخصصان، مخالفِ روال قانونی پروژه‌ای باشند، آیا این اسمش فساد قانونی است یا نارسایی قانون یا اختلاف دیدگاه؟ فساد در جایی است که سوءنیتی در کار باشد و بخواهیم قانون را دور بزنیم. ولی اگر اختلاف‌نظر وجود داشته باشد، فساد معنایی ندارد.
همین متخصصان وقتی در مقام اجرایی و تصمیم‌گیری قرار می‌گیرند، طور دیگری نظر می‌دهند که کم نداشته‌ایم؛ به‌طور مثال دبیر سابق شورای‌عالی شهرسازی، حالا شهردار تهران شده است. آیا دیگر در تهران، تخلف ساخت‌وساز رخ نمی‌دهد؟ آیا مسائلی که ایشان روی آن‌ها انگشت می‌گذاشت و به آن اصرار می‌ورزید، در حوزه ساخت‌وساز تهران رفع شده است؟ اگر واقعا یک معجزه رخ داده است، ما دست ایشان را می‌بوسیم. ایشان به‌عنوان کسی که مخالف خیلی از روند‌ها در شهرسازی بوده، وقتی در مقام اجرایی و تصمیم‌گیری مدیریت شهری قرار گرفته است، می‌بیند که ناچار است برای مدیریت شهری، برخی تصمیم‌ها را اجرایی کند. درمورد وضعیت مشهد هم همین‌طور است. متخصصان یک‌طرفه صحبت می‌کنند، لذا اسم این را فساد قانونی نگذاریم، بگوییم نقص یا نارسایی قانون یا هر چیز دیگری؛ چون سوءنیتی در کار نبوده است.
شعرباف: بله، ما در جا‌هایی اختلاف‌نظر داریم که اسم آن را فساد قانونی نمی‌گذاریم و اختلاف دیدگاه است، اما درمورد ارتفاعات جنوبی رسما فساد قانونی وجود داشته است. یکی از معاونان استانداری که هم‌زمان دبیر کمیسیون ماده ۵ نیز بوده و کسی است که مجوز تغییر کاربری‌ها را در ارتفاعات جنوبی داده، خودش رئیس هیئت‌مدیره یکی از شرکت‌های ساخت‌وساز در ارتفاعات جنوبی بوده است. آقای سهیلی! اگر اسم این فساد قانونی نیست، پس چیست؟ کسی که می‌خواهد در ارتفاعات جنوبی، اراضی زکریا را بسازد، حتما به مسیر دسترسی نیاز دارد. شما می‌گویید که شورای چهارم جلوی ساخت‌وساز‌ها در اراضی زکریا را گرفت؛ من نمی‌گویم که این ادعا درست نیست. شما بروید به شهادت گوگل‌مپ همین الان این اراضی را ببینید. ببینید شرکتی که پشتوانه آن معاون استاندار بوده است، چقدر در این اراضی ساخت‌وساز کرده است. وقتی در جلسات نقد می‌کنیم، مشاور می‌گوید ما هم نظرمان این است که مثلا تپه اراضی زکریا در محدوده ارتفاعات جنوبی حفظ شود، اما وقتی در سال ۸۵ طرح این مناطق را برده‌اند و از شورای‌عالی شهرسازی مجوز گرفته‌اند، حالا می‌گویند ساخت‌وساز ما مجوز قانونی دارد. می‌گویند حق مکتسبه فلان ارگان است و نمی‌شود کاری کرد. می‌پرسیم چرا، می‌گویند توافقاتی در اراضی جنوبی بوده است. این زمین را داده‌اند، آن زمین را گرفته یا مجوز‌هایی را گرفته‌اند. اسم این دیگر، اختلاف‌نظر کارشناسی نیست. اسم این، فساد قانونی است و حتما منافع مالی و سوءنیت‌ها پشت‌سر این محدوده جنوبی بوده است. برای رسیدن به این ساخت‌وساز‌ها نیاز به دسترسی داشتند. خب چه چیزی برای آن‌ها بهتر از پروژه کمربند جنوبی می‌توانست باشد تا هم دسترسی مسیر ایجاد شود و هم ارزش زمین‌هایشان افزایش یابد؟
موحدی‌زاده: آقای شعرباف! اگر شما معتقد هستید که در پروژه کمربند جنوبی فساد قانونی صورت گرفته است، یا باید تلاش کنید ازطریق مجلس جلوی این فساد را بگیرید یا به نمایندگان فعلی طرح بدهید و آن‌ها این طرح را پیگیری کنند. مکانیسم قانون که فقط ما نیستیم. فیلتر‌های مختلفی در طرح‌های جامع و تفصیلی وجود دارد که دست مدیریت شهری را هم می‌بندد. خودمان هم گاهی منتقد هستیم، اما صرفا درباره پروژه کمربندی‌جنوبی در دوره شورای پنجم، تابع قانون بوده‌ایم. در این پروژه اسناد فرادستی به حد کافی وجود دارد، ولی زیان‌های توقف را هم در جلسات خودمان و هم برای افکار عمومی می‌گوییم. قطعا هر پروژه‌ای فوایدی دارد و درکنار آن زیان‌هایی نیز ممکن است داشته باشد.
شعرباف: من نمی‌گویم هر کسی و هر مدیریتی که در پروژه کمربند جنوبی دخیل بوده، فساد قانونی کرده است؛ نظر من این است که در این پروژه هم مثل برخی دیگر از پروژه‌ها نظیر طرح نوسازی وبهسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی، فساد قانونی یکی از عوامل پیشران است.
موحدی‌زاده: شما می‌گویید در پروژه کمربندی‌جنوبی احتمالا فساد قانونی رخ داده است؟
شعرباف: نه، اینجا درمورد پروژه کمربندی‌جنوبی مشهد، صحبت از احتمال فراتر است و قطعیت در فساد قانونی وجود دارد. نکته دیگر این است که وقتی ما محفلی قانونی مثل شورای حفظ حقوق بیت‌المال را داریم و می‌توان در این شورا برای پروژه کمربندی‌جنوبی تصمیم گرفت، چرا در ستاد تدبیر استانداری که محفل قانونی برای تصمیم‌گیری درباره این پروژه نیست، تعیین‌تکلیف می‌شود؟ چطور یک مصوبه قانونی را ستادی تصویب می‌کند که خود این ستاد، محفل قانونی ندارد؟ در مصوبه این ستاد برای ایجاد طرح کوه‌پارک، انتقاد ما بیشتر از اینکه به خود طرح کوه‌پارک باشد، به محل تصویب این طرح است. اینکه چرا طرح در ستاد تدبیر مصوب شده است؟ ستادی که محفل قانونی برای این پروژه ندارد. آیا ستاد تدبیر می‌تواند موازی با کمیسیون ماده ۵ مصوبه بدهد یا اینکه یک ستاد مشورتی است؟ حرف ما این است که طرح کوه‌پارک برگردد و در شورای حفظ حقوق بیت‌المال یا در کمیسیون ماده ۵ بررسی و تصویب شود، نه در این ستاد غیرقانونی به نام ستاد تدبیر.
موحدی‌زاده: آقای شعرباف! ما به‌عنوان عضو شورا در ستاد تدبیر نیستیم تا از این طریق، طرح کوه‌پارک را آنجا برده و مصوب کرده باشیم. ما نه مدافع ستاد تدبیر هستیم و نه مخالف آن. برای ما به‌عنوان عضو شورای شهر، این راه وجود دارد که برای حل مسائل شهری با استانداری در تعامل و همکاری باشیم. دستگاه‌هایی مثل دادگستری عضو این ستاد هستند، ضمن اینکه اینجا صحبت از پروژه کمربندی‌جنوبی و تصمیم‌گیری برای ۵/۵ کیلومتر اول آن، با هدف اجرای طرح کوه‌پارک بوده و برای کل ارتفاعات جنوبی، تصمیمی گرفته نشده است.
شعرباف: امکان تفکیک پروژه کمربند جنوبی مشهد از ارتفاعات شهر، وجود ندارد. اینکه بگوییم یک پروژه ترافیکی به نام کمربندجنوبی داریم، اما تاثیری بر ارتفاعات شهر نمی‌گذارد، صحیح نیست و اینکه بگوییم ما پروژه کمربند جنوبی را به هر قیمتی اجرا می‌کنیم و بعد برای سایر مسائل آن تصمیم می‌گیریم، راه غلطی است. اتفاقا اکنون محمل قانونی برای تغییر وضعیت پروژه کمربندی‌جنوبی وجود دارد. اگر نخبگان شهر، کارشناسان حوزه شهرسازی، دوست‌داران محیط‌زیست و مطالعات مختلف، اتفاق‌نظر دارند که اینجا باید به‌عنوان فضای اکوپارک حفظ شود، امکان‌پذیر است. چرا باید بگوییم، چون در این پروژه ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه شده است، حتما باید ادامه یابد؟ مطالعه‌ای انجام دادم برمبنای تراز مالی و فیزیکی که مشاور شهرداری ارائه کرده است. در طرح تفصیلی جنوب‌غربی به قیمت سال ۹۸ اگر پروژه کمربند جنوبی را در ۲۷ کیلومتر بخواهند تکمیل و اجرا کنند، باتوجه‌به تملک‌های موردنیاز و هزینه اجرای آن، حداقل به ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان هزینه نیاز است. حال سؤال این است که اگر اینجا این همه نظر نخبگانی و کارشناسی و مطالعات مختلف، ایجاد کمربند جنوبی را مضر و غلط می‌دانند، با چه منطقی باید بگوییم ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه شده و حیف است؟ و بگوییم که باید ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان دیگر هم هزینه کنیم؟ یعنی بیش از ده‌برابر برای این پروژه هزینه کنیم.
سهیلی: درمورد بحثی که آقای شعرباف مطرح کردند، با اشاره به طرح فرنهاد، نکته‌ای را باید بگویم؛ اینکه ما ناچار هستیم همه ابعاد و نیاز‌های شهر را با هم و درکنار هم درنظر بگیریم. وقتی می‌خواهیم برای شهر تصمیم بگیریم، باید نگاه مسئله‌محور داشته باشیم. از این نظر، طرح فرنهاد گامی روبه‌جلو برای مشهد بود. رویکردش مسئله‌محور بود، ولی این تلاش ادامه پیدا نکرد. متاسفانه حتی دربین برخی مدیران نیز نگاه مسئله‌محور نداریم. برخی مدیران معتقدند فقط باید همین وظایفی را که به آن‌ها محول شده است، انجام دهند و دنبال دردسر هم نباشند؛ چراکه نگاه مسئله‌محور، مسئولیت‌زاست. حالا ما باید چه می‌کردیم؟ مشهد، بالاخره یک کمربندی می‌خواهد یا نمی‌خواهد؟ اگر نیاز به کمربندی دارد و نقطه فعلی جانمایی آن مناسب نیست، پس کدام نقطه از شهر مناسب این کمربندی است؟ و اینکه اگر منتقدان می‌گویند کمربندی مضر است، آیا صرف ایجادِ یک کمربندی را مضر می‌دانند یا تخریب‌های صورت‌گرفته برای ایجاد آن و تغییر کاربری‌هایی را که ممکن است در آینده در محدوده کمربند رخ دهد؟ باتوجه‌به اینکه با پدیده‌ای به نام جنگل ابر مواجه نیستیم که از وسط آن یک کمربند کشیده باشیم و درواقع داریم در یک دشت، این کمربندی را اجرا می‌کنیم، معتقدم به‌خاطر آسیب‌های احتمالی نباید صورت‌مسئله «نیاز به کمربندی» را پاک کنیم. شورای چهارم که عملیات کمربند جنوبی را اجرا کرد، درباره کاربری‌ها خیلی حساس بود. حرف این است که اگر می‌توانیم جلوی بلندمرتبه‌سازی در محدوده کمربند جنوبی را بگیریم و کاربری‌ها را مدیریت کنیم، نباید اصل ضرورت این پروژه را نادیده بگیریم. ما باید کار را انجام دهیم و درعین‌حال از آسیب‌ها جلوگیری کنیم. منتقدان می‌گویند پروژه کمربندی غلط است. انتقاد تنها که راهگشا نیست، گزینه پیشنهادی چه دارند؟
شعرباف: به‌عنوان یک شخص خاص، نمی‌توانم برای یک شهر گزینه جایگزین پروژه کمربند جنوبی پیشنهاد بدهم و تصمیم بگیرم. روال رسیدن به یک گزینه پیشنهادی و جایگزین برای پروژه کمربند جنوبی، در قانون تعبیه شده است. ما منتقدان، متخصصان، سمن‌ها، کارشناسان حوزه شهری و... حرفمان را درباره پروژه کمربند جنوبی منتقل کرده‌ایم و درنهایت به یک مشاور طرح تفصیلی رسیده‌ایم که بنا بوده است برمبنای اسناد کلی و با نگاهی جامع به راه‌حلی برسد. اگر آقای سهیلی می‌گویند گزینه جایگزین کمربند جنوبی چیست، همین مشاور طرح تفصیلی بهترین مرجع برای این کار است. یکی از نظام‌های موجود در طرح تفصیلی، نظام حرکت و دسترسی است که با نسبت‌سنجی و درنظر گرفتن تمام جوانب، می‌تواند به یک جایگزین برای کمربند جنوبی برسد، کما اینکه مطالعات گذشته درباره این بحث موجود است و همین الان مشاور آتک بیاید و طرح بدهد. اصل بنای گرفتن مشاور آتک هم این بود که هر معاونتی برای خودش در محدوده ارتفاعات جنوبی، برنامه عملیاتی نچیند. یک معاونت بگوید من آنجا دهکده حیوانات راه می‌اندازم. معاونت دیگر برود آنجا بگوید می‌خواهم تله‌کابین ایجاد کنم. برای اینکه این موازی‌کاری‌ها جمع شود، باید یک مشاور کلی طرحی را پیشنهاد دهد. من نزدیک به ۳۰ جلسه در جلسات همین مشاور بودم. بالاخره هر شریانی در شهر فوایدی دارد، اما باید به این نکته توجه کنیم که چه چیزی را با پروژه کمربند جنوبی به‌دست می‌آوریم و چه چیزی را از دست می‌دهیم. مبنای طرحی که آقای شهردار در شرایط فعلی برای پروژه کمربند جنوبی انتخاب کردند، یعنی یک اکوپارک و بارگذاری بسیار پایین و چیزی شبیه کوهستان‌پارک‌خورشید طرح دفاع‌پذیری است، نه مثل بوستان کوهسنگی با بارگذاری‌های سنگین و متعدد.
حرف ما در پروژه کمربند جنوبی این نیست که اینجا رها بماند و خاک بخورد. تاکید ما، بازطراحی و تغییر کاربری از شریان ترافیکی به منطقه اکوپارک و حفظ منابع طبیعی است. این فقط حرف ما هم نیست، هم طرح مطالعاتی وجود دارد و هم نظر متخصصان و کارشناسان.
موحدی‌زاده: یک رویکرد ما در مدیریت شهری باید این باشد که به مسئلهیابی فکر کنیم. این را که مسائل شهر چه هستند و برای هرکدام از آن‌ها چه اقدامی می‌شود، باید به‌صورت عملی انجام داد. اگر بنا به تئوریک و حرف زدن درمورد مسئله‌های شهر باشد، خیلی چیز‌ها را می‌توان در بهترین شکل گفت، اما باید ببینیم در عمل، چه گزینه‌ای را می‌توان اجرا کرد. ما به این نتیجه رسیده‌ایم که امکان تکمیل و اجرای پروژه کمربند جنوبی، اکنون وجود ندارد و اصراری هم نداریم که ادامه پیدا کند. پروژه کمربندی جنوبی را دست‌کم در شورای پنجم ادامه نخواهیم نداد؛ هرچند وقتی به دوره ما رسید، جلوی آن را گرفتند.
سهیلی: برای اینکه شائبه سیاسی پروژه کمربند جنوبی رفع شود که در دوره شورای چهارم، دادستانی با اجرای پروژه کاری نداشت و در شورای پنجم جلوی آن را گرفت، این نکته را یادآوری می‌کنم که دادستانی در شورای چهارم هم به پروژه ورود یافت و مخالفت خودش را اعلام کرد.
موحدی‌زاده: در دوره شما، دادستانی فقط مخالفتش را ابراز کرد و جلوی بولدوزر‌های شما را نگرفت.
سهیلی: خب در آن زمان، دادستانی گام‌های اول مخالفت را برمی‌داشت.
شهرآرا: جناب آقای سهیلی! آینده پروژه کمربندی جنوب مشهد هنوز به‌طور قطع مشخص نیست. آقای شعرباف پیشنهاد می‌دهند از طرح تفصیلی برای آینده این پروژه استفاده و تبدیل به اکوپارک شود، شما باتوجه‌به اینکه تکمیل کمربندی را ضرورت شهر می‌دانید، چه نظری دارید؟
سهیلی: خب اینکه آقای شعرباف می‌گویند برای تعیین‌تکلیف پروژه کمربندی جنوبی، از مشاور طرح تفصیلی استفاده کنیم، راه درستی نیست. اصلا شأن نزول طرح تفصیلی نیست که درباره این مسئله که باید در طرح جامع، تعیین‌تکلیف شود و در این طرح دیده هم شده است، حالا بگوییم طرح تفصیلی نظر بدهد. اگر مبنا بر تغییر پروژه کمربندی جنوبی باشد، باید در بازنگری طرح جامع دیده شود. اینکه طرح تفصیلی بخواهد طرح جامع را زیر سؤال ببرد، اختیارات بیشتری می‌خواهد. ازطرفی طرح تفصیلی نمی‌تواند کاری انجام دهد که با طرح جامع مغایرت داشته باشد. پیشنهاد من برای آینده کمربندی جنوبی، این است که با رویکردی کارشناسانه تمام اسناد، مطالعات و اطلاعات مربوط به این پروژه را در یک فضای مجازی و دردسترس برای تمام نخبگان و کارشناسان و مدیران قرار بدهند. نکته بعدی اینکه مرکز پژوهش‌های شورای شهر نقش واقعی خود را ایفا کند و یک گفتمان کارشناسانه صورت بگیرد. فراخوان داده شود تا به دور از فضای سیاسی، در یک فضای آرام انواع راهکار‌ها بررسی شود. به نظر من هنوز کارشناسان به پروژه کمربند جنوبی، ورود جدی نکرده‌اند.
شعرباف: آقای سهیلی! شما می‌گویید طرح تفصیلی محفل قانونی نیست. بعد می‌گویید کارشناسان مختلف نظر بدهند و به اجماع برسند. جمعی از کارشناسان با اجرای طرح کوه‌پارک، موافق هستند و مدیریت شهری هم پای کار آمده است. محفل قانونی همین تصویب اکوپارک اگر در طرح تفصیلی نباشد، کجاست؟ طرح فرنهاد در شورای پنجم، تحویل گرفته شد، اما چون این طرح، ناقص است، همان موقع اعلام شد که بسیاری از مغایرت‌ها و تغییر‌ها در طرح تفصیلی بیاید، بنابراین آن وظیفه جامع‌نگرانه باید در طرح تفصیلی دیده شود. ازطرفی با بازنگری طرح جامع نیز نمی‌توان مشکل کمربند جنوبی شهر را حل کرد، زیرا در بهترین حالت، بازنگری آن به بیشتر از ۱۰ سال زمان نیاز دارد.
سهیلی: باید به یک وفاق قانونی نخبگانی و مدیریت شهری برسیم. اگر بخواهیم یک برخورد فعال کنیم، به نظرم بهترین راه‌حل، بازنگری طرح جامع است. این فرض شماست که بازنگری طرح جامع، ده‌ها سال به طول می‌انجامد، اما این‌طور نیست.
شعرباف: مگر در بحث مشاور فرنهاد و بحث تصویب طرح جامع، شاهد نبودیم که بیش از ۱۰ سال طول کشید و دست‌آخر هم یک طرح جامعِ ناقص را با بیش از ۱۰۰ ایراد و اشکال و مغایرت و نقص، ابلاغ کردند و اسناد آن تحویل گرفته شد؟
سهیلی: آقای شعرباف! شما مسئله را پیچیده می‌کنید. مشابه بحث پروژه کمربند جنوبی را در بحث بافت پیرامون حرم مطهر رضوی داشتیم. مگر در طول یک سال، یک مشاور نظرش را درباره این بافت بیان نکرد؟ برای پروژه کمربندی جنوبی هم در طول یک سال، بازنگری آن در طرح جامع، امکان‌پذیر است.
شعرباف: آقای سهیلی! درست نیست که می‌گویید درباره کمربندی جنوبی طرح تفصیلی نمی‌تواند نظر دهد. در مصوبه تحویل‌گیری اسناد طرح جامع در دوره مدیریت شهری آقای تقی‌زاده‌خامسی، به‌صراحت اعلام شده است که برخی نواقص، ایراد‌ها و مغایرت‌ها در طرح تفصیلی دیده شود.
شهرآرا: البته آقای کلائی به‌عنوان شهردار مشهد، این قول را دادند که حداقل درباره طرح کوه‌پارک، این بخش را در طرح تفصیلی بگنجانند تا تثبیت شود.
موحدی‌زاده: طرح جامع همان‌طور که از اسمش پیداست، طرحی برای درازمدت و ۲۰ سال و ۳۰ سال و حتی بیشتر است، همان‌طور که شهر‌هایی نظیر پاریس برای خودشان طرح صدساله تدوین کرده‌اند. یعنی برای ۱۰۰ سال دیگر پیش‌بینی‌کرده‌اند که توسعه شهر به کدام طرف باشد، دسترسی‌ها چگونه باشد، کاربری‌ها چگونه بارگذاری شوند. تمام مسائل طرح جامع را باتوجه‌به تراکم جمعیت و کاربری و... پیش‌بینی کرده‌اند، لذا نمی‌توانیم هر روز و هر موقعی که دلمان خواست، طرح جامع را بازنگری کنیم. طرح جامع مکانیسم پیچیده و طولانی‌مدتی دارد که نمی‌توان فقط برای یک پروژه، بازنگری آن را در مسیر انداخت. اگر در مراکز مشاوره‌ای و تحقیقاتی به یک نتیجه قطعی برای ادامه تعیین‌تکلیف پروژه کمربندی جنوبی برسیم، راه‌حل اجرایی هم دارد و راه قانونی آن باز است. به‌طور مثال شهرداری طرح نهایی پروژه کمربند جنوبی را درقالب لایحه ارائه کند یا شورای شهر به‌صورت طرح ارائه کند و مصوب شود و درنهایت فرمانداری تایید کند و اگر گفتند باید به کمیسیون ماده ۵ برود، طرح آنجا هم فرستاده شود. اگر باز گفتند نیاز به تصویب شورای‌عالی شهرسازی دارد، به این شورا نیز فرستاده شود. البته شخصا با این روند که طرحی درباره مشهد، برود تهران و آنجا برای معابر و خیابان‌های ما تصمیم بگیرند، مخالفم و آن را روند درستی نمی‌دانم. اختلاف‌نظر‌های زیادی را با «مجموعه مصوبات تهران برای مشهد» داریم، بنابراین ما راه را بسته نمی‌بینیم، اما سخت و پیچیده است. اگر ستاد تدبیری هست و می‌شود مسائل شهر را آنجا حل کرد، خب برای رفع مسائل شهر می‌رویم و آنجا هم مصوبه می‌گیریم.
شعرباف: طرح‌های تفصیلی ازآنجاکه نیاز نیست برای تصویب، مسیر تهران و شورای‌عالی شهرسازی را طی کنند، برای پروژه کمربند جنوبی شهر، راه هموارتری هستند. ضمن اینکه جالب است بدانید که در حوزه شهرسازی، نگاه غالب اصلا احداث کمربندی نیست. چون هزینه کار سنگین است، نقش بزرگراه را درنظر می‌گیرند و درواقع چیزی به نام کمربندی درحال حذف شدن است.
سهیلی: نکته دیگری که درباره کمربند جنوبی مشهد باید به آن توجه کنیم، این است که کمربندی‌ها یکی از راهکار‌های کنترل محدوده شهر‌ها هستند، لذا اگر با ایجاد کمربند سبز و سایر اقدامات، بتوان کاربری‌های اطراف کمربندی را هم کنترل کرد، بهترین راهکار برای کنترل محدوده مشهد است.
شهرآرا: در وضعیت کنونی، کوه‌پارک در بخشی از پروژه کمربندی جنوبی اجرا شده است. این طرح چه نقشی در سرنوشت پروژه کمربندی جنوبی می‌تواند داشته باشد؟ آیا تضمینی وجود دارد که کوه‌پارک برای آینده شهر تثبیت شود و دوباره به مسیر کمربندی تغییر داده نشود؟
رمضانی: در این مدت، استقبال مردم از اتفاعات بیشتر شده است. کمربند سبز که در ارتفاعات جنوبی مشهد ایجاد شده، استقبال مردم را به‌همراه داشته است. در سال ۹۸ آقای کلائی تلاش‌شان این بود که در قله زو برخی امکانات ازجمله سرویس بهداشتی، نمازخانه و... برای مردم فراهم شود. شهرداری هزینه‌هایی را صرف کرد تا این ارتفاعات، تفرجگاه مردم باشد. ۳ هزار و ۵۰۰ هکتار کمربند سبز ایجاد کردیم. حدود یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار اصله درخت نیز از ۱۴ سال پیش در این محل کاشته شده است و هنوز هم کار جلو می‌رود تا به ۲۰ هزار هکتار برسد و ارتفاعات را پوشش دهد. شورای حفظ حقوق بیت‌المال، سال ۹۵ این تکلیف را به شهرداری واگذار کرد که در ارتفاعات جنوبی و محل اجرای کمربندی، کوه‌پارک یا تفرجگاه ایجاد کند. این مقدمه کوه‌پارک بود که شهرداری در انتهای سال ۹۸ طرحی را به ستاد تدبیر استانداری برد و مجوز کوه‌پارک را گرفت. در روز‌های آینده ان‌شاءا... شاهد افتتاح طرح کوه‌پارک خواهیم بود. تثبیت طرح کوه‌پارک، باید در طرح تفصیلی دیده شود. طرح کوه‌پارک باقدرت اجرا شده است، اما نمی‌توان هیچ تعهدی داد که در دوره‌های بعدیِ مدیریت شهری، پروژه کمربندی جنوبی تکمیل نشود و زیر بار ترافیک نرود. در اجرای طرح کوه‌پارک، برخی مسیر‌ها را تغییر دادیم؛ به‌طور مثال ورودی کمربندی جنوبی به هاشمیه را کلا بستیم و مسیر را به‌صورت پلکانی با بتن احداث کردیم؛ مسیری که حداقل از بین بردن آن، کار راحتی نیست. در همین مسیر برکه‌ای را در طرح کوه‌پارک درنظر گرفته‌اند. در قسمت‌های دیگر نیز تغییراتی رخ داده است و از همه مهم‌تر اینکه وقتی کوه‌پارک افتتاح شود و مردم از آن استفاده کنند، ظرفیت مردمی را هم برای حمایت از این طرح خواهیم داشت.
نکته مهم این است که اگر پروژه کمربندی جنوبی را ادامه بدهند و بسازند، این مانعی است برای نزدیک به ۲۰ هزار هکتار فضای سبزی که قرار است در آینده تکمیل و ساخته شود و مردم از آن استفاده کنند.
موحدی‌زاده: در این ۵/۵ کیلومتری که قرار است کوه‌پارک ایجاد شود، مردم می‌توانند از طرف خیابان نخل، وارد کوه‌پارک شوند که انتهای آن به شهرک صابر و نزدیک پارک خورشید می‌رسد. چند روز قبل، از این بخش بازدید کردیم. طرح کوه‌پارک هدفش این است که نگذارد این سرمایه‌گذاری انجام‌شده در احداث مسیر کمربندی جنوبی به هدر برود، زیرا اگر به حال خودش رها شود، شرایط خیلی بدتر می‌شود. الان محیط، زنده و پویاست. درختکاری ادامه دارد. نیرو‌های شهرداری در این محدوده مستقر هستند و این محدوده را تمیز نگه می‌دارند. یک لاین پیاده‌روی و مسیر دوچرخه‌سواری ایجاد می‌شود که مردم می‌توانند از خیابان نخل وارد محدوده کوه‌پارک شوند. در مسیری ویژه، پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری کنند. بخشی هم برای پارکینگ خودرو‌های ورودی به طرح، درنظر گرفته شده است. اجازه ساخت‌وساز، راه‌اندازی رستوران و هتل و... را در محدوده کوه‌پارک نخواهیم داد. دغدغه‌هایی که دوست‌داران محیط‌زیست دارند، در این طرح رعایت خواهد شد، ضمن اینکه همه‌چیز نسبی است. بالاخره باید در یک جا‌هایی واقع‌گرا باشیم. شاید این طرح آرمانی نباشد، اما بهتر از وضعیت بلاتکلیفی و رها بودن پروژه است.
شهرآرا: جناب آقای سهیلی! نظر شما درباره اجرای طرح کوه‌پارک در دوره فعلی مدیریت شهری چیست؟ آیا همچنان معتقد هستید که کمربندی‌جنوبی یک روز باید تکمیل شود؟
سهیلی: به نظر من، کوه‌پارک یک راه‌حل درست و مناسب برای تعیین‌تکلیف وضعیت پروژه کمربندی‌جنوبی نیست. اتفاقا طرح کوه‌پارک می‌تواند در تجاری شدن این منطقه در ارتفاعات جنوبی نقش داشته باشد. یعنی به تعبیری نقض غرض شود. اگر قرار بود کمربندی داشته باشیم و فقط یک جاده بود، آسیب آن کمتر از این بود که بخواهیم در این نقاط یک طرح گردشگری و پارک داشته باشیم. درباره آینده پروژه و تکمیل آن هم، تخمین ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومانی را که آقای شعرباف برای تکمیل پروژه کمربند جنوبی مطرح کردند، قبول ندارم و برآورد دقیقی نیست. اگر بخواهیم قیمت اراضی محدوده ارتفاعات جنوبی را به‌روز حساب کنیم و بگوییم فلان مقدار برای تملک این اراضی نیاز است، شاید به رقم بزرگی برسیم، اما واقعیت این است که ۹۴ درصد اراضی محدوده کمربندی‌جنوبی، دولتی است و قانونی که وجود دارد، به شهرداری‌ها اجازه می‌دهد درصورت ایجاد راه‌ها و جاده‌ها، این اراضی را به قیمت تما‌م‌شده از ادارات و نهاد‌های دولتی دریافت کنند.
شهرآرا: جناب آقای شعرباف! جنابعالی که منتقد پروژه کمربندی‌جنوبی و معتقد هستید که این محدوده باید به‌عنوان منابع طبیعی و سرمایه شهر حفظ شود، چه دیدگاهی درباره طرح کوه‌پارک دارید و رویه فعلی مدیریت شهری را در اجرای این طرح، تا چه اندازه مناسب می‌دانید؟
شعرباف: پروژه کوه‌پارک از یک نظر، شروع شجاعانه‌ای است که بگوییم بله می‌شود بین آرای مختلف، بینابینی نیز تصمیم گرفت. من هم قبول دارم که کوه‌پارک اگر به‌صورت ماده قانونی در اسناد اجرا نشود، در آینده وضعیت مشخصی نخواهد داشت. امیدواریم قولی را که آقای شهردار برای تثبیت طرح کوه‌پارک داده‌اند، عملی کنند و در طرح تفصیلی هم بیاید.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
